گردشگری فرصت فراموش شده اشتغالزایی در مازندران است

ایرنا/ براساس آخرین خبر و گزارش های بدست رسیده، گردشگری فرصت فراموش شده اشتغالزایی در مازندران است.

ظرفیت حوزه گردشگری مازندران برای اشتغالزایی نیازمند توضیح و توجیه پیچیده و تئوریک نیست. تنها توجه به آمارهای رسمی ورود مسافر - گردشگر در یک بازه زمانی مانند تعطیلات نوروزی می تواند هر کارشناس و سرمایه گذاری را متقاعد و جذب کند به شرط این که فقر زیرساخت ها در بخش های مختلف قابل توجیه باشد؛ فقری که به صورت تاریخی بخاطر نگاه کوتاه مدت و منفعت طلبانه بر پرظرفیت ترین استان گردشگری کشور تحمیل شده تا به مرحله ای برسد که نمودار بیکاری، آن هم بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی اش جگرسوز و استخوان شکن شده و مورد سواستفاده برای دست اندازی به طبیعت و محیط زیست بی نظیرش قرار گیرد.

مثلا در همین تعطیلات نوروزی که پشت سر گذاشته شده، طبق آمارهای رسمی 15 میلیون مسافر و گردشگر در اقامتگاه های رسمی مانند هتل، متل، اماکن بومگردی، پلاژهای دولتی و اقامتگاه های نیمه رسمی مانند مدارس، بقاع متبرکه و اماکنی از این دست اقامت کردند. برآوردهای کارشناسی هم نشان می دهد که دست کم به همین تعداد مسافر و گردشگر در اقامتگاه های غیررسمی و غیرمجاز مانند ویلاها و خانه های اجاره ای، چادرهای مسافرتی و حتی داخل خودروهایشان تعطیلات نوروزی را در مازندران سپری کردند. به این جمعیت باید آمار افرادی را اضافه کرد که خودشان دارای خانه دوم در مازندران هستند و به نوعی مسافر و گردشگر محسوب می شوند.

اقبال به تعطیلات گذرانی وقت و بی وقت در مازندران در حالی طی سالهای اخیر همواره در حال رشد بوده که مسافران زمینی گاهی مسیر سه تا چهار ساعته رسیدن به این استان را از پایتخت به بعد بخاطر ترافیک سنگین طی 12 ساعت طی کردند، راه آهن شمال که می توانست و می تواند بخش زیادی از این بار را از روی شانه های جاده های استان بر دارد گویی بویی از ظرفیت گردشگری نبرده است و سفر هوایی هم آنقدر گران و لوکس است که کمتر گردشگری را متقاعد به صرفه جویی زمان می کند.

با این وجود از سال 1390 تا پایان سال 1400 این بخش گردشگری بود که به داد جوانان جویای کار رسیده و توانسته با کمترین سر و صدای تبلیغاتی و هیاهو آنان را شاغل کند. آمار اشتغال این بازه زمانی را معاونت پژوهشی دانشگاه مازندران به کمک اساتید و دانشجویان رشته اقتصاد جمع آوری کرده است؛ آماری که می گوید اگر قرار است مشکل بیکاری در مازندران حل شود، راهش سرمایه گذاری در بخش گردشگری است که هیچگونه رانتی را از طبیعت و محیط زیست طلب نمی کند و تنها انتظارش توجه به زیرساخت هایی است که مورد بی مهری تاریخی قرار داشته است.

آیینه آمار

براساس این گزارش در زمان حاضر 90 هزار و 500 نفر در مازندران به عنوان فعال حوزه گردشگری در بخش هتلداری، رستوران داری، مهمانسرا ،سوئیت داری، اقامتگاه های بومگردی فعالیت دارند درحالیکه آمار اشتغال در این بخش سال 1390 حدود 30 هزار نفر بود.

همچنین جهش مازندران در تولید صنایع دستی و افزایش فعالان و هنرمندان این حوزه هم در دهه گذشته بسیار چشمگیر بوده است بگونه ای که آمار اشتغال این بخش از 10 هزار و 725 نفر در سال 1390 به 25 هزار و 728 نفر در زمان حاضر افزایش یافته است.

دکتر عباس دربندی، از استادان دانشگاه مازندران با استناد به همین آمارها گفت: به معنای واقعی در صورت صنعتی شدن گردشگری در مازندران، جلوگیری از مسافرپذیری صرف و چادرخوابی و تدوین برنامه ریزی راهبردی گردشگری، مازندران طی 10 سال آینده ظرفیت ایجاد اشتغال پایدار برای یک میلیون و 500 هزار نفر را فقط در حوزه خدمات و گردشگری دارد.

وی افزود: به عبارتی دیگر آمار شاغلان مازندران در حوزه خدمات و گردشگری از 700 هزار نفر در سال 1401 در سال 1410 به دو برابر افزایش پیدا خواهد کرد.

این استاد دانشگاه پیرامون اینکه گردشگری فرصت فراموش شده اشتغالزایی در مازندران است، گفت: همچنین در زمان حاضر از مجموع 700 هزار نفر شاغل در حوزه خدمات و گردشگری مازندران ، 583 هزار و 772 نفر در حوزه خدمات وابسته به گردشگری فعالیت دارند که از این میزان عمده فروشی و خرده فروشی 30 درصد، تامین آب و برق هفت درصد، ساختمان پنج درصد، حمل و نقل 14 درصد، بانکداری و خدمات مالی یک درصد و اجاره مستغلات 19 درصد و سایر 25 درصد از انواع خدمات ارائه شده به مسافران را تشکیل می دهد.

وی افزود: در واقع آمار شاغلان حوزه خدمات گردشگری مازندران در سال 1390 حدود 245 هزار نفر بود که اکنون بعد گذشت 10 سال به 583 هزار و 772 نفر رسیده است و در صورت تدوام اجرای طرح های راهبردی گردشگری شاغلان خدمات در استان در سالهای آینده بدون تردید به حدود یک میلیون نفر افزایش خواهد یافت.

دربندی پیرامون اینکه گردشگری فرصت فراموش شده اشتغالزایی در مازندران است، گفت: اشتغالزایی بر محور خدمات با ورود سالانه 45 میلیون مسافر و به نوعی ورود جمعیت شناور در صورتی می تواند قابل اتکا باشد و محقق شود که سرمایه گذاری اقتصادی در استان به سمت گردشگری سوق پیدا کند و گردشگری و کشاورزی به عنوان رویکردهای اصلی اشتغال آفرینی استان بشمار آیند.

طبق گزارش رسمی سازمان مدیریت و برنامه ریزی، در حال حاضر از حدود سه میلیون و 300 هزار نفر جمعیت مازندران یک میلیون و 920 هزار و 102 نفر نیروی کار فعال محسوب می شوند که از این میزان یک میلیون و 120 هزار نفر شاغل، 112 هزار نفر بیکار مطلق و 668 هزار و 102 نفر هم بیکاران فصلی هستند.

این در حالی است که در سال 1390 از مجموع 2 میلیون و 900 هزار نفر جمعیت استان مازندران یک میلیون و 400 هزار نیروی کار فعال بودند که از این تعداد یک میلیون و 50 هزار نفر شاغل، 90 هزار نفر بیکار مطلق و 260 هزار نفر هم بیکار فصلی بودند.

طبق گزارش همین مرجع، سهم کشاورزی از اشتغال کل استان طی سالهای 1385 تا 1390 حدود 60 درصد، بخش صنعت 10 درصد و سهم خدمات 30 درصد بود، اما این آمار اکنون بعد از گذشت بیش از 15 سال و در ابتدای سال 1401 دستخوش تغییر و تحولات اساسی شده و جایگاه و درصد اشتغالزایی در حوزه کشاورزی آنچنان آب رفته که آخرین نفس هایش را می کشد و به عبارتی سهم اشتغال کشاورزی استان هم اکنون 300 هزار نفر، خدمات که گردشگری محور آن محسوب می شود حدود 750 هزار نفر و سهم صنعت حدود 100 هزار نفر است.

جفا به کشاورزی و اشتغال های وابسته

یک دلیل مهم حاد شدن مشکل بیکاری در مازندران گذشته از بی توجهی به بخش گردشگری، جفا به حوزه کشاورزی هم بوده است که سبب شد تا بخش اعظم اشتغال این بخش طی یک دهه گذشته از دست برود و اگر گردشگری نبود استان بطور قطع دچار فقر و فلاکت در حوزه اشتغال میشد.

علت مهم بلایی که بر سر اشتغال کشاورزی استان آمده علاوه بر بی توجهی به زیرساختهای این بخش مانند تامین آب، زهکشی اراضی، ضعف سیاست های حمایتی، دلال بازی و نبود الگوی کشت مشخص، در بی توجهی به صنایع تبدیلی این بخش و ارتباط دادن بخش کشاورزی به گردشگری بوده است.

محمد جهانبخش، عضو هیات علمی گروه کشاورزی دانشگاه آزاد مازندران معتقد است که کاهش اشتغال حوزه کشاورزی در استان بخاطر این که امنیت غذایی کشور تا حدود زیادی وابسته به آن است، موضوع ساده ای نیست و نباید برراحتی از کنار آن عبور کرد.

وی گفت: در اوایل دهه 80 میزان اراضی کشاورزی استان حدود 500 هزار هکتار بود که این رقم اکنون به حدود 440 هزار هکتار کاهش یافته است. در همان دهه حدود 700 هزار نفر به عنوان نیروی کار شاغل تولید کننده و مولد در اراضی کشاورزی استان مشغول کار بودند که این رقم اکنون به حدود 300 هزار نفر کاهش یافته است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: استان مازندران در دهه های گذشته ظرفیت تولید حدود 20 محصول کشاورزی را داشت که این رقم اکنون به 14 محصول کاهش یافته است و روزگارانی در اراضی کشاورزی استان پنبه کشت می شد و در ورای آن صنایع تبدیلی مرتبط با این محصول کشاورزی وجود داشت اما اکنون نه تنها از بین رفته است بلکه برای محصولات دیگر با وجود تولید مازاد هیچ برنامه مشخصی از جمله برای ایجاد صنایع تبدیلی وجود ندارد.

وی با بیان اینکه ظرفیت بخش کشاورزی در ایجاد ارزش افزوده برای استان در سال 1390 حدود 35 درصد از مجموع درآمدها بود، گفت: این رقم اکنون به کمتر از 23 درصد رسیده است.

فرار نیروی کار از صنعت

دو حوزه اصلی اشتغال زایی در مازندران یعنی گردشگری و کشاورزی در حالی با وجود نیروهای جوان تحصیل کرده بیکار مورد بی توجهی و بی مهری قرار گرفته اند که بخش صنعت با وجود توجهاتی که طی سالهای اخیر به آن صورت گرفته نتوانسته است این نیروها را به خود جذب کند و عملا این بخش با وجود کمبود نیرو جذابیتی برای بیکاران نداشته است.

به گفته رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران در زمان حاضر از مجموع 2 هزار و 500 واحد صنعتی و تولیدی در مازندران حدود 25 تا 30 درصد با مشکل کمبود نیروی انسانی مواجه هستند.

حسنقلی قوانلو گفت: به دلیل سرریز شدن جمعیت شاغل استان در حوزه خدمات، روند اشتغالزایی در استان در حوزه کشاورزی و همچنین صنعت از حالت تعادلی و متعارف خود خارج شده است و با تغییر این توازن، روند نرخ بیکاری در مازندران در پنج سال پیش به حدود 13 درصد هم رسیده بود که با تلاشهای صورت گرفته در سالهای گذشته از جمله در بخش صنعت این آمار به حدود هشت درصد کاهش یافته است.

وی با اظهار اینکه ورود انبوه مسافر به مازندران طی سالهای اخیر سبب فربه شدن بخش خدمات در استان شده، توضیح داد: طبق آمارهای رسمی در زمان حاضر عمده فروشی و خرده فروشی 30 درصد، تامین آب و برق هفت درصد، ساختمان پنج درصد، هتل و رستوران داری یک درصد، حمل و نقل 14 درصد، بانکداری و خدمات مالی یک درصد و اجاره مستغلات 19 درصد از اشتغال بخش خدمات را در اختیار دارند.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران بر ضرورت تقویت بخش گردشگری به منظور ایجاد اشتغال مولد در استان تاکید کرد و گفت: صنعتی شدن گردشگری اولویت اساسی برای توسعه استان است که بطور حتم با عملیاتی شدن آن فرآوری مرکبات و دیگر محصولات کشاورزی و غذایی، تولید پوشاک، تولید گل و گیاه، توسعه بومگردی در مازندران رونق و افزایش خواهد یافت و میتوان اشتغال غیرمولد خدمات را به مولد تبدیل کرد.