پژوهشگاه میراث فرهنگی هیات علمی در رشته خط و زبان عیلامی ندارد

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر گشته، پژوهشگاه میراث فرهنگی هیات علمی در رشته خط و زبان عیلامی ندارد.

موسسه شرق شناسی شیکاگو در روزهای اولیه کشف الواح هخامنشی که یکی از اتفاقات بسیار مهم تاریخ ایران بشمار می رود، به منظور مطالعه و بررسی آنها را به امانت برد و در قراردادی که با ایران امضا کرد، صراحتا متذکر شد که «ایران لوح هایی گلی را برای رمزگشایی و خواندن، به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، می سپارد و مؤسسه شرقی دانشگاه موظف است دو نسخه از مستندات خود را به دولت ایران بدهد.»

سالها از خروج الواح از کشور گذشت و پس از چالش های فراوان در چندین مرحله عملیات بازپس دهی الواح، سال 1327 شمسی (179 قطعه)، سال 1331 شمسی (37هزار خرده قطعه)، سال 1383 شمسی (300 قطعه) و سال 1398 شمسی (1783 قطعه) بخش هایی از آنها به کشور بازگشتند. اما هنوز 17 هزار گل نبشته سالم و شکسته از الواح هخامنشی در اختیار موسسه شرقی شیکاگو قرار دارد که به کشور بازگردانده نشده است. البته وعده هایی درخصوص انجام رایزنی جهت بازگشت الواح هخامنشی داده شد اما تاریخ دقیقی در این باره اعلام نمی شود.

پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با در اختیار داشتن بخشی از این الواح، چندی پیش درصدد برگزاری نمایشگاهی از الواح بازگردانده شده در سال 1398 برآمد. قبل از آن نیز فیلم هایی در شبکه های اجتماعی جهت آشنایی عموم منتشر میکرد که باتوجه به حساسیت های موجود درباره الواح، انتشار همین فیلم ها و بازخوانی دوباره آنها نگرانی هایی را در فضای عمومی کشور بوجود آورد.

اما تنها انتشار این فیلم ها و سرنوشت مابقی الواح چالش های امروز میراث هخامنشیان در میان متخصصان باستان شناسی کشور نیست بلکه سوال مهم دیگری که مدتی است نظرها را به خود جلب کرده، این است که آیا این امکان در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و پژوهشگاه میراث و گردشگری به عنوان بازوی پژوهشی و علمی این وزارتخانه وجود دارد که کارشناسان و متخصصان آن بتوانند مابقی الواح را خوانش کنند یا آنکه پس از این نقل و انتقالات تنها باید به بودنشان در کشور و در لابه لای گنجینه موزه ها قناعت کنیم؟ و آیا نحوه خوانش الواح براساس فیلم های نمایش داده شده در شبکه های اجتماعی صحیح است؟

از این رو، به سراغ رئیس پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری رفتیم تا در این باره پرس و جو کنیم. در ادامه گفتگو را با مژگان اسماعیلی (رئیس پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری) می خوانید:

آیا براساس علم روز و امکاناتی که در اختیار پژوهشگران قرار دارد شیوه خوانش الواح با در دست گرفتن و چرخاندن آنها اصولی است یا امروز باید شیوه های جدیدی را برای خوانش ها مورد استفاده قرار داد؟

در خوانش، پژوهش و بررسی الواح باستانی از گذشته تاکنون استفاده از دست امری اجتناب ناپذیر بوده است. در مجموعه های بزرگ و بین المللی سرتاسر دنیا نیز همچنان ترجیح متخصصان لوح خوان و کتیبه شناس، خوانش این الواح از نزدیک و با دست است.

در این صورت آیا خوانش چند باره الواح نیز مرسوم است؟ تاکنون چند نوع خوانش از الواح هخامنشی صورت گرفته و بر چه اساسی میتوان گفت کدامیک درست و صحیح بود؟

خوانش چند باره الوح، کتیبه ها، متون و نسخ کهن نیز امر بسیار معمول و جا افتاده ای در حوزه علم زبان شناسی، کتیبه شناسی و نسخ خطی است. درباره الواح هخامنشی باید گفت که پروژه خوانش مجدد الواح منتشر شده توسط هلک بر اساس دانش روز در شیکاگو پروژه PFA نیز در جریان است و همچنان خوانش ها و تحلیل های گذشته در حال تغییر و تحول هستند.

گفته می شود درحال حاضر جز عبدالمجید ارفعی عیلامی شناس دیگری در کشور نداریم که بتواند الواح عیلامی هخامنشی را خوانش کند آیا پژوهشگاه عیلامی شناس دیگری را تایید می کند که توانایی و علم خوانش الواح را داشته باشد؟ اگر الواح هخامنشی از شیکاگو بازگردانده شوند چه افرادی برای خوانش آنها اقدام خواهند کرد؟ طی این سالها افرادی را برای خوانش این الواح آموزش داده ایم؟

با توجه به اینکه پژوهشگاه هیات علمی در رشته خط و زبان عیلامی ندارد و فقط در حد کارشناسی در گروه مربوطه پاسخگو است، اما پژوهشگاه با توجه به ارتباطات و تعاملاتی که با مراکز علمی و پژوهشی داخلی و خارجی دارد با انعقاد تفاهم نامه هایی با مراکز مذکور قادر به ایجاد این ظرفیت های علمی خواهد بود.