چرا برخی از هنرمندان حوزه صنایع دستی بازیچه دلالان بازار می شوند؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست آمده، این پرسش مطرح می گردد که چرا برخی از هنرمندان حوزه صنایع دستی بازیچه دلالان بازار می شوند؟

بروز و ظهور استارتاپ ها و رونق گرفتن بازاریابی در حوزه صنایع دستی از مواردی است که اخیرا با تأکیدهایی که بر اهمیت تجاری سازی در این حوزه شده، بیش از پیش در حال شکل گرفتن است. اگرچه جان گرفتن استارتاپ ها در کشور ما پیشینه چندان طولانی ندارد اما از نگاه کارشناسان نقش مهمی در رونق گرفتن فروش و تجارت دارند. فعالیت استارتاپ ها و بازاریابی محصولات یا خدمات این استارتاپ ها در ایران اما با چالش هایی مواجه است که باعث شده برچسب «غیرقانونی» به برخی از این فعالیت ها زده شود.

سید عزت الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز چندی پیش در رونمایی از محصولات دانش بنیان گردشگری و صنایع دستی با انتقاد از این مشکلات گفته بود: در حوزه فضای مجازی دچار عقب ماندگی هستیم، اصولا فضای مجازی به رسمیت شناخته نشده است، فعالیت استارت آپ هم به رسمیت شناخته نشده است و هر کاری در این فضا می خواهند انجام دهند، می گویند غیرقانونی است و چون به رسمیت شناخته نشده، فکر می کنند گناه شده است.

فارغ از این موارد اما درباره بازاریابی و استارتاپ ها در حوزه صنایع دستی همواره سوالاتی از قبیل اینکه بروز و ظهور این فعالیت ها چه دردی از مشکل فروش در این حوزه دوا می کند؟ آیا زمینه مناسبی برای فعالیت روش های بازاریابی نوین وجود دارد و اینکه چرا بیشتر این استارتاپ ها وبسایتی برای رجوع ندارد؟ مطرح بوده و هست.

برای یافتن پاسخ سوالاتی که پیشتر به آنان اشاره شد، به گفت و گو با میثم عبدی، مدیر عالی کسب و کار و مجموعه دار در حوزه صنایع دستی پرداختیم تا ابعاد این مسأله را جویا شویم.

بازاریابی کجای صنایع دستی است؟

این کارشناس در ابتدا به این سوال که چقدر این روزها بازاریابی و برندینگ در حوزه صنایع دستی پیشرفت کرده است؟ می گوید: ببینید یک رجوع به رشته های صنایع دستی کنید. ما در صنایع دستی رشته های متنوعی داریم. اگر یک نگاه جامعی به این رشته ها داشته باشید، مشاهده می کنید که در طول زمان برخی از این رشته ها توانسته اند بازار خوبی برای خودشان پیدا کرده و جلو بروند برای مثال فرش یا گونه هایی از صنایع چوبی و یا بخشی از صنایع فلزی.

او پیرامون اینکه چرا برخی از هنرمندان حوزه صنایع دستی بازیچه دلالان بازار می شوند؟ ادامه می دهد: واقعیت این است که اساسا بازاریابی یک علم جامع است و اگر گونه هایی از صنایع دستی امروز توانسته اند بازاری را برای خودشان باز کرده و رشد کنند، به دلیل این است که در گوشه ای از زمان، خواسته یا ناخواسته اصول بازاریابی برای آن اتفاق افتاده وگرنه قطع به یقین نمی توانستند بازار مناسبی پیدا کنند.

عبدی در تعریف بازاریابی می گوید: بازاریابی یک تعریف مشخص دارد. ما اول باید بپذیریم که در صنایع دستی یک محصول را تولید می کنیم و این محصول باید به فروش برسد تا بتواند گردش مالی ایجاد کند. به کل فرآیندی که پس از تولید محصول تا زمانی که محصول به دست مشتری برسد و گردش مالی بوجود بیاید، بازاریابی گفته می شود. حالا نمونه های سنتی و مدرن داریم که هرکدام دارای شاخه های متعددی هستند، ولی در کل، بازاریابی یک علم تجربی و قطعی در دنیا است که همه با آن کار می کنند. اگر دوستان هنرمند در صنایع دستی این را بپذیرند، می شود با آنها صحبت کرد و به مبحث بازاریابی ورود کرد. اگر هم نه، همان اتفاقی که قبلا افتاده بود خواهد افتاد و همان شرایط قبلی ادامه پیدا خواهد کرد.

رازآلود بودن صنایع دستی، سدی فکری در ذهن اساتید

این کارشناس در ادامه در پاسخ به این سوال که چقدر با این فرضیه که صنایع دستی مشکل فروش دارد، موافق است؟ چنین اظهار می کند: البته من خیلی معتقد نیستم که صنایع دستی ما مشکل تولید ندارد. اتفاقا احساس می کنم دلیل اینکه برخی رشته های صنایع دستی ما الان دیگر وجود ندارند، این است که دیگر تولید نشده اند. حالا چرا دیگر تولید نشده اند، چون استادکارهای خوبی نداشته اند و استادکارهای خوب قدیم، شاگردان خوبی تربیت نکرده اند. همین تولید نشدن بخشی است اما یک بخش دیگر این است که آن چیزی هم که تولید می شود، نیاز به عرضه شدن دارد که قطعا از کانال بازاریابی و فروش اتفاق خواهد افتاد.

او ادامه می دهد: یکی از نقدهایی که من در رابطه با صنایع دستی ایران دارم، همین موضوع است؛ یعنی فعالانی که در امر تولید، بازاریابی و فروش صنایع دستی مشغول بکار هستند، هیچ یک محتوای مورد نیاز بازاریابی را در کلاس های جهانی تولید نمی کنند؛ برای مثال در ایران و در حوزه صنایع دستی ما می بینیم که از برخی آثار عکاسی می شود. وقتی با نمونه های تراز اول دنیا مقایسه می کنید، حتی نوع عکاسی فنی نیز متفاوت است. ورود به مبحث بازاریابی نیاز به برخی مقدمات دارد که تا زمانی که این مقدمات جمع نشوند، ما نمی توانیم وارد فضای رقابت شویم. وقتی فاصله معناداری وجود دارد، شما بهترین کالا را هم داشته باشید ولی نتوانید با ظرافت کامل ارائه کنید، در بازار هم نمی تواند خودی نشان دهد. موضوع تولید محتوای تکنیکی و مدرن یکی از موضوعات جذاب استارت آپ ها در دنیاست

عبدی درباره اینکه چقدر امروزه شرایط برای اجرای اصول بازاریابی فراهم است؟ می گوید: یک تفکر خاص از قدیم رایج بوده که امروزه تبدیل به پاشنه آشیل شده است. اگر به تاریخ صنایع دستی ایران مراجعه کنید، هم هنرمندان و هم آثار هنری ایشان درگیر موضوعی بوده اند و آن هم وهم آلود و رمزآلود بودن صنایع دستی در تاریخ ایران است. نقش و نگاری که روی فرش ها و سفالینه ها و آثار حکاکی است و ...؛ این موضوع که زمانی نقطه قوت و جذاب صنایع دستی ایران بوده، کم کم تبدیل به یک سد فکری در ذهن اساتید شده است؛ چرا که دنیای امروز سرشار از اطلاعات و ارتباطات است.

او ادامه می دهد: هنرمند برای ارائه کردن محصول خود نیازمند تولید محتوا است. زمانی که شما نیازمند تولید محتوا باشید، باید به سراغ کسانی که در آن سررشته دارند بروید که اساتید فن هستند. اساتید فن همیشه از گذشته تا کنون آداب تشرف علاقمندان به حریم خودشان و هنرشان را حفظ کرده اند و این موضوع باعث شده تا بدست آوردن محتوای قابل اعتنا خیلی سخت باشد چه در موضوع فرآیند و چه در موضوع فرآورده.

این کارشناس اضافه می کند: اگر بخواهیم از استادی سوال کنیم چطور شده که این محصول به اینجا رسیده و فرآیند کار چه بوده است؟ باید بعد از آن به این سوال پاسخ دهیم که این فرآورده چقدر تنوع دارد و می تواند نیاز مخاطب را برطرف کند؟ شما به وسیله طرح کردن سوالات بسیار معمول بازاریابی با برخورد سردی مواجه می شوید. یعنی نه تنها اشتیاقی نمی بینید بلکه با شما به سردی برخورد می شود چون دوست دارند این رمز و رازها را پیش خودشان نگه دارند و وجهه رمزآلود بودن سنتی را حفظ کنند و این در برخی موارد حتی باعث می شود تا نتوانند شاگردان خوبی نیز تربیت کنند.

یعنی خودشان محتوا تولید نمی کنند، هیچ، حتی در پرورش شاگردان هم کاهلی می کنند؛ یعنی حتی اگر خودشان هم به هر دلیلی نمی توانند یا نمی خواهند محتوای بازاریابی تولید کنند، حداقل آن را به شاگردانی منتقل کنند که در آینده این کار را انجام دهند. محتوا باید باشد تا شما بتوانید به بازارهای جهانی ورود پیدا کنید. هر آنچه شامل متن و مصاحبه و مقاله و عکس و فیلم و ... بدست آید گنجینه ای خواهد بود برای آیندگان و راهگشای آنان است برای بهبود کیفیت محصولات صنایع دستی.

هنرمندان صنایع دستی حمایت چندانی از ارگان های دولتی دریافت نمی کنند!

عبدی با اشاره به این نکته که تقریبا 99 درصد هنرمندان صنایع دستی از طریق فروش محصولات زندگی خود را می گذرانند، می گوید: تقریبا 99 درصد هنرمندان صنایع دستی از این راه ارتزاق می کنند و حمایت چندانی هم از ارگان های دولتی دریافت نمی کنند و این دوستان به این دلیل که تامین مخارج زندگی آنها از فروش صنایع دستی است، ناچار هستند تا صرفا تابع سلیقه عمومی بازار و دلال های آن باشند. بنابراین این روزها آزادی عمل برای اینکه بتوانند مستقلا هنر والای خود را با بالاترین سطح کیفی ارائه نمایند، ندارند.

او ادامه می دهد: شفاف سازی که هنرمند با ارائه محتوای بازاریابی انجام می دهد، باعث می شود منافع واسطه ها و دلالان سودجو به خطر بیافتد، لذا بازار، هنرمند را بایکوت می کند. وقتی هنرمند بایکوت شد، از پس تامین مخارج کار و زندگی بر نخواهد آمد و دیر یا زود ناچار است به هر خواسته ای که بازار دارد تن بدهد و شأن هنری و کیفی خود را زیر پا بگذارد. من همیشه به هنرمندان صنایع دستی متذکر میشوم که اصلا به دنبال اینکه حمایت دولتی داشته باشید نروید و تلاش کنید خودتان مسیر بازاریابی علمی و عملی شروع کنید و جلو بروید.

اما باید خاطرمان باشد که دولت و ارگان هایی که باید حامی باشند، اگر در ساماندهی سازوکارها برای این هنرمندان و حمایت حداقلی بیمه تامین اجتماعی و عمر برای هنرمندان، در تشکیل شوراهای صنفی و اتصال آن به اتاق های بازرگانی اهتمام داشته باشند و هنرمندان را در کنار هم جمع کنند، دور هم بودن هنرمندان تحت حمایت دولت باعث می شود که این دوستان آزادی عمل بیشتری داشته باشند صرفا تابع خواسته دلالان نباشند و بتوانند خودشان را آزادانه در بازار معرفی کنند. شایسته است سازمان صنایع دستی نقش ملجا و پناه این هنرمندان را به خوبی ایفا کند.