ماجرای به توپ بستن حرم رضوی در جریان واقعه عاشورای ثانی مشهد

ایسنا/ این خبر پیرامون ماجرای به توپ بستن حرم رضوی در جریان واقعه عاشورای ثانی مشهد برای شما نوشته شده است.

رجبعلی لباف خانیکی، پژوهشگر و باستان شناس خراسانی اظهار کرد: روسیه تزاری که براساس قرارداد 1907 میلادی شمال ایران را منطقه تحت نفوذ خود میدانست، شماری از واحدهای نظامی خود را به شمال ایران و خراسان اعزام کرده بود و همین اقدام موجب تحریک و قیام مردم شهرهای مختلف کشور از جمله مشهد علیه روس ها شد.

وی اضافه کرد: کنیتاژ دابیژا، کنسول روسیه در مشهد نیز که منافع خود را در خطر می دید، خواستار اعزام سپاهیان بیشتری به مشهد شد. قشون روس در اوایل محرم سال 1330 هجری قمری به بهانه حفظ اتباع خود با توپخانه و تجهیزات کامل وارد مشهد شد و رکن الدوله، والی خراسان نسبت به پذیرایی و اسکان آنها اقدام کرد.

این پژوهشگر خراسانی ادامه داد: سپس دابیژا در حمایت از محمدعلی شاه اقدام به تحریک چند تن از عوامل خود ضد مشروطه خواهان کرد. در نتیجه تحریکات آن افراد به تدریج عده ای از مردم ساده لوح و افراد مسلح و فرصت طلب جمع شدند و مراکز فعالیت خود را از میادین شهر به داخل حرم مطهر انتقال دادند. دسته ای به رهبری سید محمد یزدی معروف به طالب الحق و نایب علی اکبر خان نوقانی مسجد جامع گوهرشاد و صحن کهنه را در اختیار گرفتند و دسته ای دیگر به فرمان یوسف خان هراتی صحن نو را متصرف شدند. تفنگداران هم میان مسجد جامع و اطراف بست بالا خیابان، پایین خیابان و بازار بزرگ متفرق شدند و بر ناامنی شهر افزودند.

لباف خانیکی خاطرنشان کرد: از اوایل ماه ربیع الثانی امنیت و آسایش به کلی از مردم مشهد سلب شد و دولت روسیه که هدفش مداخله در امور شهر مشهد بود، زد و خورد بین سربازان دولتی و اشرار را دستاویز قرار داد و به بهانه حفظ اتباع خود نیروهایش را در نقاط مختلف شهر مستقر کرد.

وی گفت: روز چهارم ربیع الثانی یوسف خان هراتی با اشرار همراه خود رئیس کمیسری نوغان را به قتل رساندند و بعد از ظهر همان روز نیز با حمله به کمیسری های پایین خیابان، عیدگاه و سرشور جمع دیگری را کشتند. پس از آن واقعه جمعی به کنسولگری روسیه رفته و امنیت شهر را خواستار شدند. رکن الدوله استعفا کرد و فرمانده قشون روس مأمور انتظامات شهر شد و با خلع سلاح قوای نظمیه اداره کل شهر را به دست گرفت.

این باستان شناس خراسانی اظهار کرد: در دهم ماه ربیع الثانی 2.5 ساعت مانده به غروب روس ها که پیش تر در مواضع خود مستقر شده بودند، به روایتی از باغ خونی بمباران حرم مطهر را آغاز کردند که تا نیم ساعت از شب رفته، ادامه یافت. طی آن حمله 92 گلوله توپ «شربنلی» و 200 عدد گلوله توپ بزرگ به حرم مطهر شلیک شد. سپس با تصرف صحن کهنه و مسجد گوهرشاد وارد روضه منوره شدند و به کشتار مردم و زوار پرداختند تا این که با فریاد امان خواهی مردم شلیک را متوقف کردند.

لباف خانیکی ادامه داد: پس از آن جنایت صحن کهنه را محل گردآوری اسیران قرار داده و دستور به جمع آوری کشته گان دادند. روز بعد اسیران را آزاد کردند و در شهر اعلامی منتشر کردند مبنی بر اینکه هدف قوای روس سرکوب متجاسرین و برقراری امنیت بوده است.

وی اضافه کرد: از سران شورشیان سید محمد طالب الحق دستگیر شد و باقی متواری شدند اما یوسف هراتی بعدها در قهوه خانه ای دیده شد که توسط روس ها پذیرایی می شود. حرم مطهر تا چهار روز در تصرف قوای روس بود؛ روز چهارم متولی را حاضر کردند و از او دستخط گرفتند که چیزی از اسباب حرم کاسته نشده و مقصود از میان بردن مفسدین بوده است.

این پژوهشگر و باستان شناس خراسانی عنوان کرد: در آن حمله دهشتناک که از آن به عنوان آشوب آخرالزمان و عاشورای ثانی یاد شده، خسارات فراوانی به اماکن متبرکه بویژه گنبد مطهر، گلدسته ها و مسجد گوهرشاد وارد آمد. برخی از اشیای نفیس و کتاب های کتابخانه آستان قدس نیز مفقود شد. برخی تعداد کشته شدگان را 800 تن ذکر کرده اند اما وزارت خارجه در نامه ای این تعداد را 550 نفر گزارش کرده است.

لباف خانیکی اظهار کرد: پس از آن وقایع حسین میرزا نیرالدوله که در سال 1330 هجری قمری به عنوان والی خراسان تعیین شده بود، اعیان، اشراف مشهد و مسئولان آستانه را به جلسه ای دعوت کرد و در آن مجلس اظهار داشت که باید خرابی های آستانه به فوریت تعمیر شود و حضار و دیگران نیز باید کمک کنند. نیرالدوله خود نیز 30 هزار تومان داد و از مدعوین هم 100 الی 110 هزار تومان جمع آوری شد.

وی ادامه داد: نیرالدوله روز شروع به کار در آستانه حاضر شد؛ به پشت بام حرم رفت و نخستین خشت و گچ را به دست خود کار گذاشت و پس از آن ترمیم خرابی های حاصل از بمباران مرمت شد.