کرج ابودلف شهری بوده که در تاریخ نشانی از آن پیدا نمی شود

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، کرج ابودلف شهری بوده که در تاریخ نشانی از آن پیدا نمی شود.

در نوشته های جغرافیایی اسلامی از سه محل در ایالت جبال به نام کرج یاد شده یکی در حوالی تهران که امروز نیز پا بر جای است. یکی کرج رودآورد که در حوالی تویسرکان فعلی قرار دارد. یکی هم کرج ابودلف که بر سر موقعیت قرارگیری آن بحث است. اطلاعات دقیقی از این شهر نیست اما شواهدی هست که نشان می دهد که این منطقه دستخوش تغییراتی شده است بویژه حمله اعراب که آسیب های جدی به آن زد.

کرج ابودلف از شهرهای باستانی و مهم ناحیه ایران مرکزی بوده که براساس نقشه های جغرافیایی بر سر راه اصلی همدان به اصفهان و تقریباً در میانه آن واقع شده بود. درباره این شهر اطلاعات دقیقی وجود ندارد. اما احتمالاً کرج در دوره پیش از اسلام شهری آباد بود ولی بعدها دچار رکود شد. یک بار نیز به همت خاندان ابودلف عجلی بازسازی شد. این شهر از قرن هشتم هجری به بعد در هیچیک از آثار تاریخی و جغرافیایی نامی از آن به میان نیامده است.

به نحوی که امروزه محل دقیق آن را نمیتوان مشخص کرد. تنها اثری که درباره تاریخ این شهر مطلبی دارد، رساله ای است که محمد حسن خان اعتماد السلطنه در سال 1305 هجری قمری به دستور ناصرالدین شاه قاجار نوشته است. در این اثر اعتماد السلطنه با استناد به متون تاریخی و جغرافیایی محل شهر کرج را با روستای تازه شهر شده آستانه در جنوب شهر اراک منطبق دانسته است.

شهرت کرج در ابتدای قرن هفتم به داشتن قلعه مستحکمی بود که جلوی دروازه شهر قرار داشته است و گویا آنقدر محکم بوده که می توانسته علاالدین محمد خوارزمشاه را از گزند مغولان حفظ کند. مرحوم علیرضا خزائلی، رئیس اسبق مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران در کتابی با عنوان معرفی کرج ابودلف می نویسد که در جریان بررسی نسخ خطی کتابخانه ملی ایران به نسخه منحصر بفردی از محمد حسن خان اعتماد السلطنه با عنوان تاریخ آستانه عراق برخورد کرده که در آن محل این شهر با روستای تازه شهر شده آستانه در اراک مطابق داشته است. در بخش دیگری از این کتاب آمده که بعضی ها کرج را معرب کره می دانند، چون در میان اعراب این قسم تعریب متداول بوده است. مانند ساوه که ساوج گفته می شود. یاقوت حموی نیز در شرح کرج می گوید: اهالی این بلد شهر را کره می نامند.

حمدالله مستوفی آدرس این شهر گمشده را بهتر و دقیق تر ترسیم می کند: کوه راسمند در شمال شهر کرج است و مانند کوه بیستون مشخص است و همانند سنگی سیاه است که به سقف سحاب درآمده است و چشمه ای که به خسرو منسوب است در آنجا وجود دارد و در پای آن کوه مزارع کیستو که از مشاهیر مزارع عراق است به طول شش فرسنگ و عرض سه فرسنگ در شمال این کوه است وی دور این کوه را ده فرسنگ محاسبه می کند.

یاقوت حموی و حمدالله مستوفی معتقدند که شهر ساروق در امتداد رود خانه کرج و شمال این شهر است و در عین حال ساروق را از توابع همدان محسوب می کند که واقعیت هم همین است، زیرا هم فراهان و هم ساروق در تاریخ وابسته به همدان یعنی قدیمی ترین شهر ایرانی و مادی بوده است.

غیر از کتاب، مرحوم خزائلی، کتابی نیز با عنوان جغرافیای تاریخی کرج ابودلف نیز توسط مهدی جیریایی در سال 97 منتشر شد. اسماعیل شراهی و حسین صدیقیان نیز کتابی با عنوان سکه های طلای عباسی و اغالبه کرج ابودلف نوشته اند. شراهی در سال 94 به عنوان مدیر باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان مرکزی از آغاز برنامه گمانه زنی باستان شناسی این شهر در آستانه از توابع استان خبر داده و گفته بود که با توجه به آثار و اشیای باستانی که در قالب ظروف سفالی و سنگ قبر و وسایل زیستی در چند دهه اخیر در آستانه کشف شده، مردم این خطه معتقد هستند که شهر کرج ابودلف در این منطقه بوده است و گمانه زنی باستان شناسی مذکور نیز به منظور تشخیص علمی و تأیید یا رد این مدعاست.

در هر حال آنچه اهمیت دارد، فعالیت های باستان شناسی است که باید در این باره انجام گیرد تا بتوان به هویت بیشتر این شهر پنهان شده دست پیدا کرد.