معرفی تعدادی از معروف ترین تکیه های قدیمی تهران

ایرنا/ این خبر به جهت معرفی تعدادی از معروف ترین تکیه های قدیمی تهران برای شما نگارش شده است.

تکیه نفرآباد

خیلی ها اولین تکیه تهران را تکیه نفرآباد واقع در شهرری جنب ضلع شرقی حرم عبدالعظیم حسنی می دانند. تکیه ای که قدمت آن را به دوره قاجار تخمین می زنند و اهالی شهرری همچنان پایبندش هستند و محرم نیامده، برپایش می کنند. نفرآباد حالا برای جنوبی های اصیل تهران فقط یک تکیه نیست، هویتی است که حدود 400 سال پیش وجودشان را به این گذر گره زده است. تاریخ ساخت اغلب تکایای معروف به زمان ناصرالدین شاه بر میگردد. این تکیه در سال 1342 یکبار بازسازی شد و بعد از آن رونق بیشتری یافت.

تکیه شوفرها

تاریخ تکیه شوفرها به صد سال هم نمی رسد، حدود 77 سال پیش بود که شوفرهای خط تهران کرج تصمیم گرفتند، تکیه ای را که زمانی برای دل خودشان به راه انداخته بودند در میدان قزوین همگانی کنند. این تکیه در سال 1324 در گاراژهای مسافربری میدان قزوین تهران مسافربری میکردند، زمانی در یک کوچه نه چندان پر رفت و آمد برپا شده بود اما کمی بعد نسل سوم شوفرها را هم پای منبر آورد و داخل یک گاراژ بالا رفت. در این تکیه 10 شب تعزیه برگزار می شود.

براساس مقاله معرفی تعدادی از معروف ترین تکیه های قدیمی تهران باید بدانید که هر راننده ای که گذرش به این سمت ها می افتد، اجازه نمی دهد نام تکیه شوفرها به این راحتی ها از تاریخچه تکیه های پایتخت حذف شود. نقاشی های قهوه خانه ای با ارزشی که بعد از هفتاد سال بر دیوارهای تکیه شوفرها باقی مانده، این تکیه را تبدیل به موزه آیینی مذهبی کرده است. تعمیرگاه های گاراژ اسلامی که محل برپایی تکیه شوفرهاست در دهه اول محرم به مدت 13 شب تعطیل می شوند.

تکیه (حسینیه) سادات اخوی

از معدود تکیه هایی که هنوز سبک قدیمی خود را حفظ کرده و همچنان به همان روال سابق عزاداری ها را برگزار می کند، تکیه یا حسینیه سادات اخوی در پامنار است که در زمان آقا محمدخان قاجار به این اسم معروف شده است. این حسینیه شبیه ساختمان های قدیمی چند دری است که یک حیاط بزرگ در وسط دارد و اطراف با اتاق های تو در تو پر شده است. هنگام عزاداری، زن ها در حیاط و مردها روی ایوان می نشینند و جالب اینکه منبر در میان خانم هاست.

براساس مقاله معرفی تعدادی از معروف ترین تکیه های قدیمی تهران باید بدانید که عزاداری در این تکیه هنوز هم به روال گذشته انجام می شود و سرتاسر تکیه با پرده ها و پارچه نوشته های دوران قاجار تزئین شده است. در مجاورت این حسینیه میزبان با چای و نان قندی از عزاداران پذیرایی می کند و جز آخرین حسینیه ای هایی است که با همان سبک قدیم به برگزاری مراسم عزاداری می پردازد.

تزیینات و پرده های حسینیه سادات اخوی بسیار ارزشمند و کار استادکاران برجسته است و برخی از این آثار قدمت 140 ساله دارد. سقف این حسینیه مانند خیمه عاشورا به یاری حلقه هایی در دیوار برافرشته شده است، در گذشته این خیمه با چوب پابرجا بوده اما به دلیل فرسودگی چوب ها جای خود را به میله های آهنی داده اند. این ساختمان 168 سال قدمت دارد و از زمان ناصرالدین شاه به مدت 150 سال به عنوان حسینیه وقف شده است.

تکیه رضا قلی خان

تکیه رضا قلی خان از تکیه های قدیمی تهران در محله عودلاجان است؛ این تکیه در گذشته مجموعه کاملی از سقاخانه، آب انبار، مسجد و حسینیه بود که اکنون به دلیل خیابان کشی های اولیه تنها سقاخانه از این مکان باقی مانده است.

براساس مقاله معرفی تعدادی از معروف ترین تکیه های قدیمی تهران باید بدانید که کهن محله عتیق عودلاجان یکی از چهار محله عتیق تهران است که هسته اولیه قریه تهران را به اشتراک با دو محله دیگر چال میدان و بازار در ضلع جنوبی خود جا داده است. کوچه را به نام تکیه زده اند، کوچه را که به انتها برسانی، تازه ورودی تکیه رضاقلی خان پیداست.

رضا قلی خان ادیب دوره ناصرالدین شاه بود، او در زمان امیرالشعرایی خود در تهران و در محله عودلاجان میانی می زیست. آنچه امروزه با نام تکیه رضاقلی خان بر جای مانده، در اصل منزل و تکیه ای بوده که وی در این محل بنا کرده است. همچنین، بدون ذکر تاریخ دقیقی از این رخداد بیان شده است که وی در مجموعه منزل و عمارت خود مدرسه ای نیز با عنوان مدرسه دینی رضاقلی خان داشته که پس از تاسیس دارالفنون تعطیل شده است. در این تکیه، علمی با پرهای سفید که به همراه دسته های عزاداری به خیابان ها می آید، خودنمایی می کند.

تکیه درخونگاه

تکیه درخونگاه از تکیه های قدیمی تهران در محدوده بازار تهران و سنگلج تهران قرار دارد که ماه محرم میزبان عزاداران حسینی است. در این تکیه نخلی قدیمی نگهداری می شود. در دوره قاجار برای عبور دسته های عزاداری از کنار نخل امام حسین (ع) که در این محله بود، معمولا دعوا و خونریزی میشد. به همین دلیل، این محله به نام درخونگاه معروف شد تا اینکه ناصرالدین شاه دستور داد نخل عزاداری محله گرو گرفته شود تا دیگر دعوا و خونریزی پیش نیاید.

تکیه دولت

تکیه دولت آنقدر معروف است که کمتر تهرانی اصیلی است که نامش را نشنیده باشد. تکیه ای در جنوب شرقی کاخ گلستان و در جنوب غربی کاخ شمس العماره که حالا دیگر اثری از آن باقی نمانده است. تکیه دولت تعزیه، آیین های سوگواری و روضه خوانی های ویژه ای را به چشم دیده است، اما معماری آنهم یک شاهکار منحصر بفرد در دوران قاجار محسوب می شود.

تکیه دولت نماد تهران ناصری محسوب می شود. ناصرالدین شاه زمانی که از فرنگ برگشت، دستور ساخت این تکیه را داد. تکیه ای که 5 سال برای ساخت آن زمان صرف شد و در نهایت از آنچه خواست ناصرالدین شاه بود، فاصله گرفت و به علت نارضایتی و اعتراضات متدینین از مرکز نمایش های غیر مذهبی به مرکز مذهبی ویژه مراسم روضه خوانی و تعزیه گردانی تغییر شکل داد.

براساس مقاله معرفی تعدادی از معروف ترین تکیه های قدیمی تهران باید بدانید که این تکیه که در گذشته به تکیه همایونی دولتی، تکیه قصر، تکیه بزرگ شاهی هم معروف بوده، توسط ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده و در آن مراسم تعزیه و آیین های سوگواری و روضه خوانی برپا میشد. تکیه دولت نه تنها به لحاظ معماری و جنبه های تاریخی بلکه از لحاظ اجرای مراسم با شکوه تعزیه هم دارای اهمیت خاصی بوده است.

تکیه نیاوران

تکیه نیاوران با قدمتی در حدود 160 سال قدیمی ترین تکیه پا برجای تهران است. این تکیه به دستور ناصرالدین شاه قاجار و توسط استاد حسن خرپاکوب ساخته شده است. شاه قاجار که علاقه زیادی به برپایی مجالس تعزیه داشت و تکیه دولت که به فرمان او ساخته شده زبانزد خاص و عام بود، دستور ساخت بنای تکیه نیاوران را در سال هایی که ایام محرم مصادف با تابستان میشد و او در کاخ صاحبقرانیه و کاخ نیاوران بسر می برد، صادر کرد.

تکیه نیاوران اکنون تغییر شکل زیادی داده، اما همچنان پا برجاست، لبه های ایوان هنوز چوبی و دست نخورده باقی مانده است. روی ایوان پایین، ایوان دیگری بنا شده که طبقه دوم تکیه محسوب می شود و زنان روی آن می نشینند. در اصلی تکیه نیاوران که بیش از سه متر ارتفاع دارد، از چوب گردو ساخته شده و همچنان خودنمایی می کند. مرشد اکبر و حاج اسدالله خیری از مداحان معروف این تکیه بودند.

برخی حسینیه نیاوران را به دلیل اینکه زمانی لوکیشن سریال شب دهم بود، می شناسند، این تکیه می تواند نمادی از تهران باشد، زیرا از زمان ناصرالدین شاه تاکنون تغییر نکرده و بنا حفظ شده است. این مکان که صحن آن ذوزنقه ای شکل است، 10 ستون و 14 طاق نما دارد که هر کدام از طایفه ها مسئولیت تزیین هر نما را برعهده دارند.

مساحت تکیه 1500 مترمربع و مشتمل بر صحن میانی مستطیل شکل با گوشه های پخ شده است که در چهار ضلع آن طاق نماها و غرفه هایی در دو طبقه ساخته شده اند. فضای میانی تکیه در اصل روباز بوده و تنها به هنگام مراسم با چادر مسقف میشده که حدود نیم قرن پیش، با کمک افراد خیر و استادی استاد حسن بخارا با پوشش شیروانی پوشانده شد. این تکیه در دوره پهلوی مرمت کلی و در سال 1361 نیز سقف آن تعمیر شده است.

تکیه پایین تجریش

یکی دیگر از تکیه های مهم شمیران، تکیه پایین است که در مجاورت مسجد اعظم تجریش واقع است، زمین تکیه در انتهای کوچه قدیمی و پر پیچ و خم زغالی ها (خیابان محمودی)، از موقوفات حاج محمد شفیع تجریشی است، عمر این تکیه به دوران قاجاریه باز می گردد.

طاق ورودی تکیه با آجر و کاشی کاری و خطوط ثلث تزئین شده است. در گذشته این تکیه دارای بام و بیست طاق نما بود و در اوایل سده خورشیدی حاضر به همت خیران محله سقف شیروانی آن احداث شد. این تکیه در ابتدا بدون سقف بود و تنها برای محافظت از باد و و باران با چادر مسقف شد. بعدها یک خرپای چوبی بزرگ روی بنای آجری و روی آن پوشیده می شود.

ساختمان قدیمی تکیه پایین با آجرکاری ها و طاق نما و سقف شیروانی و خرپای چوبی، بخشی از هویت فرهنگی تاریخی تجریش بشمار می آید. در این تکیه مانند تکیه بالا غرفه هایی پیرامون میدان گاه و صحن مرکزی در دو طبقه تعبیه شده است که در طول سال اجاره داده می شود.

طبق وقف نامه اجاره این غرفه ها یازده ماهه است و در ماه محرم فضای آنها در اختیار عزاداران قرار گیرد. البته در تکیه پایین بر خلاف تکیه بالا تنها در تاسوعا و عاشورا مراسم برگزار می شود و بقیه ایام محرم مغازه ها تعطیل نیستند. به همین دلیل عمده عزاداری ها حتی در ایام تاسوعا و عاشورا در میدانچه یا صحن تکیه انجام می شود.

تفاوت دیگر تکیه بالا و پایین در ورودی های آن است فضای مستطیل شکل میانی در تکیه پایین در گوشه مسطح شده است. ورودی های دوگانه در دو ضلع بلند تکیه تعبیه شده و از یکسو آن را با بازار تجریش و از سوی دیگر به کاروانسرا مرتبط می سازد. هیات جوانان این تکیه در سال 1339 تشکیل شد که اکنون با گذشت بیش از 50 سال همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد.

تکیه تجریش (تکیه بالا)

تکیه تجریش که به آن تکیه بزرگ یا تکیه بالا نیز می گویند، از مهمترین مراکز مذهبی شمال شهر تهران بشمار می آید. دیرینگی این بنای تاریخی به دوره قاجار باز می گردد و 25 مهر 1383 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. این تکیه در ضلع شمالی آستان مقدس امامزاده صالح (ع) واقع شده و همجواری آن با این آستان و نیز بازار سنتی تجریش آن را در کانون رویدادهای تاریخی و اجتماعی مردم شمیرانات قرار داده است.

تکیه بزرگ تجریش به همراه امامزاده صالح (ع) و پاساژ تجاری از اماکن دیدنی منطقه بازار تجریش اند. این تکیه و دارای پوشش شیروانی و پلان مستطیل شکل است. اتاق شاه نشین آن در ضلع جنوبی قرار گرفته و مغازه ها در اطراف آن احداث شده اند. صحن وسط سکویی به شکل مستطیل است که در گذشته به عنوان مکانی برای اجرای آیین شبیه خوانی مورد استفاده قرار میگرفت.

غرفه های تکیه بزرگ تجریش در گذشته هر کدام به نام یکی از اهالی قدیمی محل نامگذاری شده بودند. این تکیه، یکی از بناهای شاخص خشتی شمیران است که در اثر وقوع سیل 1366 تجریش به کلی تخریب شده و هویت و اصالت تاریخی خود را از دست داده بود، که بعدها بازسازی شد. این تکیه در ایام محرم محل عزاداری و تعزیه است و در ایام دیگر سال محل فروش میوه و سبزیجات است.

تکیه سوپورها

تکیه سوپورها یکی از تکیه های خاص و البته صنفی تهران از تکیه های قدیمی محله دزاشیب است که از قدیم ها به همین نام خوانده میشد. هنوز هم که برقرار است و با همین نام مشهور است؛ این تکیه کوچک، با حضور تعدادی رفتگر در مسجد کوچک آشیخ علی شریعتمداری شکل گرفت. آن زمانها، دزاشیب و اطرافش پر از زمین های کشاورزی و باغ و صیفی جات بود و به این شکل امروزی نبود.

در دهه 50 نایب تقی صالحی که بزرگ سوپورهای (رفتگران) آن روزگار بود در نمازخانه یکی از باغ های بزرگ شمال شهر پیشنهاد شکل گیری هیئتی از سوپورها را داد. در آن زمان این هیئت به رسمیت شناخته شد. وی سوپورهای شمیران را دور هم جمع میکرد تا در این گوشه باغ در دزاشیب، عزاداری محرمشان را بجا آورند. هنوز یاد و خاطره تابلوها و پشتی ها آن زمان هنوز مورد استفاده قرار میگرفت، هرچند بخش هایی از آن بر اثر مرمت های چند باره تخریب شده بود.

تکیه دزاشیب

یکی از تکیه های بازمانده از گذشته تکیه دزاشیب است ساخت آن را به زمان ناصرالدین شاه مربوط می دانند؛ یعنی قدمتش به بیش از 120 سال می رسد. نقل است که در بخش شمالی این حسینیه، نمازخانه ای کوچک هم بوده و ساختمان فعلی آن به استثنای شیروانی، با هزینه خیران و همت رضاقلی خان مجد الممالک ساخته شده است در مساحتی نزدیک به 500 مترمربع که اکنون یک اثر ملی تاریخی است.

این تکیه 2 طبقه است. محوطه داخلی با قالی پوشانده شده و دور تا دورش پشتی میگذارند. حوض مرمری وسط تکیه و سقف بلند شیروانی و چوبی آن در ارتفاع 12 متری شکوه و جلالی به این تکیه داده است. این تکیه می تواند به عنوان نمادی از خانواده های قدیمی دزاشیب محسوب شود، زیرا هریک از طاق های این تکیه متعلق به یکی از طایفه های دزاشیبی است. کتیبه های قرآنی، علم های پنج تیغه فولادی و یازده تیغه طلاکوب اصفهان که با پرهای سفید، زرد و قرمز مزین شده، طوق، چند گلدان وقفی، همچنین چند طاقه شال، دو بیرق 80 ساله که تصویر حضرت علی اکبر (ع) را به نمایش گذاشته و دو مشعل و چند تابلوی رنگ روغن از واقعه کربلا در آن وجود دارد.

در بخش شمالی تکیه دزاشیب، طاق نماهایی بچشم میخورد که قدیم الایام به هر یک از طایفه های دزاشیبی مربوط میشد. شیروانی این تکیه هم که نزدیک به 70 سال پیش توسط فردی به نام حاج محمد علی یخچالی ساخته شد.