وضعیت مدرسه تاریخی حاج سلطان العلما کاشمر چگونه است؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست آمده، این پرسش مطرح می گردد که وضعیت مدرسه تاریخی حاج سلطان العلما کاشمر چگونه است؟

مدرسه حاج سلطان العلما یکی از این بناهای بسیار خاص و منحصر بفرد این منطقه و حتی کشور محسوب می شود که در سال 1330 قمری «حاج ملاهادی سلطان العلما» آن را ساخت و برای پرورش طلاب علوم دینی وقف کرد. هر چند زمانی 200 طلبه در این بنا آموزش می دیدند اما چند سالی می شود به دلیل فرسودگی و بی توجهی مسئولان این آمار به 30 طلبه کاهش یافته است.

سالها می گذرد که چهار ستون چوبی نگهدار این میراث 113 ساله شده اند؛ ستون هایی که اگر نبود، شاید به جای این بنا امروز شاهد احداث مجتمع های تجاری می بودیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی کاشمر از این بنای تاریخی به عنوان یکی از شاخص ترین آثار میراث فرهنگی مربوط به اواسط دوران قاجار نام برد و گفت: این اثر علاوه بر اینکه ارزش بسیاری به لحاظ میراثی دارد، ارزش معنوی نیز دارد.

رضا یوسفی پیرامون اینکه وضعیت مدرسه تاریخی حاج سلطان العلما کاشمر چگونه است؟ بیان کرد: هرچند این اثر در تاریخ پنج تیر 1384 با شماره ثبت 11929 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید اما به دلیل اینکه موقوفه بود و مدیریت آن با حوزه های علمیه استان است، می طلبد اداره اوقاف و امور خیریه و همچنین حوزه های علمیه استان همراهی خود را برای مرمت مدرسه علمیه حاج سلطان بیشتر کنند.

وی افزود: با توجه به اینکه رقبات موقوفه مدرسه حاج سلطان و محل های درامد آن مشخص است، می طلبد از محل این درآمدها مبالغی برای مرمت بنا اختصاص یابد.

یوسفی با تاکید بر اینکه همه باید در حفظ این مدرسه تاریخی تلاش کنیم، تصریح کرد: علی رغم اینکه امسال 200 میلیون تومان برای مرمت بخشی از این بنای تاریخی اختصاص یافته اما می طلبد اعتبار بیشتری تخصیص یابد و تنها به یک قسمت خاص خلاصه نشود.

وی با بیان اینکه برای مرمت تمام بنا به سه میلیارد تومان اعتبار نیاز است، عنوان کرد: اداره میراث فرهنگی شهرستان، مدیریت حوزه علمیه و اوقاف سه راس تاثیرگذار در این مدرسه است.

مرمت هایی که عامل تخریب شدند

با توجه به اینکه تنها مسجد جامع گناباد و مسجد جامع ملک زوزن خواف 2 ایوانه است و برخی مساجد دیگر هم یک ایوانشان تخریب شده و فقط بنای تاریخی 2 ایوانه و بادگیر به یادگار مانده در منطقه مربوط به مدرسه حاج سلطان العلماست اما تاکنون درخواست هایی برای تخریب این بنای فاخر و احداث چند طبقه تجاری مطرح شده است؛ در صورتی که اگر متولیان اهمیت اینگونه بناها را به خوبی معرفی می کردند، نباید شاهد اینگونه توقعات می بودیم؛ از سویی طی چند سال اخیر مرمت هایی در این بنا انجام شده که خودش نیز عامل تخریب شده است.

ناظر ستادی مشهد در حوزه میراث فرهنگی شهرستان های کاشمر، خلیل آباد و بردسکن نیز در همین خصوص گفت: هرچند مطالعات این مکان در سال 90 انجام شده اما همیشه نسبت به نحوه اجرای آن انتقادهایی داشته ام.

علیرضا یاوری پیرامون اینکه وضعیت مدرسه تاریخی حاج سلطان العلما کاشمر چگونه است؟ اظهار کرد: بارها در جلسات شورای فنی استان انتقاد داشته ام که 10 سال از مطالعات گذشت اما نه مطالعات به جایی رسید و نه اقدامی برای مرمت شده جز اینکه ضرر و ضربه همان کارهای اندک مرمتی صورت گرفته بیشتر بود.

وی عنوان کرد: اگر اقدامی برای این بنا نمی شد، بهتر بود چون خود مرمت ها آسیب هایی به بنا وارد کرده است. هرچند تاکنون چندین مدیر کل از این مدرسه بازدید داشته و چندین مشاور مطالعات انجام دادند ولی عملا کاری نشد و اعتباری تخصیص داده نشد تا اینکه با مکاتبات بسیار امام جمعه کاشمر با وزیر میراث فرهنگی فعلا برای امسال 200 میلیون تومان اختصاص یافت.

ناظر ستادی مشهد در حوزه میراث فرهنگی شهرستان های کاشمر، خلیل آباد و بردسکن بیان کرد: با پیگیری مسئولان شهرستان پایداری این اعتبارات باید ادامه دار باشد.

وی افزود: طرح جامع مرمتی مدرسه حاج سلطان براساس صورت وضعیت سال 1399 که مصوب هم شده قریب به سه میلیارد تومان اعتبار نیاز داشته ولی با توجه به افزایش هزینه مصالح، کارگر و دستمزدها این رقم بسیار بیشتر شده است.

یاوری با انتقاد از اینکه در دوره ای به دلیل رعایت نشدن حریم های ساخت و ساز بناهای اطراف بلندتر از اثر احداث شد، گفت: به دلیل احداث مدارس جدید و کمتر شدن فعالیت آن موجب شد آسیب بیشتری به این بنا وارد شود، به طوری که طبقات بالا از سال 90 تعطیل شده و مورد استفاده قرار نمیگیرد.

وی با بیان اینکه به دلیل عدم اعتبار مورد نیاز کلیه تاسیسات آبی این بنا مشکل دارد، مطرح کرد: به دلیل آب افتادگی در سالن بالا و زلزله هایی که در منطقه داشتیم، از سویی به دلیل اجرای نادرست آهن کشی و بزرگتر بودن دهنه ها از حد استاندارد مشکلات جدی را بوجود آمده است.

ناظر ستادی مشهد در حوزه میراث فرهنگی شهرستان های کاشمر، خلیل آباد و بردسکن عنوان کرد: هرچند برای امسال 200 میلیون تومان تخصیص یافت اما هزینه کف سازی ها، افزایش مقاومت ستون ها و... که جز طرح جامع مرمتی است، به مراتب بیشتر است.

وی با اشاره به اینکه با این مبلغ در فاز یک میتوان مشکل برخی قسمت ها پرخطرتر را رفع نمود، افزود: امسال سالن های طبقه بالا، کف سازی ایوان سمت شرق و تمام ناودان مرمت می شود.

یاوری با ابراز تاسف از اینکه یکسری مرمت هایی که قبلا شده، خود عامل تخریب بنا بوده، ادامه داد: اوقاف هم باید سهم خود را در این بنا انجام دهد.

وی با اشاره به اینکه بنا مربوط به دوره قاجاریه و به صورت وقفی است، عرصه بنا را 1400 مترمربع اعلام کرد و گفت: خوشبختانه بادگیر بسیار ارزشمند مدرسه حفظ شده است.

با توجه به اینکه رقم های 100 و 200 میلیونی برای مرمت مدرسه دردی را دوا نمی کند؛ به همین دلیل باید برای بنای تاریخی ردیف ملی در نظر گرفته شود و مهمتر اینکه تکلیف موقوفات این مدرسه علمیه که گفته می شود 27 صحرا آب و ملک دارد، مشخص شود.

کارشناس توسعه و عمران اداره اوقاف و امور خیریه کاشمر در همین خصوص گفت: هرچند متولی مدرسه علمیه حاج سلطان اداره اوقاف بوده و این بنا موقوفاتی هم دارد اما همه رقبات آن در تصرف است.

سعید شهابی با بیان اینکه عمده اراضی این موقوفه در روستای حاجی آباد است، تصریح کرد: کلیه اراضی در دوره اصلاحات اراضی واگذار شده است.

وی خاطرنشان کرد: هرچند 40 درصد مالکیت روستای حاجی آباد متعلق به موقوفه حاج سلطان است ولی در حال حاضر هیچ رقبه دارای درآمدی در این روستا نداریم.

کارشناس توسعه و عمران اداره اوقاف و امور خیریه کاشمر افزود: علی رغم اینکه سندهایی ابطال شده ولی هنوز نتوانسته ایم قرارداد اجاره جدید تنظیم کنیم؛ پیگیری های زیادی هم در این خصوص شده که به سرانجام نرسیده است.

وی گفت: در اراضی صدرآباد هم از حدود چهار سال قبل عملیات های عمرانی آغاز شده که احداث استخر ذخیره آب و باغات از آن جمله بوده اما هنوز به درآمد نرسیده است.

شهابی عنوان کرد: شاید مدرسه علمیه حاج سلطان 27 صحرا داشته باشد اما فقط صحرای صدرآباد در تصرف اوقاف است.

امام جمعه کاشمر با بیان اینکه باید مشخص شود درآمدهای موقوفه مدرسه علمیه حاج سلطان کجا هزینه می شود، گفت: علی رغم اینکه مدیریت مدرسه حاج سلطان را سه مجموعه اداره میراث فرهنگی، اداره اوقاف و مدیریت حوزه های علمیه شهرستان برعهده دارند اما هیچکدام دست به ترکیب آن نمی زنند و رها شده است.

حجت الاسلام جواد طاهری با اشاره به اینکه اکنون 35 نفر از طلبه های شهر در این مدرسه اقدام به برگزاری کلاس می کنند، افزود: بخشی از درآمد موقوفه برای توسعه و حفظ آن و بخشی برای نیت واقف است.

وی تصریح کرد: برخی تصور می کنند درآمد حوزه علمیه حاج سلطان بسیار زیاد است؛ در صورتی که اینجا رایگان اداره می شود و فقط یک مستخدم دارد که اداره اوقاف فقط حقوق همان را می دهد.

امام جمعه کاشمر با ابراز تاسف از اینکه تمام اتاق های بنایی با این عظمت مخروبه شده و اگر تاکنون سر پا مانده، به همت همین طلبه ها بوده که اقدام به برگزاری کلاس می کنند، عنوان کرد: هرچند تلاش شد برای فعال نگه داشتن مدرسه و احیای آن حتی دفتر امام جمعه را به این مکان انتقال دهیم که مشکل ایمنی مطرح شد.

وی با اعلام اینکه بر اساس آنچه اعلام شده مدرسه از نظر ایمنی با مشکلاتی مواجه است، تصریح کرد: با زنده شدن رقبات و درآمدهایی که دارد، حوزه علمیه حاج سلطان در آینده به خوبی فعال خواهد شد.

طاهری با بیان اینکه حوزه باید از حالت میراثی صرف خارج شود، گفت: اگر هیچ امامزاده و اداره فرهنگی نداشته باشیم، این حوزه از نظر فرهنگی با نیروهایی که تربیت می کند به تنهایی می تواند شهر را اداره کند.

مدیر حوزه علمیه حاج سلطان هم در این خصوص گفت: مدرسه علمیه حاج سلطان موقوفه ای به نام یکی از علمای شهرستان بوده که وقف نامه بسیار سختی هم برای طلابی که در این مدرسه مشغول به تحصیل هستند، گذاشته است.

حجت الاسلام علی محمدی افزود: مرحوم حاج سلطان العلما موقوفاتی را در آن زمان برای این مدرسه در صدرآباد، حاجی آباد، تربقان و بسیاری از روستاهای دیگر وقف نموده که اکثر این موقوفات زنده شده و درآمد دارند.

وی تصریح کرد: چند سالی است که اداره اوقاف بر روی اراضی صدرآباد متمرکز شده و اکنون 68 هکتار باغ و استخر بزرگی احداث نموده که از درآمد همین مدرسه بوده است.

مدیر حوزه علمیه حاج سلطان عنوان کرد: علی رغم اینکه تاکنون جلسات بسیاری با اداره اوقاف در خصوص وضعیت درآمد رقبات این مدرسه گذاشته شده ولی هر زمان که موضوع مطرح شده، اعلام می کنند در حال توسعه هستیم؛ در صورتی که اگر آنها به ثمر برسد، می توانیم چندین مدرسه بسازیم و تحویل دهیم ولی تاکنون فقط هزینه های جزئی در این مدرسه شده و اقدام دیگری ندیدیم.

وی همچنین با انتقاد از مرمت هایی که برخی مواقع توسط کارشناسان میراث فرهنگی صورت گرفت، گفت: زمانی که تعمیرات جریان داشت، زیرستون ها را خالی و برای مدتی رها کردند که این اقدامشان به بنا آسیب جدی وارد کرد.

حال که اعتبارات پاسخگوی نیازهای این بخش از ثروت فرهنگی کشور نیست و مشکلات اقتصادی و تعدد بناهای تاریخی باعث شده سازمان میراث فرهنگی در دستیابی به اهداف خود قدری با مشکل و چالش مواجه شود، برای حفاظت از بناها به خردی جمعی و همکاری ادارات و ارگان های مختلف نیاز است.

آینده متعلق به کسانی است که علاوه بر شناخت تاریخ و گذشته خود، نهایت تلاش را برای حفاظت از میراث سرزمینشان و انتقال آن به بهترین شکل ممکن به آیندگان انجام دهند.