موزه گردی کودکان باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای منتشر شده، این پرسش مطرح می گردد که موزه گردی کودکان باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

برای یافتن پاسخ این پرسش با گروهی از کودکان که قرار است با راهنمایی سید احمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران موزه ملی ایران را ببینند، همراه می شویم. پیش از آن خبرگزاری با تعدادی از کارشناسان، موزه داران و راهنمایان گردشگری کودک به گفت و گو نشست و کیفیت و کمیت حضور نسلی که قرار است میراث دار این سرزمین باشد را به بحث گذاشت.

به زعم آنها، کودک و نوجوان درحالیکه مخاطب اصلی موزه ها است اما امروزه هیچ تمایلی برای موزه گردی ندارد، از طرفی خانواده ها و آموزش و پرورش که نقش بسزایی در ایجاد این علاقه دارند، در این مورد کوتاهی می کنند. در این میان موزه ها نیز از حضور کودکان حمایت نمی کنند و برای حضور این نسل که قرار است حافظان میراث تاریخی و فرهنگی کشور باشند، امکانات و زیرساخت های لازم را در نظر نمیگیرند.

از سوی دیگر، موزه های اندکی هستند که در حوزه کودک و نوجوان فعال هستند و این فعالیت ها به صورت مقطعی و در مناسبت های خاص جان میگیرد. موزه های اختصاصی کودک نیز بیشتر به مباحث فرهنگی می پردازند و تاریخ در آنها نقش کمرنگی دارد، اما همین موزه ها توانسته اند پای کودکان و نوجوانان را به موزه ها بکشند. بنابراین باید از این موزه های اختصاصی حمایت شود تا بتوانند مؤثرتر عمل کنند.

یکی از مواردی که در موزه گردی کودکان نقش خیلی مهمی دارد و این روزها با بی توجهی نقش کمرنگی در موزه ها دارد، حضور راهنمایان تخصصی کودک در موزه هاست. راهنمایی که می تواند با تجربه و دانشی که در حوزه کودک دارد، محیط موزه را از خشکی و سنگینی به یک محیط سرگرم کننده و آموزنده برای کودکان تبدیل کند.

گزارش در ادامه روایت کننده موزه گردی گروهی از کودکان است که یک روز تابستانی را در موزه ملی ایران سپری کردند.

سید احمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران که سالهاست در زمینه کودک فعالیت می کند و کودکان را مخاطب اصلی موزه ها میداند، پیرامون اینکه موزه گردی کودکان باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟ معتقد است: به وسیله موزه ها، میراث فرهنگی را برای نسل آینده حفظ می کنیم و این میراث باید به این نسل منتقل شود. بر این اساس هر موزه ای باید بتواند دوستدار کودک باشد و مخاطب کودک خود را ترغیب کند و موضوعیت خودش را در اختیار کودک قرار دهد.

او برای گروهی از کودکان حدودا 9 تا 10 ساله بازدید از موزه ایران باستان، بخشی از موزه ملی ایران را در نظر گرفته بود، اما قبل از این بازدید ذهن این کودکان را در دو جلسه برای موزه گردی آماده کرد. در جلسه نخست درباره گذشته با این کودکان صحبت کرد؛ اینکه گذشته و شناخت آن چه اهمیتی دارد. در این جلسه کودکان خود را معرفی کردند و معنای اسم و فامیلی شان را گفتند. همچنین عکسهای خانوادگی شان را با خود آورده بودند و از شباهت هایشان با پدربزرگ و مادربزرگ هایشان گفتند.

در بخش دیگری از این کارگاه آموزشی به بچه ها دو عدد گلدان یکسان داده شد که یکی از گلدان ها ریشه داشت و دیگری بدون ریشه بود و از آنها خواسته شد که گیاههای دو گلدان را از خاک بیرون بکشند، گیاه بدون ریشه به راحتی از خاک بیرون آمد و در واقع این ریشه استعاره ای از گذشته داشتن بود. محیط طباطبایی با چنین ایده ایی سعی کرد تا در اولین جلسه کودکان را با گذر زمان و اهمیت گذشته آشنا کند.

در دومین جلسه کودکان را به تپه چشمه علی برد تا به آنها نشان دهد چگونه تمدن ها شکل میگیرند و آب چگونه باعث ایجاد تمدن و آبادی می شود. در این گردش تاریخی درباره شکل گیری چشمه علی، زندگی مردم گذشته در این محوطه تاریخی و سفال های تاریخی معروف آن به کودکان توضیح داد.

بعد از دو جلسه که کودکان آمادگی ذهنی لازم برای موزه گردی پیدا کردند، آنها را به موزه ایران باستان برد. محیط طباطبایی قبل از ورود به موزه، کودکان را روی پله های ورودی موزه جمع کرد و با داستانی کوتاه از شکل گیری اولین موزه، آن را به معبد تشبیه کرد و از بچه ها خواست همانطور که در مسجد و معابد باید سکوت را رعایت کنند، در موزه هم ساکت باشند و به محیط موزه احترام بگذارند.

هنگام ورود مسئولان موزه از بچه ها خواستند که بطری های آبی که همراه داشتند، تحویل دهند. با توجه به اینکه کودکان ممکن بود تشنه شوند و بهانه گیری کنند، اما اجازه حمل بطری آب به آنها داده نشد. این در حالی بود که هیچ آبخوری نیز در محیط موزه ملی ایران نیست. محیط طباطبایی توضیح داد: برخی کودکان و بزرگسالان زمانیکه اجازه داشتند بطری آب به موزه ها ببرند آن را روی ویترین آثار میگذاشتند و همین موضوع باعث شده بود که چند باری آب به داخل ویترین نفوذ کند و باعث آسیب به آثار موزه شود. بنابراین بهترین راهکار برای جلوگیری از چنین اتفاقی و در مقابل برای رفع تشنگی بازدیدکنندگان قرار دادن آبخوری در موزه هاست.

هدف این موزه گردی بازدید از طبقه دوم موزه ملی ایران و موزه ایران باستان بود؛ چرا که سفال های چشمه علی در این طبقه قرار دارد و بچه ها آمادگی ذهنی لازم برای دیدن این آثار تاریخی را داشتند. محیط طباطبایی کودکان را به طبقه دوم راهنمایی کرد و در آغاز بازدید، آنها را جلوی نقشه ای از ایران جمع کرد و از آنها خواست درباره نقشه هر چه می دانند بگویند و پاسخی که میخواست را از زبان یکی شنید: ایران قومیت های زیادی دارد.

این کارشناس موزه نقشه ایران را به دیگی تشبیه کرد و انسانهایی را که در ایران زندگی می کنند، به ملات آش. او به بچه های آموخت که ایران با وجود قومیت های فراوان سرزمین همه ماست و همه ما با وجود تفاوت های نژادی، لهجه و گویش هایمان ایرانی هستیم.

سپس در هر بخش درباره آثار موزه توضیح داد و بعد از توضیحات از بچه ها خواست تا از آثار بازدید کنند. قد بچه ها برای دیدن برخی آثار که در طبقه های بالای ویترین قرار داشتند، کوتاه بود و با سعی و تلاش می توانستند برخی از آنها را ببینند. این دومین مشکلی بود که از بدو ورود، بچه ها با آن روبرو شدند.

محیط طباطبایی که در تلاش بود همه بچه ها از تمامی آثار دیدن کنند، برخی از آنها را که کوتاهتر بودند بغل میکرد تا بتوانند آثار بالادست را ببیند. خیلی از سفال های داخل موزه نقاشی شده بودند و برخی از کاسه های سفالی داخلشان هم نقش داشت و تماشای این نقوش برای بزرگسالان هم سخت بود چه برسد به کودکان. در بین چندین اثر که در چنین وضعی نمایش داده شده اند تنها بالای یکی از آنها آیینه ای قرار داشت که به راحتی میشد از آیینه، نقش داخل کاسه های سفالی را دید.

در محیط موزه ملی بویژه در بخش موزه ایران باستان هیچ نشیمنگاهی برای استراحت وجود ندارد و کودکان در این بازدید دو ساعته گاهی خسته می شدند و ترجیح می دادند روی زمین بنشینند تا به توضیحات راهنمایشان گوش دهند.

بچه ها در طول بازدید به ویترین های آثار نزدیک میشدند و گاهی به آن دست می زدند، اما با راهنمایی یاد گرفتند که باید پشت خطوط تعیین شده بایستند و آثار را تماشا کنند. حتی گاهی به یکدیگر هشدار می دادند که باید پشت خط بایستند و نباید خیلی به ویترین ها نزدیک شوید.

رئیس ایکوم ایران در طول این بازدید تمام تلاشش را انجام داد تا کودکان در این موزه گردی تجربه ای متفاوت کسب کنند و به موزه و تاریخ علاقمند شوند، اما به نظر می رسید این تلاش به تنهایی کافی نبود. در طول بازدید نداشتن امکانات و تمهیدات برای کودکان کاملا مشهود بود و همین بی توجهی ها موجب میشد تا بچه ها در بازدیدشان از موزه خسته شوند یا بهانه گیری کنند.

طباطبایی به بازدید از طبقه دوم موزه اکتفا کرد و بعد از استراحتی کوتاه، بچه ها را در سالن اجتماعات این موزه جمع کرد. انگار حالا نوبت بچه ها بود که بگویند چه چیزهایی یاد گرفتند، بنابراین از آنها خواست با توجه به بازدیدی که از موزه و تپه چشمه علی داشتند، داستانی از خودشان به عنوان یکی از اهالی چشمه علی در گذشته بنویسند. برخی از سرنوشت خود در چشمه علی داستان نوشتند و برخی هم نقاشی کشیدند و هر یک داستان خود را برای بقیه بچه ها روایت کرد و به رسم یادبود جاکلیدی نمادین از سفال های چشمه علی موزه ایران باستان به بچه ها هدیه داده شد. نکته قابل توجه این بود سرنوشت چشمه علی و چیزهایی که از موزه گردی آموخته بودند، عنصر اصلی داستان ها و نقاشی های بچه ها بود.