سنت 332 ساله افطاری در حرم مطهر رضوی

میراث آریا/ این خبر پیرامون سنت 332 ساله افطاری در حرم مطهر رضوی برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

اسناد تشکیلات اداری و موقوفات آستان قدس رضوی بیانگر برگزاری مراسم های متعدد در حرم رضوی طی مناسبت های مذهبی مختلف از جمله ماه مبارک رمضان در دوره های تاریخی صفویه، افشاریه و قاجار است. دستورالعمل های خاص این ماه پرفضیلت، برگزاری مراسم افطاری برای زائران و خادمان و چگونگی برپایی جشن عید فطر در حرم منور رضوی از جمله موضوعاتی است که در لابه لای این اسناد بچشم میخورد.

زهرا فاطمی مقدم، مسئول امور ارزشیابی اسناد آستان قدس رضوی درباره سنت 332 ساله افطاری در حرم مطهر رضوی به ارائه توضیحات می پردازد.

آداب سحر در ماه مبارک

او در این خصوص به دستورالعمل های متولی آستان قدس رضوی در مورد برنامه های اجرایی حرم مطهر امام رضا (ع) اشاره کرد که از دوره قاجار بجای مانده و علاوه بر بیان وظایف کارکنان از برنامه های اجرایی حرم رضوی در این زمان نیز گزارش می دهد.

مطابق این دستورالعمل ها مؤذنان با حضور در گلدسته های حرم در پاسی از شب به مناجات خوانی می پرداختند که با توجه به قرار گرفتن حرم مطهر در مرکز شهر در آن زمان، این نوا در کل شهر قابل شنیدن بوده است.

فاطمی مقدم نقاره نوازی نقاره چیان به مدت سه ربع ساعت را از دیگر آداب سحری برشمرد که نشانی از اعلان طبخ سحری و تعیین ساعت و وقت سحر بود.

مناجات خوانی مؤذنان در زمان توزیع سحری میان خدام و سایر کارکنان از سوی کارخانه خادمی، مهمانسرای امروزی از سرگرفته میشد و پس از صرف غذا، مؤذنان مجدد تا وقت اذان صبح به مناجات مشغول میشدند.

قرائت قرآن توسط حافظان پس از اذان و طلوع فجر از دیگر برنامه های اجرایی حرم مطهر رضوی بود که او به آن اشاره کرد و افزود: این برنامه هر روزه در ماه مبارک رمضان اجرا میشد با این تفاوت که در شبهای قدر نقاره نوازی صورت نمیگرفت.

او همچنین مطابق اسناد بجای مانده، به مراسم تلاوت روزانه یک جز قرآن با حضور تمامی حافظان و قاریان قرآن در سه ساعت به غروب مانده در ایوان طلای صحن قدیم اشاره کرد.

فاطمی مقدم اظهار کرد: مقابله قرآن ها به منظور تصحیح احتمالی اشتباهات قرآن های موجود را از دیگر برنامه های این مراسم نورانی است به همین دلیل مصحح کتابخانه در این مراسم حضور دارد.

بر سر سفره افطار

مهمانسرای حضرت تاریخچه طولانی دارد و در ادوار مختلف نامهای متفاوتی داشته است. در دوره قاجار از آنجایی که مهمانسرای خادمان و زائران از هم جدا بوده، مهمانسرای زائران با عنوان «کارخانه مبارکه زواری» و مهمانسرای خادمان با عنوان «کارخانه مبارکه خادمی» مشهور بوده است که طی ایام ماه مبارک رمضان به طبخ و توزیع افطاری بین زائران و خادمان و کارکنان حرم مطهر اقدام میکرد.

مسئول امور ارزشیابی اسناد آستان قدس رضوی به تنوع غذاهای این ایام بخصوص در وعده افطار اشاره دارد که بر حسب فصول سال انتخاب و تمام هزینه های تهیه این مواد غذایی از سوی آستان قدس تأمین میشده است.

او تصریح کرد: غذاهایی چون قورمه، بورانی بادمجان، آش، کوکو، پلو، آبگوشت و سایر غذاهای گوشتی در کنار انواع پنیر، ماست، دوغ و انواع میوه مانند خربزه، انگور، سیب، انواع نوشیدنی ها و شیرینی ها نظیر شربت های مختلف، سکنجبین، حلوا، پشمک و… در سندها بسیار بچشم میخورد.

فاطمی مقدم افزود: قدیمی ترین سند این مجموعه که در آن به مراسم افطاری حرم مطهر رضوی اشاره شده است متعلق به سال 1111 هجری قمری است که دوره تاریخی صفویه را در بردارد.

او برپایی جشن میلاد امام حسن مجتبی (ع) در نیمه ماه رمضان در ایوان طلای مبارک صحن قدیم را پس از اذان مغرب از دیگر آداب حرم در ایام ماه مبارک رمضان عنوان کرد که با پذیرایی از میهمانان و چراغانی صحن های حرم در شب میلاد همراه بوده است.

نخل بندی در شب های قدر

مسئول امور ارزشیابی اسناد آستان قدس رضوی مراسم احیای شبهای قدر از دوره صفویه را نیز یک سنت هرساله عنوان کرد و گفت: با تعطیلی مستغلات و دکان های مربوط به حرم مطهر رضوی، روشن ماندن تمامی صحن ها و رواق ها طی این ایام وعدم نواختن نقاره خانه همراه بوده است.

او همچنین به سنت دیرینه روضه خوانی در بیست و یکم ماه رمضان به مناسبت شهادت حضرت علی (ع) اشاره و قدیمی ترین سند در این خصوص را متعلق به سال 1112 در دوره صفویه عنوان کرد و افزود: مراسم نخل بندی از جمله دیگر رسوم اجرایی در حرم مطهر رضوی طی شبهای قدر است که در دوره صفویه و افشاریه اجرا شده و طی آن سازه ای چوبی به نام نخل با وسایل و اشیای مختلف تزئین و بر دوش مردم حمل میشده است.

فاطمی مقدم به برگزاری عید سعید فطر با آداب ویژه در حرم مطهر اشاره کرد که در دوره های گوناگون شکل های مختلفی به خود گرفته و اظهار کرد: پذیرایی از میهمانان مراسم عید فطر حرم مطهر با غذا، شربت و شیرینی و تعطیلی برخی مستغلات مانند مکتب خانه درون صحن و خلعت دادن به برخی کارکنان همچون خطیب حرم را از جمله این برنامه هاست.

روزانه بیش از 70 هزار روزه دار میهمان حرم امام رضا (ع) می شوند

البته این آداب و رسوم هم چنان جاری است و اجرا می شود، امسال هم زمان با دهه دوم ماه مبارک رمضان و با دستور تولیت آستان قدس، سفره های افطار حرم مطهر رضوی برای پذیرایی از جمعیت بیشتری از زائران و مجاوران روزه دار امام رضا (ع) گسترده تر شد.

امین بهنام، معاون خدمات زائران حرم مطهر رضوی در این باره گفت: از ابتدای ماه مبارک رمضان، سفرهای اطعام رضوی با همکاری مواکب امام رضا (ع) در باب الهادی و باب الکاظم برپا شده که در این سفره ها روزانه از 2500 زائر و مجاور حرم رضوی پذیرایی و دعوتنامه های آن نیز همه روزه در حرم مطهر توزیع می شود.

او افزود: علاوه بر آن از دهه دوم ماه مبارک رمضان با دستور تولیت آستان قدس، پذیرایی از مجاوران در سفره های اطعام رضوی در صحن امام حسن مجتبی (ع) آغاز شده که در این سفره ها روزانه از 3000 مجاور پذیرایی می شود.

بهنام در خصوص نحوه توزیع دعوتنامه های سفره اطعام رضوی در میان مجاوران توضیح داد: توزیع دعوتنامه های سفره افطاری صحن امام حسن مجتبی (ع) ویژه مجاوران آغاز شده و خادمان رضوی با حضور در نقاط مختلف شهر مشهد این دعوتنامه ها را در درب منازل توزیع می کنند.

او ادامه داد: همچنین هر شب 3 هزار زائر روزه دار میهمان خوان پربرکت رضوی در مهمانسرای حضرت رضا (ع) می شوند که دعوتنامه آن از طریق نرم افزارهای نعیم رضوان و نسیم رضوان به زائران ارائه می شود.

معاون خدمات زائران حرم مطهر رضوی تصریح کرد: علاوه بر سفره های افطاری داخل حرم مطهر، روزانه در حریم حرم مطهر نیز از 7000 زائر و مجاور حضرت رضا (ع) با غذای گرم و بسته های افطاری ساده با مشارکت مواکب حسینی (ع) پذیرایی می شوند.

بهنام همچنین از توزیع افطاری متبرک حضرت رضا (ع) در مناطق حاشیه شهر مشهد خبر داد و گفت: روزانه 2500 غذای متبرک مهمانسرای حضرت رضا (ع) در مناطق حاشیه شهر مشهد توسط خدام بارگاه منور رضوی توزیع می شود.

او با اشاره به توزیع بسته های افطاری ساده بین صفوف نماز مغرب و عشا در حرم مطهر افزود: از ابتدای ماه مبارک رمضان هر شب حدود 50 هزار بسته افطاری ساده نیز در میان صفوف نمازگزاران در حرم مطهر رضوی توزیع می شود که پذیرایی از 2میلیون نمازگزار تا پایان این ماه مبارک پیش بینی شده است.

معاون خدمات زائران حرم مطهر رضوی در مورد بازه زمانی اجرای این سنت حسنه اظهار کرد: با توجه به شرایط آب و هوایی و فراهم بودن امکان میزبانی از زائران در صحن ها، این طرح ها تا پایان ماه پربرکت رمضان ادامه خواهد داشت.