نخستن تکیه در تهران را یک شاهزاده خانم صفوی بنا کرد

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، نخستن تکیه در تهران را یک شاهزاده خانم صفوی بنا کرد.

منابع و کتاب های تاریخ روند شکل گیری و گسترش تکیه های تهران را بیشتر به دوران قاجار نسبت می دهند، اما به نظر می رسد قدمت نخستین تکیه در تهران به دوران صفویان می رسد. در آن دوره تهران روستای کوچکی در شمال ری بود و از زمان شاه طهماسب صفوی به سمت شهری شدن پیش رفت.

شاه طهاسب صفوی برای زیارت زیاد به ری سفر میکرد و به دلیل رفت و آمدهای زیادی که به تهران داشت، دورتادور آن را حصار، برج و بارو کشید. با کشیدن حصار، تهران به شهری کوچک و در آن دوره امن تبدیل شد. خواهر شاه طهماسب در آن زمان مدرسه، حمام و تکیه در اطراف «چال میدان» که بیشتر تهرانی ها در اطراف آن محله زندگی میکردند، ساخت و از همان زمان، گذری در محله چال میدان شگل گرفت که تا سالهای زیادی تهرانی های اصیل به آن «گذر خانوم» می گفتند. مدرسه، حمام و تکیه آن محله نیز به همین نام معروف بود.

از تکیه «خانوم» معماری، مراسم و آیین هایی که در آن برگزار میشد، اطلاعات زیادی در منابع تاریخی وجود ندارد و در انگشت شمار منابع تاریخی به وجود این تکیه در زمانی که حصار تهران کشیده شد، اشاره ای شده است. روایت است این تکیه در اطراف بازارچه نایب السلطنه در خیابان پانزده خرداد کنونی واقع شده بود.

در کتاب «تاریخ تهران» به نوشته حجت حسینی بلاغی نیز آمد: اولین بنایی که پس از تکمیل بنای باروی شاه طهماسب در تهران ایجاد شده است تکیه، مدرسه و حمام خانم است که برحسب امر خواهر شاه طهماسب بنا شده است. از این آثار فقط تکیه و حمام باقی است اما مدرسه خانم در حمله افغان ها به تهران خراب شد. بعد صاحب دیوان در جای آن حسینیه ای بنا کرد که اکنون مدرسه ای معروف به فرهنگ در همان محل است. موقوفات مربوط به این تکیه عبارت است از سه باب دکان، مسجد، گذر و حمام خانم و تکیه به مساحت 300 متر در بخش 9 عولاجان.

در منابع تاریخی جدیدتری آمده است: حمام خانوم بعدها تخریب شده و امروز حمام قبله در چهارراه سیروس را به عنوان حمام خانوم می شناسند.

احمد مسجد جامعی، عضو سابق شورای شهر در یکی از تهرانگردی هایش درباره تکیه خانم گفته بود: از زمان صفویان کارکرد تکیه ها در ایران دگرگون شد و به مکانی برای سوگواری اهل بیت (ع) بویژه در ماه محرم تبدیل شد. قبل از این، تکایا مکانی برای آداب و عبادات صوفیان بود. از آنچه در منابع ذکر شده به نظر می رسد قدیمی ترین تکیه تهران «تکیه خانم» یا «تکیه خانوم» نام داشت.

اطلاعات چندانی از این تکیه در دست نیست؛ اینکه چرا خواهر شاه برای تهران تکیه ساخت، اما مسجد نساخت، جای بحث فراوان دارد و اینکه در فرهنگ و حکومت مردسالار آن روز ایران، زنی عهده دار تأمین چنین مرکزی شده نیز درخور تأمل است. به هر حال نخستین تکیه تهران را که در منابع تاریخی بدان اشاره شده، میتوان به دوره صفوی نسبت داد.