باغ شوکت آباد بیرجند در انتظار شکوهی دیگر است

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، باغ شوکت آباد بیرجند در انتظار شکوهی دیگر است.

باغ بزرگ و میوه دار شوکت آباد و عمارت زیبای میان آن که هنرمندی معماران دوره قاجاریه را نشان می دهد در پنج کیلومتری شرق بیرجند قرار دارد. از نظر معماری فضاهای احداث شده در باغ و عمارت شوکت آباد دارای ویژگی های خاصی هستند که در دیگر نمونه های مشابه آن کمتر میتوان یافت بطوریکه فضاسازی در این باغ با هماهنگی خاصی انجام شده است.

باغ و عمارت شوکت آباد در زمان حکمرانی امیر اسماعیل خان با مصالحی همچون آجر، خشت خام، ملات گل، کاهگل، گچ و سنگ ساخته شده که سال 1316 هجری قمری چهار سهم از آن وقف امور خیریه شد و بقیه سهام این باغ و عمارت توسط امیر محمد ابراهیم خان مشهور به شوکت الملک در سال 1320 به وقف رسید.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی این مجموعه تاریخی در اختیار دانشگاه بیرجند و میراث فرهنگی قرار گرفت. این باغ با نام باغ شوکت آباد و مستحدثات آن در 23 مرداد 1378 با شماره ثبت 2363 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و از سال 1387 توسط اداره کل اوقاف و امور خیریه استان خراسان جنوبی احیا شد.

از آنجایی که 6 دانگ باغ و عمارت شوکت آباد وقف است، در وقف نامه این مجموعه نیت های زیادی از جمله برگزاری جشن های نیمه شعبان، عزاداری ماه محرم، ماه رمضان، کمک به عتبات عالیات و کمک به طلاب قید شده است.

در گذشته های دور چند باغبان محلی مسئولیت نگهداری از باغ و عمارت وقفی شوکت آباد را برعهده داشتند اما از سال 87 که اوقاف آن را در اختیار گرفت، مرمت، بازسازی و بهره برداری از آن به عنوان یک مجموعه گردشگری در دستور کار بوده است.

اوایل دهه 90 این باغ برای برگزاری مراسم و همایش ها به روی عموم باز شد و حتی بخشی از آن به عنوان سفره خانه سنتی مورد استفاده قرار گرفت. یکی از دلایل مهم اقبال مردم برای استفاده از فضای سبز شوکت آباد وجود همین باغ تاریخی و جنگل کاجی بوده که البته بطور کامل وقف است.

از همین رو، مردم بیرجند روزهای تعطیل یا غیرتعطیل برای فرار از گرما و خورشید سوزان منطقه به زیر سایه درختان سرسبز زردآلو و توت و کاج های سر به فلک کشیده شوکت آباد پناه می بردند اما به نظر می رسد با خشک شدن بخشی از درختان این رونق حضور کمرنگ و کمرنگ تر شده است.

وجود درختان در این منطقه برای جلوگیری از ورود ریزگردها هم مفید بوده است اما سال به سال از آمار درختان کاسته می شود بطوریکه زنگ خطر نابودی آن با انتشار یک عکس هوایی به صدا درآمد.

هفته های گذشته انتشار تصاویر هوایی از منطقه شوکت آباد بیرجند افکار عمومی را به سمت فاجعه زیست محیطی سوق داد که نشان از نابودی فضای سبز این منطقه گردشگری داشت.

مردم محلی روستا معتقدند عملکرد اوقاف در رسیدگی به باغ و درختان ضعیف بوده از این رو شاهد خشک شدن بخشی از فضای سبز شوکت آباد هستیم و درحالیکه مجموعه اوقاف، خشکسالی و کم آبی را عامل اصلی خشک شدن درختان میداند، فضاهای سبز دیگری در همین شهر با قدمت مشابه وجود دارد که همچنان سرسبز است.

به گواه مردم محلی، منطقه شوکت آباد یک تفرجگاه طبیعی و فرهنگی محسوب می شود و درحالیکه این منطقه از آب کافی برخوردار است، درختان خشک شده اند.

حتی دیوارها و بناهای باغ نیز از خسارت دور نمانده و خبر تلخ حمله موریانه ها به باغ و عمارت شوکت آباد موجی از مطالبه گری را در بین رسانه ها و فضای مجازی استان به راه انداخت.

با این وجود مسئولان اوقاف و امور خیریه بر این باورند که به عنوان متولی وقف تلاش کرده اند در چند سال اخیر با ایجاد یک مزرعه جدید در اراضی وقفی شوکت آباد، فضای سبز این منطقه را گسترش و بهره وری موقوفه را افزایش دهند تا اجرای نیت واقف به بهترین شکل ممکن انجام شود.

از آنجایی که افکار عمومی منتظر پاسخ قانع کننده بوده اند، اداره کل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی تور رسانه ای برای بازدید خبرنگاران از موقوفه شوکت آباد برگزار کرد تا اهالی رسانه با حضور مردم محلی و متولیان از نزدیک موضوع را بررسی کنند.

حدود هفت خبرنگار از رسانه های مختلف به دعوت روابط عمومی اداره کل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی اواخر هفته گذشته در محل موقوفه شوکت آباد حضور یافتند و پای صحبت چند تن از اهالی روستا و مسئولان اوقاف نشستند.

«مدیریت اوقاف در نگهداری باغ ضعیف بوده است» گفته حسین سبزبان از اهالی روستای شوکت آباد است که تلاش دارد پیشینه باغ را در سخنانش به نمایش بگذارد.

او از سالهایی گفت که اجدادش درختان باغ و جنگل شوکت آباد را کاشتند به امید اینکه آیندگان هم از آن بهره ببرند اما اکنون در حال خشک شدن است.

سبزبان پیرامون اینکه باغ شوکت آباد بیرجند در انتظار شکوهی دیگر است، ادامه داد: پدر و عمویم همه درختان این باغ و جنگل را کاشتند و از قدیم آبیاری آن بر مدار 14 یا 20 بوده درصورتیکه الان مدیریتی بر نحوه آبیاری نیست و شاهد خشک شدن بخشی از درختان مثمر ثمر هستیم.

وی از نحوه اجرای آبیاری نوین در اراضی موقوفه انتقاد و اظهار داشت: در سایه نبود نظارت، درختان زردآلود چندین ساله خشک شده و این فاجعه است.

این شهروند پیرامون اینکه باغ شوکت آباد بیرجند در انتظار شکوهی دیگر است، گفت: در قدیم هفت باغبان از درختان باغ شوکت آباد نگهداری می کردند و حتی زردآلوهای آن با کامیون به خارج از شهر حمل می شد اما الان همان درختان یکی یکی در حال خشک شدن است.

وی با اشاره به مزرعه جدیدی که مسئولان اوقاف در این مکان ایجاد کردند افزود: باید در کنار آن باغ قدیمی هم حفظ شود و زمان قدیم از چند روستا کارگران برای جمع آوری محصول به شوکت آباد می آمدند ولی الان حتی مردم محلی اجازه برداشت خار از مزارع را ندارند.

لزوم استفاده از نظر کارشناسان خبره محلی

عضو شورای اسلامی روستای شوکت آباد مخاطب بعدی ماست که عقیده دارد جانمایی باغ های جدید در اراضی موقوفه کارشناسی شده نیست، زیرا خاک مناسب درخت ندارد.

حسین گندمی با اشاره به 72 ساعت آب مخصوص باغ تاریخی شوکت آباد گفت: قبلا که مدیریت باغ دست باغبان های بومی بود این آب با نظم بین درختان تقسیم می شد اما الان بخاطر نبود مدیریت آبیاری درختان خشک شده و آفت زده است.

به گفته وی مدیریت اشتباه در آبیاری منجر به آفت درختان شده است و مردم انتظار دارند درختان چندین ساله حفظ شود.

عضو شورای روستای شوکت آباد با اعتقاد به اینکه اوقاف در جانمایی باغ جدید از کارشناسان خبره محلی هم استفاده کند، ادامه داد: حدود 6 ماه شده که درختان حاشیه خیابان های منتهی به باغ آب نخورده، چون جوی آب برای آن نمانده است.

وی پیرامون اینکه باغ شوکت آباد بیرجند در انتظار شکوهی دیگر است، اظهار داشت: در گذشته درختان سودی نداشتند اما کاشتند تا مردم از میوه و سایه آن استفاده کنند.

گندمی گفت: چون اوقاف بر مبنای درآمد کار می کند و این درختان سودی ندارد پس رها شده در حالی که درختان حاشیه خیابان ها 33 ساعت آب و آبدار مخصوص داشته است.

از 20 نمره 19 گرفتیم

رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند که بیش از 40 دقیقه به سخنان 2 نماینده مردم شوکت آباد گوش داده بود، با این توضیح که مدیریت موقوفات حکم شرعی دارد، گفت: موقوفه شوکت آباد منفعتی است و مدیریت آن نیز 14 سال گذشته به شکل متفاوتی بوده است.

حجت الاسلام دادخدا خدایی با بیان اینکه موقوفه امانتی در دست اوقاف است، افزود: شوکت آباد به مساحت 400 هکتار سند 6 دانگ وقفی دارد که روزگاری دست اهالی روستا بود و حتی اجاره و پذیره را پرداخت نمی کردند اما وظیفه اوقاف به عنوان متولی وقف آن است که ملک را اجاره دهد و از درآمد آن نیت واقف را اجرا کند.

وی به عملکرد اوقاف در مدیریت موقوفه شوکت آباد از 20 نمره 19 داد و گفت: با این حال نباید همه خدمات اوقاف به خاطر یک نمره منفی نادیده گرفته شود.

رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند تاکید کرد: برای هر تغییری در مدیریت موقوفه باید از نماینده ولایت فقیه اجازه بگیریم و یکی از وظایف مهم متولی، بهره وری موقوفه است.

وی افزود: اگر باغ شوکت آباد به این روز افتاده حاصل بی ملاحظگی افرادی است که 35 سال گذشته مدیریت باغ را برعهده داشتند.

حجت الاسلام خدایی گفت: طبق سیاست ابلاغی سازمان اوقاف و امور خیریه تلاش شده که حداکثر بهره وری از مجموعه باغ شوکت آباد انجام شود و جلوی برخی افراط و تفریط ها را گرفتیم وگرنه باغ تبدیل به خارزار می شد.

وی در پاسخ به منتقدانی که می گویند درختان باغ بخاطر آبیاری نادرست خشک شده است، گفت: آب به نسبت سطح زیر کشت، تقسیم شده و مازاد آن به مزرعه جدید می رود لذا غفلتی در مورد آبیاری نداشتیم.

کاشت نهال جدید به جای درختان خشک

مدیر اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند با تاکید بر اینکه اجرای هر پروژه ای در موقوفه شوکت آباد زیر نظر کارشناسان رسمی دادگستری و کشاورزی بوده، افزود: اینکه توانستیم زمین بایر مزرعه وقفی را به جایی برسانیم که درآمد سالانه یک میلیارد تومان باشد آیا کار خلاف بوده است؟

وی گفت: باغ هم در سالهای اخیر زنده شده و سرمایه گذار حدود چهار میلیارد تومان برای آن آورده داشته است لذا وظیفه اوقاف حداکثر بهره وری از موقوفه برای اجرای بهتر نیت واقف است.

حجت الاسلام خدایی تصریح کرد: اگر 10 درخت هم خشک شده علاوه بر اینکه خشکسالی بی تاثیر نبوده اما اینها اثر وضعی عملکرد باغبانان در گذشته است که الان خود را نشان داده لذا مدیریت اوقاف نباید زیر سوال برود.

وی با این اعتقاد که تذکرات و مطالبه گری باعث پیشرفت کار می شود، افزود: همه انتقادات درخصوص خشک شدن برخی درختان باغ را می پذیریم و طبق نظر متخصص برنامه ریزی کرده ایم که درخت خشک از جا کنده و در فصل مناسب به جای آن نهال کاری شود.

رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند در پاسخ به این مطلب که اوقاف به دنبال سود و منفعت است، گفت: 19 و نیم ساعت آب هر 14 روز به ضلع غربی و شرقی جنگل می رود درحالیکه هیچ ثمری برای موقوفه ندارد.

وی ادامه داد: حفظ و حراست موقوفه برای ما مهم است و مقابل موقوفه خوار قاطعانه می ایستیم.

حجت الاسلام خدایی با اشاره به عکس هوایی مقایسه ای که از فضای سبز باغ شوکت آباد منتشر شده، گفت: این عکس حکایت مرد 40 ساله ای است که با دوران نوجوانی اش فرق دارد!

وی بیان کرد: اوقاف ایجاد فضای سبز را در برنامه دارد ولی زمان بر است چون باید هم نظر میراث فرهنگی و هم نظر جهاد کشاورزی تامین شود.

مدیر اوقاف و امور خیریه بیرجند با اشاره به اینکه احقاق حقوق موقوفه خط قرمز اوقاف است، افزود: ما اجازه نداریم که از حق مردم هم وارد وقف کنیم چون چاق کردن موقوفات به حال ما سودی ندارد.

سرمایه گذار بخش خصوصی باغ شوکت آباد هم یک سوی انگشت اتهام خشک شدن درختان است با این استدلال منتقدان که از 2 سال پیش با شیوع کرونا باغ و عمارت به حالت تعطیلی درآمده و سرمایه گذار نیز در زمینه آبیاری درختان تعلل کرده است.

اما سرمایه گذار از فرصت حضور خبرنگاران استفاده کرد و ضمن فراهم کردن زمینه بازدید خبرنگاران از باغ و عمارت شوکت آباد به تشریح عملکرد خود در حوزه بازسازی و سرمایه گذاری این مجموعه تاریخی پرداخت.

رسول کفاش زاده گفت: سال 96 استاندار وقت قول مساعد تخصیص یک میلیارد تومان اعتبار برای مرمت باغ را داد ولی عملی نشد با این وجود و با کمک 176 میلیون تومانی میراث فرهنگی عملیات مرمت باغ را آغاز کردیم تا بتوان آن را به مرحله درآمدزایی رساند.

وی افزود: عملیات بازسازی و مرمت باغ و عمارت تا سال 98 طول کشید و پس از آن شیوع کرونا باعث شد که در باغ و عمارت بطور کامل بسته شود.

کاهگل عاملی برای هجوم موریانه ها

سرمایه گذار باغ و عمارت شوکت آباد با اشاره به هزینه 2 و نیم تا چهار میلیارد تومانی برای مرمت این اثر تاریخی و ملی گفت: تصمیم داشتیم از ساخت عمارت برای اقامت، پذیرایی و برگزاری مراسم استفاده کنیم که کرونا مانع از اجرای آن شد و بخش دولتی هم حمایت نکرد.

وی با تاکید بر اینکه در 2 سال گذشته و پس از شیوع کرونا نگهداری باغ همچنان در دستور کار بوده است، ادامه داد: هجوم موریانه ها به دیوارهای باغ ناشی از استفاده کاهگل در بنا بوده که بعد از مشاهده این آفت به طور کامل نمای بیرونی بازسازی شد.

کفاش زاده عنوان کرد: در مورد خشک شدن درختان هم نمیتوان گفت مشکل از آبیاری یا مدیریت نادرست بوده بلکه تعلل و کوتاهی سالهای دور در نگهداری از درختان امروز نمود پیدا کرده است.

وی با نشان دادن تصاویری از قبل و بعد بازسازی باغ و عمارت تلاش کرد تا حجم کار صورت گرفته برای زنده کردن این اثر با ارزش تاریخی را نشان دهد و بگوید که قبل از تحویل به سرمایه گذار برخی از فضاها بطور کامل مخروبه بود که اکنون بازسازی شده و با شکل متفاوت قابل بهره برداری است.

این سرمایه گذار بخش خصوصی همچنین به کاشت حدود 35 درخت مثمر و 40 درخت غیر مثمر اشاره کرد که برای احیای فضای سبز صورت گرفته است.

وی گفت: بخشی از کارهای مرمت عمارت هم در دست پیمانکار است که پیش بینی می شود تا 2 ماه آینده به بهره برداری برسد لذا در شرایط کنونی و دوران پسا کرونا با حجم سرمایه گذاری انجام شده در تلاش هستیم باغ شوکت آباد را به عنوان بزرگترین باغ تاریخی ایرانی معرفی کنیم.

وی همچنین از قول مساعد معاون عمرانی استاندار خراسان جنوبی برای همکاری در زمینه مرمت خبر داد و گفت: طبق آخرین بازدید و جلسه ای که داشتیم قرار شد 2 میلیارد تومان میراث فرهنگی کمک کند تا بتوانیم عمارت شوکت آباد را به یک هتل سنتی زیبا تبدیل کنیم.

کفاش زاده اظهار داشت: باغ شوکت آباد مانند باغ اکبریه اعتبارات ملی و جهانی ندارد که بتوان برای نگهداری و مرمت از آن استفاده کرد لذا نیاز است در شرایط بحرانی دولت نیز با بخش خصوصی همکاری کند.

وی افزود: زمانی سرمایه گذار می تواند هزینه کند که درآمد داشته باشد اما باغ و عمارت شوکت آباد در چند سال اخیر درآمدی نداشته لذا نیاز به حمایت از سوی دستگاه های دولتی است.