نمایش گنجینه بحث برانگیز آثار ایران باستان در آمریکا

ایسنا/ این خبر پیرامون نمایش گنجینه بحث برانگیز آثار ایران باستان در آمریکا برای شما مخاطبان گرامی نگارش شد.

موزه گتی ویلا در لس آنجلس آمریکا نمایشگاهی از آثار ایران باستان را درحالی برگزار کرد که برخی باستان شناسان ایرانی به اصالت بعضی از آثار آن شبهه وارد کرده اند.

این نمایشگاه با عنوان «ایران باستان، جهان کلاسیک» با نمایش حدود 200 شی تاریخی از هخامنشیان تا ساسانیان و تمدن های هم دوره با آنها در یونان و روم از ششم آوریل در موزه گتی ویلا در شهر لس آنجلس آمریکا برپا شده است. آثار به نمایش گذاشته شده از موزه های ایالات متحده آمریکا، اروپا و خاورمیانه، از جمله متروپولیتن، موسسه شرق شناسی شیکاگو، لوور و همچنین مجموعه های خصوصی گردآوری شده است.

موزه گتی ویلا برگزاری این نمایشگاه را از این منظر بااهمیت دانست که ایران باستان که از لحاظ تاریخی به نام «پرشیا» شناخته می شود، به مدت بیش از یک هزار سال بر غرب آسیا مسلط بود، با سه سلسله بومی ـ هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان ـ که امپراتوری هایی با ابعاد و پیچیدگی بی سابقه را کنترل می کردند. رقبای نظامی اصلی آنها در آن دوران، یونانیان و رومیان باستان بودند که با این وجود، در بسیاری از جنبه های معماری، مذهب و فرهنگ درباری تبادلات فعالی با یکدیگر داشتند، همانطور که در آثار هنری آنها نشان داده شده است.

این نمایشگاه که در سه بخش هخامنشیان، پس از هخامنشیان و امپراتوری ساسانی برگزار شده است، قصد دارد با نمایش این گنجینه، تبادلات گسترده ایران باستان با یونان و روم را بررسی کند. آثاری که در معرض دید قرار گرفته اند، بیان واضحی از هویت سیاسی و فرهنگی این تمدن ها هستند که نشان می دهند چگونه هر یک از این تمدن های ابرقدرت تصویر خود را ساخته و بر رقبای خود چه اثرگذاری داشته اند.

جفری اسپایر، متصدی ارشد آثار باستانی در موزه گتی گفته است: بسیاری از اشیای قابل توجه ایران باستان که حدود 1200 سال را در بر می گیرند، برای نخستین بار در ایالات متحده به نمایش گذاشته شده اند.

تورج دریایی، تاریخدان و استاد ایران شناسی دانشگاه کالیفرنیا که در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه حضور داشت نیز با انتشار تصاویری از آثار به نمایش گذاشته شده اشاره کرده که برخی از آنها از جمله خنجر (آکینَکه) زرین منسوب به اردشیر اول هخامنشی برای نخستین بار دیده می شوند.

برخی باستان شناسان، پژوهشگران تاریخ و زبان شناسان اما با توجه به نامعلوم بودن محل و زمان کشف بعضی از این آثار از جمله خنجر طلایی هخامنشی در اصالت آنها شبهه وارد کرده اند.

سهیل دلشاد، پژوهشگر خطوط باستانی در حساب کاربری خود در توئیتر به کتیبه این خنجر اشاره کرده و با خوانش خطوط آن که در سه سطر و به سه خط و زبان فارسی باستان، عیلامی هخامنشی و بابلی هخامنشی است، نوشته است: اینکه کتیبه چرا به اردشیر اول نسبت داده شده احتمالا به دلیل املای نام اردشیر در نسخه های عیلامی و بابلی و تفاوت این املا در کتیبه های اردشیر دوم باشد. از همین رو هنوز برای اثبات اصالت این اثر تا بدست آمدن نتایج بررسی های بیشتر زود است و نیازمند مطالعات دقیق تر است. او همچنین یادآور شد که غیر از چند استثنا عمده کتیبه های کوتاه اردشیر اول به چهار زبان نوشته شده است.

مهرداد ملک زاده، باستان شناس و پژوهشگر تاریخ نیز درباره خنجر منسوب به اردشیر اول هخامنشی که گفته شده است برای نخستین بار در نمایشگاه «ایران باستان و جهان کلاسیک» رونمایی شد، در صفحه اینستاگرام خود نوشته است: یک اثر جعلی دیگر هخامنشی گون؛ نقوش این نیام بیش از حد شلوغ و اغراق شده است. مقایسه کنید با تیغ و نیام نوع آکیناکس که در نقش برجسته بار عام تخت جمشید نقش شده و در عین پرکاری و نفاست، دارای سبک و متانت خاصی است. به نظرم جعل کننده تلاش کرد هرچه عناصر نگاره شناختی دوره هخامنشی را می شناسد روی این نیام اجرا کند. خط میخی پشت آن هم بسیار ناشیانه به نظر می رسد.

شروین فریدنژاد، تاریخدان و استاد ایران شناسی دانشگاه فرای برلین آلمان نیز در این باره در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشته است: هرچند برگزارکنندگان نمایشگاه عجالتا اصالت اثر را تایید کرده اند، اما تا انجام بررسی های بیشتر و در دسترس قرار گرفتن اطلاعات و داده ای دقیق تر برای تایید جداگانه اصالت هم خنجر و هم کتیبه هایش باید اندکی صبر کرد.

بجز خنجر منسوب به اردشیر اول هخامنشی، به اصالت چند ظرف دیگر در ارتباط با دوره های هخامنشی و ساسانی که در این موزه به نمایش گذاشته شده، نیز شبهه وارد شده است.

نمایشگاه ایران باستان و جهان کلاسیک قرار است تا ششم آگوست برابر با 17 مرداد در موزه گتی ادامه داشته باشد. گتی ویلا در سال 2018 مشابه چنین نمایشگاهی را برای مصر با عنوان «فراتر از نیل؛ مصر و جهان کلاسیک» برگزار کرده بود.