کاخ گلستان در پایتخت؛ بنایی دیدنی و تاریخی با داستان هایی شنیدنی

کاخ گلستان در پایتخت یکی از جاذبه های گردشگری و تاریخی بوده که تداعی گر زمان حکومتهای سلطنتی بر این اقلیم هست. کاخ گلستان بعنوان شانزدهمین اثر ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو بحساب می آید و تاریخ نگاران و باستان شناسان زیادی به دیدار آن می شتابند تا در بخش های مختلف این بنای بی نظیر غرق شده و حال و هوایی متفاوت را تجربه کنند. با ما در این مقاله جالب و خواندنی همراه شوید تا شما را از سایت کاخ گلستان و قیمت ورودی کاخ گلستان آگاه نماییم.

تاریخچه

به دستور مستقیم شاه طهماسب صفوی، به اندازه یک فرسخ برج و بارو را به دور تهران قدیم ایجاد کردند تا بتوان از آن برای مصارف مختلف استفاده کرد. عمر شاه طهماسب بقدری نبود که بتواند از طرحی که آغاز کرده، بهره گیری نماید و این شاه عباس دوم بود که ترجیح داد در نواحی شمالی این بارو چهار باغ و یک چنارستان درست کند و از آن استفاده شخصی و خانوادگی نماید. با گذشت زمان و ایجاد چهار باغ در منطقه مورد نظر شاه عباس دوم، طرح دیگری برای قرار دادن یک مکان سلطنتی در این چهار باغ با کشیدن دیواری قطور به دور آن به ذهن وی خطور کرد و همین سبب گشت تا کلنگ کاخ موزه گلستان به زمین کوبیده شود!

کاخ گلستان در پایتخت به دلیل وسعت خود و تبدلی شدنش به یک بنای مجلل و شاهنشاهی تقریبا در تمام ادوار مختلف مورد توجه شاهان وقت قرار میگرفت و شاهد حوادث خوب و بد زیادی بود. مثلا، با نسل کشی خاندان قاجار و قدرتمند شدن آنان، کاخ گلستان در پایتخت محل سکونت حاکمان این خاندان شد و مظفرالدین شاه قاجار هم در عمارتی تحت عنوان بادگیر مراسم تاجگذاری خود را برگزار کرد. با تمام شدن دوران حکومت قاجار بر ایران و روی کار آمدن خاندان پهلوی، کاخ گلستان در پایتخت در کنار حفظ پتانسیل های سلطنتی خود، دارای امتیازات سیاسی فراوانی شد و اغلب بناهای ساخته شده در این کاخ به ادارات دولتی و شاهنشاهی آن وقت ایران تعلق گرفتند.

رضاشاه مراسم تاج گذاری خود را در ایوان تخت مرمر برگزار کرد و محل زندگی خود را به کاخ سعدآباد انتقال داد. با به تخت نشستن محمدرضا شاه پهلوی، وی نیز از سعدآباد خارج شده و در کاخ نیاوران به اداره مملکت و ادامه حیات خود پرداخت و تصمیم گرفت تا بخشی از کاخ گلستان را به موزه تبدل کرده و از بخش دیگر آن به دلیل تجملگرایی که در طراحی آن شده، برای میزبانی از میهمانان خاص خود بهره گیری نماید. وی نیز مراسم تاجگذاری خود را در سال 1345 هجری خورشیدی در تالار سلام برگزار کرد.

موزه ها و بخشهای معماری کاخ

ایوان تخت مرمر

ایوانی ساخته شده از سنگ مرمر زرد یزد به دست سنگ تراشان و حجاران معروف اصفهانی و به طرحی از میرزا بابای شیرازی که به دستور مستقیم فتحعلیشاه قاجار در کاخ گلستان ساخته شد. معماری و طرح امروزی این ایوان که میتوان با تقبل قیمت ورودی کاخ گلستان از آن دیدن کرد، دستخوش تغییرات فراوانی شده تا در نهایت، به شکل امروزی خود بدل گشت. در گذشته، از ایوان تخت مرمر برای جلوس شاهان در مراسم های بزرگ و اعیاد مهم استفاده میشد. ایوان تخت مرمر که به تاریخ هجری خورشیدی ساخت آن به سال 1138 باز می گردد، از 65 قطعه کوچک و بزرگ مرمر تشکیل شده و یکی از قدیمی ترین بخش های کاخ گلستان بشمار می آید.

ایوان تخت مرمر از جمله بناهایی بوده که پادشاهان متعددی در طول تاریخ ایران مراسم سلام یا همان به تخت نشینی خود را در محوطه آن برگزار میکردند و هر از گاهی به مردم نیز اجازه رویارویی با خود و طرح سوالات و مشکلاتشان را میدادند که در اصطلاح به آن بار عام گفته میشد. مراسم بار عام یکی از مراسم های قدمت دار پادشاهان بوده و از زمان هخامنشیان تا به امروز نیز این رسم ادامه پیدا کرد. تخت مرمر در کل تاریخ دچار تغییر و تحولات زیادی از نظر ظاهری و باطنی شده که بخش زیادی از این تغییرات مربوط می شود به زمان حکومت آقا محمدخان قاجار!

به دستور آقا محمدخان، بخشهای متعددی از قصر وکیل تخریب شد تا 2 درب خاتم کاری شده آن و سنگهای مرمر بکار رفته در آن و همچنین تعدادی از سرستون های مجلل به ایوانخانه دیوان تخت مرمر منتقل شوند. ایوان تخت مرمر در حال حاضر یکی از جذاب ترین بخشهای کاخ گلستان در پایتخت است. در قسمت میانی این ایوان دو پله در نظر گرفته شده و کل بنا نیز بر دوش 3 دیو و 6 فرشته انسان نما حمل می شود و در واقع، نقش پایه های این ایوان را ایفا می نمایند. با توجه به سایت کاخ گلستان، جالب است بدانید که صفحات کناری این ایوان با کتیبه های گوناگونی تزئین شده که هر کدام به قلم استاد مهدی تهرانی ملقب به ملک الکتاب سلطانی نگاشته شده اند.

خلوت کریم خانی

در قسمت شمال غربی کاخ موزه گلستان و درست دیوار به دیوار تالار سلام، خلوت کریم خانی احداث شده که ایوانی است با سه دهنه و مربوط می شود به سالهای حکومت کریم خان زند در ایران. خلوت کریم خانی که یکی از معروف ترین قسمت هایی بوده که میتوان از آن دیدن کرد، دارای یک آبنمای کوچک در وسط خود است که آب قنات شاهی از آن بیرون آمده و بتدریج وارد جوی های موجود در باغ می شود. در خلوت کریم خانی یک تخت مرمر نیز بچشم میخورد که البته اصلا قابل قیاس با تخت مرمر اصلی کاخ گلستان تهران نیست.

خلوت کریمخانی از راههای عبور و مرور از اندرون خانه کریم خان زند و باغ گلستان به تالار تخت مرمر و دیوانخانه این مجموعه بوده که با روی کار آمدن ناصرالدین شاه و ساخته شدن تالاری جدید به نام تالار سلام، بخشهایی از خلوت کریمخانی تخریب و پس از گذشت مدتی نیز مسیر آن بطور کل مسدود شد. ناگفته نماند که خلوت کریمخانی یکی از بخشهای کاخ گلستان هست که مورد علاقه ناصرالدین شاه قاجار بوده و میتوان دلیل علاقه زیاد وی را شکست خاندان زندیه و به تخت نشستن خاندان قاجار مطرح کرد. ناصرالدین شاه اغلب در این قسمت از کاخ گلستان در پایتخت خلوت میکرده و به کشیدن قلیان مشغول میشده است.

نگارخانه

یکی دیگر از بخش های کاخ گلستان در پایتخت، نگارخانه ای است که در قسمت شمالی این مجموعه قرار گرفته و در آن آثار هنرمندان و تابلوهای نقاشی زمان قاجار که به خوبی نمایانگر مسیر پیشرفت نقاشی ایرانی در گذر زمان هستند، دیده می شوند. در نگارخانه کاخ موزه گلستان که میان موزه مخصوص و خلوتی کریمخانی واقع شده، میتوان با تابلوهای نقاشی چشم نوازی مواجه شد.

موزه مخصوص

این بخش ساخته شده توسط محمد ابراهیم خان معماری باشی بوده و همچون اغلب بناهای مهم کاخ گلستان در قسمت شمالی این مجموعه واقع شده اند. موزه مخصوص از زمان به تخت نشستن ناصرالدین شاه قاجار تا پایان سلطنت وی محلی برای حفظ و نگهداری تمام اشیای نقره و طلا و همچنین ظروف چینی هست. موزه مخصوص در واقع در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی به این نام مفتخر شد و طبق یک برنامه ریزی دقیق، بیشتر آنچه پادشاهان و حاکمان وقت ایران از دیگر پادشاهان جهانی به عنوان هدیه با خود به این مرز و بوم آورده بودند، در این مکان جمع و نگهداری شد تا موزه ای باشد برای نمایش افتخارات و اشیایی با ارزش شاهانه. از اشیای نامی این موزه میتوان به تیر و کمان نادر شاه افشار، زره شاه اسماعیل صفوی، ساعد بند و مهر فتحعلیشاه قاجار و تاج آقا محمدخان قاجار اشاره کرد.

شمس العماره

یکی از بناهای نامدار و بسیار برجسته شمس العماره بوده که در قسمت شرقی معماری کاخ گلستان قرار گرفته و در بین سالهای 1244 تا 1246 در این مکان ساخته و پرداخته شده است. شمس العماره بدلیل داشتن ارتفاع زیاد و تزئینات ظاهری خود و همچنین طراحی نماهای داخلی یکی از مثال زدنی ترین بناهای کل کشور بحساب می آید و بسیاری آن را یک کاخ شاهنشاهی تمام عیار می پندارند. بنای شمس العماره در کنار مهمترین سازه ساخته شده در کاخ گلستان، از افتخارات دیگری همچون بلندترین ساختمان ایجاد شده در عصر ناصرالدین شاه با ارتفاعی نظیر 35 متر، اولین بنای ساخته شده از متریال های فلزی و البته نماد شهر تهران شناخته شدن پیش از ساخته شدن سردر باغ ملی نیز برخوردار بود.

داستان ساخته شدن مجموعه شمس العماره کمی طولانی بوده و قطعا بیان کل ماجراهای آن خارج از صبر و حوصله شما عزیزان بود اما شاید بد نباشد بطور کلی بدانید که ناصرالدین شاه در تمامی سفرهای اروپایی خود با دیدن بناهایی عظیم و غول پیکر تصمیم میگیرد تا به وقت برگشت کاخی را در مجموعه گلستان ایجاد کند که بسیار بلند باشد و بتواند با دیگر وزرای خود از بلندای آن به یک نمای کلی از پایتخت دست باید. لازم به ذکر است که این بخش دارای 5 طبقه با سازه های فلزی، ستون ها و حفاظ هایی ساخته شده از جنس چدن هست.

تالار عاج

تالار عاج یکی از مکانهای نگهدارنده جوایز و هدایای اعطایی به شاهان ایرانی در کاخ گلستان در پایتخت بود که در زمان ناصرالدین شاه قاجار برای آخرین بار مورد تغییر و بازسازی قرار گرفت و به شکل و شمایل امروزی خود بدل گشت. در تالار عاج یک نقاشی آبرنگ وجود دارد که به دست هنرمند نقاش یعنی محمودخان ملک الشعرا ترسیم شده و به خوبی میتوان با مشاهده آن به نمای پیش از بازسازی تالار عاج دست پیدا نمود. براساس مقاله قیمت ورودی کاخ گلستان لازم به ذکر است که در دوازدهمین سال حکومت رضا شاه از این تالار کاخ گلستان در پایتخت برای میزبانی از میهمانان خارجی عالی مقام استفاده میشد.

تالار سلام

تالار سلام اصلی ترین تالار براساس سایت کاخ گلستان هست. از تالار سلام براساس سایت کاخ گلستان تنها برای مراسم های مهم ایامی و همچنین تاجگذاری استفاده میشد و آخرین بار نیز مراسم تاجگذاری محمدرضا شاه در این تالار برگزار گشت و از آن موقع به بعد براساس سایت کاخ گلستان بیشتر به عنوان موزه استفاده میشد.

حوضخانه

حوضخانه براساس سایت کاخ گلستان بخشی است که آب قنات ارگ شاهی ناصری از آن خارج و وارد حوض های مختلفی که در حیاط کاخ بوجود آمده، میشد. حوضخانه در قسمت فوقانی تالار عاج قرار گرفته و در گذر زمان با تغییر و تحولات بسیاری روبرو شده و در حال حاضر نیز از این مکان به عنوان نمایشگاه تابلوهای نقاشی نفیس که توسط هنرمندان اروپایی در قرن 19 میلادی خلق شده، استفاده می شود. براساس مقاله قیمت ورودی کاخ گلستان لازم به ذکر است که در حوضخانه گلستان براساس سایت کاخ گلستان میتوان با آثاری از آیوازفسکی و ون گلذبر روبرو شد.

تالار آینه

تالار آینه فضایی چهار گوش است که با هنر آینه کاری و بلوکاری تزئین شده و از تالارهای نامی کاخ گلستان تهران بحساب می آید. جالب است بدانید با اینکه در تمامی قسمتهای این تالار از سقف گرفته تا ستون و دیوارهای آن از آینه و بلورهای پر زرق و برق استفاده شد اما شهرت خاص این مکان بیشتر به جهت نقاشی کشیده شده است. البته براساس سایت کاخ گلستان توجه داشته باشید که تخت طاووسی که نادر شاه افشار با خود به ایران آورد و از پوشش بیرونی ساخته شده از طلا و همچنین سنگهای قیمتی مختلفی که برخی از آنها به ابعاد بسیار بزرگی دارند نیز در این تالار قرار گرفت.

براساس مقاله قیمت ورودی کاخ گلستان لازم به ذکر است که در قسمت پشتی این تخت از یک خورشید برلیانی و در دسته های آن نیز از برلیان های درخشانی استفاده شده است. تخت طاووس با گذشت زمان به موزه جواهرات منتقل شد تا از آن به خوبی حراست و نگهداری شود.

عمارت بادگیر

یکی از خنک ترین بخشهای کاخ گلستان است که در قسمت جنوبی کاخ واقع شده و بدلیل وجود حوضخانه در زیر آن و همچنین چهار بادگیر در چهار گوشه، از هوای بسیار خنکی برخوردار هست. براساس مقاله قیمت ورودی کاخ گلستان لازم به ذکر است که عمارت بادگیر در زمان حکومت فتحعلیشاه قاجار و به دستور وی ساخته شد و با روی کار آمدن ناصرالدین شاه، دچار تغییر و تحولات زیادی شده و در نهایت، به شکل و ظاهر امروزی خود بدل گشت.

عکسخانه

همانطور که براساس سایت کاخ گلستان گفتیم، در طبقه پایین یک حوضخانه با چهار بادگیر در گوشه های خود قرار دارند که از کاشی های معرق کاری شده به رنگهای آبی و زرد دور تا دور آن پوشیده شده است. در گذشته از این حوضخانه برای به جریان انداختن آب در محیط های پیرامونی و همچنین چند جوی متصل به نهر کناری این عمارت استفاده میشد که با گذر زمان به دلیل جلوگیری از فرسودگی سازه طبق نظر کارشناسان آب این حوضخانه قطع شد.

طبق گفته معیرالممالک، در فصل تابستان به دلیل وجود آب و هوای خنک این بخش انواع مختلفی از پرندگان را در محوطه آن رها کرده و با ایجاد قفس از این پرندگان نگهداری میکرده اند و شاهد رشد و پرورش آنان بوده اند. البته، ناگفته نماند که گاه ناصرالدین شاه در هنگام غذا دادن به این پرندگان، خود حضور پیدا میکرده و در خصوص نحوه شکار و نژادهای گوناگون آنان با ملتزمان خود به گفتگو می پرداخته است. فارغ از همه این موارد، عکسخانه کاخ گلستان تهران در همین محوطه ایجاد شده و میتوان در آن با عکسهای متعددی که یا به دستور خود ناصرالدین شاه از وی و اطرافیانش گرفته شده یا دستخطی از وی در زیر عکس و پشت آن هست، دیدن نمایید.

همچنین، براساس سایت کاخ گلستان باید بدانید که در این موزه انواع مختلفی از دوربین های عصر قاجار نیز قرار گرفته که واقعا حس نوستالژیک عجیبی را به بازدید کنندگان منتقل می کنند.

عمارت برلیان

نام جدید عمارت بلور عمارت برلین است که به دلیل توجه شاه به بناهای نوساز و مقاوم تخریب شد و جای آن یک عمارت دیگر به نام عمارت برلیان در سمت شرقی تالار عاج ساخته شد. براساس مقاله قیمت ورودی کاخ گلستان لازم به ذکر است که از عمارت برلیان بیشتر برای برگزاری مراسم های اشرافی استفاده میشد تا اینکه در زمان پهلوی استفاده از آن تنها برای برگزاری جلسات رسمی و همچنین مراسم های تشریفاتی خانواده سلطنتی محدود گشت.

تالار الماس

یکی دیگر از تالارهای خوش منظره مجموعه گلستان، همین تالار الماس است که به دلیل به کاربرد انواع متعددی از آینه ها در آن به تالار الماس مشهور شد. دستور بنای چنین تالاری در قسمت جنوبی را فتحعلیشاه قاجار صادر کرد و از آنجایی که با به تخت نشستن ناصرالدین شاه هیچ بنایی بدون تغییر و تحول باقی نماند، به دستور وی این تالار نیز دستخوش تغییرات بنیادی و اساسی شد. در زمان حکومت شاه ناصری تمامی سردرها و طاق های این تالار به طاق های قوسی یا رومی تبدیل شدند و تمامی دیوارهای آن نیز براساس سایت کاخ گلستان با کاغذ دیواری های وارد شده از خارج پوشانده شدند تا نمایی مجلل به کل تالار بخشیده شود.

موزه مردم شناسی

از سال 1347 خورشیدی، موزه ای در کاخ ابیض ساخته شد که به دلیل تغییرات اساسی در نقشه ساختمان این کاخ، بسیاری از مسئولان وقت تصمیم گرفتند تا کل این بنا را به موزه مردم شناسی تبدیل کنند. در اصل، ساخته شدن کاخی به نام ابیض برای این بود که ناصرالدین شاه دیگر فضایی برای گرفتن هدایا و اعطایی هایی که از سوی دیگر شاهان به وی میشد، نداشت و به همین خاطر، دستور ساخت بنایی در جنوب غربی باغ گلستان را صادر کرد که بعدها به دلیل نوع رنگ سفید و گچبری ها به اسم ابیض نامگذاری شد. براساس مقاله قیمت ورودی کاخ گلستان لازم به ذکر است که کاخ ابیض از همان روهای نخست ساخت خود محلی برای اسکان نخست وزیران وقت ایران بوده و جلسات هیئت دولت تا سالهای 1332 و 1333 شمسی در همین کاخ برگزار میشد.

معرفی گروههای بازدید کننده به صورت کاملا رایگان از معماری کاخ

افرادی که شرایط زیر را داشته باشند از بازدید مجانی و رایگان بهره مند می شوند:

• کودکانی که کمتر از 7 سال سن داشته باشند.
• افراد بازنشسته با ارائه گواهی بازنشستگی خود
• افراد مسنی که سن آنان از 70 سالگی تجاوز کرده باشد.
• تمامی اعضای انجمن دوستداران یادگاری های فرهنگی کشور
• میهمانان رسمی و دعوت شده از سوی دولت با ارائه کارت دعوت خود
• نفرات سازمان ایکوم با نشان دادن کارتهای شناسایی خود به مامورین
• تمامی بازدید کنندگان با هر نوع شرایط سنی در روز جهانی موزه یعنی 28 اردیبهشت
• افرادی که دارای کارت بازدید از سوی دفتر ریاست سازمان میراث فرهنگی کشور هستند.
• دانش اموزان و دانشجویان با ارئه کارت شناسایی و معرفی نامه خود در دهه مبارک فجر
• تمامی افراد عضو شده در کانون کاج با ارائه کارتهای شناسایی خود به نگهبانان مستقر
• تمامی کارکنان و پرسنل سازمان میراث فرهنگی ایران همراه با خانواده به شرط همراه داشتن کارت شناسایی
• گروههای مختلفی از دانش آموزان، دانشجویان، اساتید آموزشی و معلمان با ارائه معرفی نامه هایی از قبل هماهنگ شده
• تمامی نفراتی که با فرا رسیدن بانگ اذان قصد بجا آوردن فریضه الهی را دارند و وارد امکان متبرکه و مساجد می شوند.
• محققان و پژوهشگران داخلی با ارائه مدارک علمی تایید شده از مراکز علمی و تحقیقاتی که در حال فعالیت برای آنان هستند.