سنت باران خواهی در مازندران امروزه به فراموشی سپرده شده است

ایسنا/ براساس آخرین اخبار بدست رسیده، سنت باران خواهی در مازندران امروزه به فراموشی سپرده شده است.

مازندران به علت شرایط جغرافیایی نسبت به سایر نقاط ایران منطقه پرباران محسوب می شود اما گاهی دچار کم آبی و خشکسالی شده که برای رفع این مشکل در سالیان دور مازندرانی ها مراسم باران خواهی در این دیار برگزار می کردند.

برای بررسی این سنت دیرینه اقوام گذشته مازندارن به سراغ جهانگیر نصر اشرفی، یکی از پژوهشگران میدانی ایران در زمینه قوم شناسی و موسیقی اقوام که 114 اثر منتشر شده مکتوب، صوتی و تصویری دارد، رفتیم. وی اهل مازندران است و دانشنامه طبرستان اثر ماندگار اوست. وی همچنین دبیر و مدیر چندین کنگره و جشنواره موسیقی، نمایش ملی و بین المللی است.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه این مراسم بیشتر از سوی جوانان به صورت جمعی به همراه کاربرد نمادهای گوناگونی از نیروهای فرازمینی اجرا میشد، اظهار کرد: بخش پایانی مراسم که دعا و نیایش در مکان های مقدس بود توسط بزرگسالان انجام می گرفت.

نصر اشرفی افزود: در دوره باستان جشن های آبانگان یعنی نیایش فرشته آب از سوی زنان در کنار دریا یا رودخانه در روز 10 آبان برگزار میشد؛ آبریزان به معنای آب پاشی در روز 13 بهمن، تیرگان یعنی یادبود فرشته باران در روز 13 تیر برای بزرگداشت فرشته آب و طلب باران در ایران است.

وی یادآور شد: ایرانیان با پذیرش دین اسلام به آداب و رسوم خود رنگ مذهبی دادند و از آن پس به جای خواندن سرودی از پیشینیان برای درخواست باران، آیات قرآنی را خواندند و به ائمه اطهار متوسل شدند و به جای آتشکده ها در مساجد و تکایا گردهم آمدند.

این استاد هنر یادآور شد: پاسداشت جشن ها و آیین های مرتبط با آب و باران برای اهالی طبرستان که پیوسته در طول تاریخ به مرور با خاطرات اساطیری و یادمان های ایرانی خو گرفته اند جزئی جدانشدنی از فرهنگ شده است.

وی تصریح کرد: خشکسالی های ادواری که برخی تاریخ نویسان این منطقه به آن اشاره کرده اند نیز سبب شد تا برای رهایی از آن مراسم و تشریفات آیینی گوناگون پدید آید. لذا علاوه بر مراسم شیلان و شیلان کشی و توسل به خداوند و اتکا به اعتقادات دینی و مذهبی قربانی ها، آیین ها، مراسم و نمادهای گوناگون بوجود آمد.

نصر اشرفی گفت: برپایی مراسم شیلان کشی (مراسمی برای باران خواهی در مازندران است) چه به عنوان بخشی از یک آیین و چه مراسمی مستقل از باورهای راسخ مردم، در برآورده کردن تمنای آفتاب یا باران و از سنت های رایج در مراسم باران خواهی بوده است.

این پژوهشگر گفت: خلق عروسک هایی همچون چمچمه خاتون، درست کردن انواع مترسک، دفن کردن استخوان سر اسب در آب چشمه یا گل و لای نهرها و در مواردی بیرون آوردن از آب چشمه یا نهر و آلودن آن به پیشاب فرزند ارشد خانواده، امید بستن به صدای قورباغه، گروگان گرفتن عمامه سادات و ملاهای آبادی، پاشیدن آب بر سر و روی سادات یا انداختن آنان در آب چشمه یا نهر و زنان بیوه را به عقد آب درآوردن تنها گوشه ای از باورها، مراسم و نمادهای باوری در آیین های باران خواهی این سرزمین است.

این محقق همچنین افزود: در مازندران آدابی چون خیس کردن جلد قرآن، منبرکشی طلب باران با توسل به مقدسات، نمازباران خواندن، خیس کردن منبر، دفن برنج قربانی و درخواست باران، پاشیدن آب بر روی سادات، انداختن افراد مقدس در آب، آپاش آپاش، قربانی کردن، آتش زدن استخوان حیوان، نذر چهل دانه گندم، خدای باران و کلاه بر زمین زدن سادات حاکی از آمیختگی اعتقادات و باورهای پیشاتاریخی و تاثیرپذیری از همه ادیان مذاهب و نحله های فکری و فلسفی است که در ساخت مراسم و آیین های ثبت شده اند.

نصر اشرفی خاطرنشان کرد: تعدادی از این آیین ها مانند دعا و نیایش دست جمعی در مکان های مقدس اجرا میشد. البته بسیاری از این آیین و مراسم با موضوع باران خواهی از سال 1342 شمسی رفته رفته منسوخ شده و رو به فراموشی رفنه است.

در این ارتباط ثریا میرکاظمی فرد، مادر 79 ساله بابلی از سنت باران خواهی یکی از روستاهای بابل می گوید که چند سالی است به فراموشی سپرده شده است.

وی افزود:در گذشته روستاهای بابل رودخانه های پرآب و زلال و جنگل های کوچک و بزرگ با درختان سربه فلک کشیده جلوه خاصی می داد. در آن شرایط نیز گاهی با کمبود بارش و خشکسالی مواجه می شدیم در حالیکه محصولات ما نیاز به آبیاری داشتند.

میرکاظمی فرد یادآور شد: سنت های باران خواهی با درخواست بارش از زمان اجدادمان سینه به سینه به ما رسیده بود و چون باور قلبی به این سنت ها داشتیم حتماً برای ما اتفاق می افتاد.

وی ادامه داد: یکی از سنت های باران خواهی در منطقه ما شستن پارچه سبز بود که معمولاً قرآن مجید را بعد تلاوت در آن قرار می دادند، زنان روستا همزمان اقدام به شستن این جا قرآنی سبز کرده و فردای آن روز شاهد بارش باران بودیم.

میرکاظمی فرد افزود: یکی دیگر از سنت های مهمی که در زمان ما رسم بود این گونه بود که یکی از پیرزنان روستا که بزرگ روستا و مورد احترام مردم بودند در هنگام خشکسالی کودکان روستا را جمع می کردند و در یک مسیر خاص از مسجد یا تکایا به سمت امزاده محل پشت سر این مادر حرکت کرده و با صدای بلند می گفتند، «یا الله یا قرآن امشب بباره باران» که وقتی به امامزاده می رسیدند باهم داخل امامزاده شده و این مادر از امامزاده می خواست به احترام دل پاک کودکان باران الهی نازل شود که حتما نازل میشد.

وی یادآور شد: امروزه از این سنت زیبا هیچ خبری نیست و اگر هفته ها باران نبارد گویا مردم هیچ واکنشی نشان نمی دهند.