حکایت دختر ماجراجوی هلندی در ایران

ایسنا/ این خبر پیرامون حکایت دختر ماجراجوی هلندی در ایران برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

هیچ یک از دوستان مارین ون هولک تعجب نکردند که دوست جوانشان راهی ایران شد. آنان می دانستند که او چقدر ماجراجوست.

مارین ون هولک، هنرمند جوانی از هلند است که در لندن درس بازیگری خوانده ولی حالا شاید بیشتر از کشور خودش در تئاتر ایران شناخته شده باشد.

او هشت سالی است که در ایران زندگی میکند، در چندین نمایش، فیلم سینمایی و سریال شبکه نمایش خانگی بازی کرده است. چند نمایش را به عنوان کارگردان روی صحنه برده و کارگاه آموزشی بازیگری هم برپا کرده است.

مارین ون هولک همسر آروند دشت آرای، کارگردان تئاتر و سرپرست گروه هنرهای اجرایی ویرگول است. او با وجود دو فرزند کوچک اما پرکار و فعال است و بتازگی اجرای تازه ترین نمایش خود را با عنوان «موضوع چیه» در تماشاخانه ایرانشهر به پایان برده است.

به انگیزه اجرای این نمایش با این بازیگر و کارگردان گفتگو کردیم اما این نمایش فقط یک بهانه بود و بیشتر درباره فعالیت هنری در ایران، تفاوت تماشاگران تئاتر ایران و اروپا و جاذبه های شرق سخن گفتیم.

ون هولک در 8 سالی که در ایران زندگی کرد، طوری به زبان فارسی مسلط شده که به راحتی از عهده بازی در نقش هایش برمی آید. همچنانکه گفتگوی او هم بدون حضور مترجم انجام شد. او فارسی را با لهجه شیرینی صحبت می کند و همه پرسش ها را با لبخند پاسخ می دهد و البته هنوز به ترافیک تهران عادت نکرده است!

مارین ون هولک در لندن درس بازیگری خوانده و به مدت 4 سال هم در این شهر زندگی کرده است. او به عنوان نویسنده، بازیگر و کارگردان در انگلیس، هلند، آلمان در پروژه های نمایشی، سینمایی و تلویزیونی کار کرده است. بعدتر یک کمپانی تئاتری راه اندازی کرده که بیشتر بر تئاتر تعاملی یا اینتراکتیو تمرکز داشته و در ایران هم همین سبک و سیاق را ادامه داده است.

بازیگر همیشه تحت فشار است

ون هولک پیرامون حکایت دختر ماجراجوی هلندی در ایران میگوید: همیشه از بازیگری لذت میبرم ولی علاقمندم که دیگر شاخه ها را هم تجربه کنم، زیرا گاهی به عنوان بازیگر ابزاری هستی که خیلی آزادی عمل نداری اما چون همیشه حرف هایی برای گفتن دارم، دوست دارم در پروسه خلاقه هم شرکت کنم. گاهی عاشق این هستم که فقط روی نقشم و بر بازیگری تمرکز کنم و به فکر فروش بلیت یا دراماتورژی کل کار نباشم. ولی گاهی دوست دارم کارگردانی کنم و مسئولیت همه چیز را بپذیرم.در نمایش «موضوع چیه» تمام مسئولیت کار را پذیرفته ام و بازیگری در آن بسیار سخت است. اصولا مسئولیت بازیگر هم خیلی سخت است و همیشه زیر فشار هستیم.

تماشاخانه ایرانشهر جای عزیزی شد

او در پاسخ به این پرسش که پیش از سفرش به ایران چقدر درباره کشور ما آشنایی داشته، توضیح میدهد: اصلا ایران را نمی شناختم تا اینکه با چند ایرانی از جمله آروند دشت آرای آشنا شدم و سال 2014 به ایران آمدم، هشت سال پیش و این پنجمین اجرایم در تماشاخانه ایرانشهر است که انگار جای خیلی عزیزی شده و حس می کنم برایم خانه است.

عاشق ایران شدم

ون هولک پیرامون حکایت دختر ماجراجوی هلندی در ایران ادامه می دهد: همیشه دنبال ماجراجویی و بسیار کنجکاو بودم و درباره ایران خیلی هیجان داشتم. وقتی با هنرمندان تئاتر ایران آشنا شدم، دیدم چقدر شبیه هم هستیم و فرهنگمان مثل هم است و دیدم تئاتر در ایران شاید جایگاه معنی دارتری نسبت به لندن داشته باشد که در آن کار میکردم و این یکی از دلیل هایی بود که خیلی کنجکاو بودم به ایران بیایم و با بچه های تئاتر ایران پروژه اجرا کنیم. به ایران آمدم و دیگر گیر افتادم! می شود گفت عاشق اینجا شدم، عاشق ایران و مردم آن. اینجا برایم خیلی حس گرمی داشت و از بودن در ایران لذت بردم.

او از قاره ای می آید که پیشینه مهمی در تئاتر دارد. در لندن فعالیت کرده که بزرگان تئاتر دنیا در آن زیسته اند. پرسش بعدی ما این است که چه شد که از بین همه اینها ایران را انتخاب کردید؟

و پاسخ او به این پرسش چنین است: کمی اتفاقی بود چون با چند ایرانی آشنا شدم و خیلی برایم هیجان انگیز بود و این منطقه برایم خیلی جذابیت داشت. آن زمان بهار عربی در جریان بود و در خبرها مدام درباره آن صحبت می شد، همه جا درباره خاورمیانه می خواندیم و می شنیدیم. در همان زمان با آرتیست هایی از کشورهای مختلف آشنا شدم که برایم خیلی جذاب بود. نمی دانم چه شد به ایران آمدم، شاید چون هر انسانی دوست دارد از کشور خودش فرار کند و به جای تازه ای برود. شاید اگر اینجا به دنیا می آمدم، آن طرف برایم جذابیت بیشتری داشت ولی واقعیت این است که هرچند انگلیس بعد از یونان و روم بلندترین ریشه را در تئاتر دارد و در تئاتر مدرن هم پیشرو است اما همین تئاتر در آنجا برایم بیشتر شبیه سرگرمی شده بود تا اینکه در جامعه برای مردم اهمیت داشته باشد.

در انگلیس تئاتر به هنر نخبه ای تبدیل شده که خیلی هم گران است. البته تئاترهای کوچک تر و تجربی تر هم هستند. کارهای من هم کلاسیک نبودند و فضای اجرا هم برایشان بود ولی خب جوان بودم و می خواستم جای دیگری پیدا کنم! برای خیلی از دوستان من اصلا عجیب نبود که ناگهان به ایران آمدم چون همیشه چنین کارکتری بوده ام، عاشق سفر بوده ام، در حین درس خواندن در دانشگاه کار میکردم تا در تعطیلات بتوانم سفر بروم. خیلی به هند رفته ام. شرق همیشه برایم حسی داشت و به فرهنگ شرقی احساس نزدیکی بیشتری میکردم. اینجا هنوز یک حس معنوی وجود دارد که آن زمان احساس کردم آن را در غرب گم کرده ایم.

تماشاگرانی که روی زمین هم می نشینند

بارها شنیده ایم که تماشاگران تئاتر و اپرا در کشورهای اروپایی افراد مسنی هستند که با این هنرها خاطره دارند و جوانان کمتر به تماشای تئاتر و اپرا تمایل دارند.

مارین ون هولک پیرامون حکایت دختر ماجراجوی هلندی در ایران میگوید: دقیقا همین است. بدون توهین کردن به آدم هایی که موی شان سفید است. در ایران چیزی که خیلی جذاب است، این است که تئاتر پر از تماشاگران جوان است که برای دیدن نمایش ها روی زمین و پله هم می نشینند. برای کسی که عاشق تئاتر و تئاتر ساختن است، چه چیزی بیشتر از این خوشحالش می کند که تماشاگری این چنین با انگیزه، با عشق و دانش داشته باشد، البته اخیرا هم آن طرف کمی وضعیت بهتر شده است.

می خواستیم بی رحمی جامعه را نشان دهیم

در ادامه درباره محتوای نمایش «موضوع چیه» هم صحبت می کنیم، نمایشی که درباره جوانان علاقمند به بازیگری است و به نوعی بی رحمی کار هنری را نشان می دهد. اینکه فضای هنری با تمام زیبایی هایش خیلی سخت و بی رحم است. ون هولک در این زمینه توضیح می دهد: ما بیشتر می خواستیم بی رحمی جامعه را نشان دهیم تا فضای هنری. اینکه آدم ها چقدر راحت در این بی رحمی مشارکت می کنند.

او پیرامون حکایت دختر ماجراجوی هلندی در ایران می گوید: پروسه ای طولانی بود. می خواستیم با برگزاری یک کارگاه با این هنرجویان یک تئاتر بسازیم. کرونا مدام تمرین ما را تعطیل کرد. ایده اولیه مان بود که یک نمایشنامه با این بچه ها کار کنیم ولی چون زمان زیادی برای فکر کردن داشتیم، وسوسه شدیم که کار دیگری انجام بدهیم. این نمایش چند لایه دارد. اجرا با این پرسش اصلی آغاز می شود که چگونه می توانیم چند بازیگر جوان را به بهترین شکلی نشان بدهیم و بعد دیدیم درگیر سئوال های دیگری شدیم و اصلا شکل آموزش در ایران و رقابتی که در اینجا وجود دارد، برایمان اهمیت پیدا کرد.

در ساختار فعلی، از یک نظر رقابت، می تواند به رشد هنرجویان کمک کند ولی در واقعیت چیزهای دیگری هم هست. این جمله که کار هنری بیرحم است، برایم دردناک بود. کلا من درباره هنر غیرتی می شوم ولی واقعا همین است. در حالیکه تئاتر و بازیگری برای همه ما ، با یک عشق آغاز می شود. همه ما با عشق می خواهیم بازیگر شویم ولی کم کم زیبایی گم می شود. وقتی چیزی تجاری می شود، وقتی یک رویای پاک، تجاری می شود، به سرعت مسموم خواهد شد. ما باید مدام به خودمان برگردیم و ببینیم چه می کنیم. باید ببینیم فیلم ها و سریال هایی که می سازیم برای فروش است یا از روی عشق به کار هنری. ما دوست داریم کارمان فقط به خاطر عشق و زیبایی باشد ولی واقعیت چیز دیگری است.

سود و زیان یک کمبود در تئاتر ایران

از ون هولک درباره جوانانی می پرسیم که به دلیل بازیگری آسیب می بینند و کنجکاویم بدانیم در کشورهای دیگر وضعیت چگونه است و او پاسخ می دهد: چیزی اینجا وجود دارد که هم به نفع تئاتر است و هم به ضرر آن. اینجا قوانین جدی وجود ندارد که از یک نظر به نفع تئاتر است چون به راحتی می تواند خود را توسعه بدهد، تئاترهای جدید به سرعت باز می شوند و گروه های تازه می توانند کار کنند و از این نظر خیلی عالی است و خیلی به فعالیت تئاتر ایران کمک می کند و تئاترهای انگلستان می توانند از این شیوه الهام بگیرند ولی ضرر هم دارد چون الان هر کسی به راحتی می تواند یک آموزشگاه باز کند.

در حالیکه آن طرف دنیا به این راحتی نمیتوان آموزشگاه باز کرد. کسی هم که می خواهد درس بدهد، حتما باید مدارکی داشته باشد. آن طرف دنیا هر کسی که دوره ای می بیند، مدارکی می گیرد که نشان می دهد چه مهارتهایی بدست آورده است اما اینجا بدون هیچ قواعدی میتوان کار کرد. بخصوص درباره بچه های جوان که این همه انگیزه و رویا دارند، خیلی خطرناک است.

این بازیگر ادامه می دهد: یکی از مشکلات این است که تقریبا همه می توانند به عنوان هنرجو در یک آموزشگاه هنری ثبت نام کنند یعنی هیچ فیلتری وجود ندارد و همین که سر یک کلاس میروی، به تو این امید را می دهد که شاید بتوانی در این زمینه موفق شوی در حالیکه اشتباه است. جایی که من درس خواندم، تقریبا 2500 نفر متقاضی بودند ولی چندین مصاحبه انجام شد تا در نهایت 24 نفر توانستند آنجا درس بخوانند. تازه همین هم به معنای این نیست که حتما در زمینه بازیگری موفق میشوی. حتی در بهترین دانشگاه های تئاتر دنیا 30 درصد از دانش آموختگان بعد از 5 سال هنوز در بازیگری فعال هستند. برای این همه بازیگر اصلا جا نیست حتی اگر انتخاب شوند چه برسد به اینکه هیچ فیلتری وجود نداشته باشد.

او که برای ساختن فیلم و کارهای دیگر هم برنامه هایی دارد، در این زمینه می گوید: به عنوان بازیگر فقط در تئاتر کار نمی کنیم بلکه در تلویزیون و سینما و هر جا کاری هست، می رویم. این سه رسانه را در ذهن خودم خیلی جدا نمی کنم و به هر سه علاقه دارم. چون هر رسانه ای کاربرد خاص خود را دارد ولی همه در داستان گویی مشترک هستند.

اختلاف ها را نباید به فرهنگ ربط داد

ون هولک درباره نقش هنر در نزدیک کردن افراد از فرهنگ ها و زبانهای گوناگون توضیح می دهد: الان خیلی زیبا نیست که من و تو از دو فرهنگ مختلف داریم با هم صحبت می کنیم ولی انگار یک فرهنگ داریم چون هر دو عاشق تئاتر و داستان گویی هستیم و این برای من امیدوارکننده است. باور دارم که هرچند اختلاف فرهنگ وجود دارد، ولی یک فرهنگ انسانی مشترک هست مثل اینکه همه آدم ها در هر جای دنیا وقتی نزدیکانشان می میرند، گریه می کنند. همه آدم ها دوست دارند فرزندانشان خوشحال باشند و به رویایشان برسند. این یعنی یک انگیزه انسانی مشترک داریم. اگر بتوانیم از تفاوت های فرهنگی بگذریم و از دیدگاهی بالاتر نگاه کنیم، انسانها خیلی شبیه هم هستند و این امیدوارکننده است.

همه ما فقط همدیگر را داریم و باید با هم مهربان باشیم. اصولا بیشترین جایی که اختلاف وجود دارد، در خانواده است، در نزدیکترین آدم ها که اتفاقا یک فرهنگ هم دارند، همانطور که حس های مشترک داریم، اختلاف هم به وجود می آید. ولی می توان به راحتی اختلاف فرهنگی را کنار گذاشت. وقتی داستان یکدیگر را می شنویم و متوجه می شویم فرهنگ انسانی چقدر ما را به هم نزدیک می کند. اختلاف را نباید به فرهنگ ربط داد، چون موضوع، اختلاف منافع آدمهاست که هیچ ربطی به فرهنگ ندارد. البته زبان هم عنصر بسیار مهمی است و نمیتوان راحت از آن گذشت. ما الان می توانیم به یک زبان حرف بزنیم ولی اگر مترجم داشتیم، شاید این اندازه احساس نزدیکی نمیکردیم. به هر حال سخت است ولی اگر بخواهیم جهانی نگاه کنیم، همه باید زحمت بکشند تا دیوار میان آدمها شکسته شود و در درون خودمان دیدگاهمان را به یکدیگر عوض کنیم.

دیدم هیچ جایی هیچ بهشتی وجود ندارد

او درباره تسلطش به زبان فارسی هم می گوید: هر چیزی نیازمند زمان است، وقتی اینجا رسیدم، دیدم از انتظاری که داشتم و از تصویر رویایی که در ذهنم ساخته بودم، خیلی دور است. دیدم خب اینجا هم یکسری آدم دارند زندگی می کنند. اتفاقا بامزه بود که دیدم اینجا هم بهشتی نبود که دنبالش بودم یعنی انگار هیچ بهشتی هیچ جایی وجود ندارد ولی به این نتیجه رسیدم که اگر میخواهی عمیقا با یک فرهنگ آشنا شوی، باید زمان بگذاری. »

او در پاسخ به این پرسش که پیش از سفر به ایران، از تصویری که بعضی از رسانه ها از ایران ساخته بودند، نمی ترسیدید؟ توضیح می دهد: اصلا نمی ترسیدم چون همانطور که گفتم با یکسری ایرانی آشنا شده بودم و دیدم چقدر شبیه من فکر می کنند. شاید امنیت اینجا غافلگیرم کرد که دیدم چقدر امن است و شاید فکر می کردم با کشوری فقیرتر روبرو میشوم. به هر حال مهمترین چیز این است که آدمها با هم گفتگو کنند و به هم نزدیکتر شوند.

ون هولک که دارای دو فرزند کوچک است، درباره سختی های کار هنری با دو بچه می گوید: کلا زندگی با دو بچه سخت تر است ولی برای من خیلی جذاب است انگار وارد سطح بعدی بازی می شوی، همه چیز سخت تر می شود و باید همه چیز را مدیریت کرد . امیدوارم بچه هایمان در وضعیت عجیبی که در تئاتر داریم، زندگی متفاوت جذابی داشته باشند و از دست ما ناراحت نشوند.

زنان ایرانی برایم الهام بخش هستند

او زنان ایرانی را بسیار قدرتمند می داند و اضافه می کند: مردم اینجا آنقدر برایم جذابیت داشته اند که این همه مانده ام، مردم و بخصوص زنها. زنان ایرانی خیلی قدرتمند هستند. دوستان ایرانی ام در اینجا خیلی قوی تر از دوستان آن طرف هستند. اینجا با زنان خیلی قدرتمندی آشنا شدم که خیلی برایم الهام بخش هستند. از زنان ایرانی خیلی یاد میگیرم. آن طرف دنیا هنوز اعتماد به نفس برای زنان یک مساله است ولی حس می کنم اینجا خانم ها خیلی جنگجو هستند.

با همه اینها او هنوز به ترافیک تهران عادت نکرده و سخنان خود را با این جملات به پایان می رساند: ترافیک از همه سخت تر است و به آن عادت نمیکنم، ترافیک و آلودگی هوا از همه چیز بدتر است!