مسجد تاریخانه درجنوب شرقی دامغان در استان سمنان، یکی از نخستین مساجد ایران و از قدیمی ترین بناهای پس از اسلام است که قدمت آن را بین سال 130 تا 170 هجری قمری بیان کردند.
عده ای بر این باورند که این مسجد در زمان گذشته آتشکده بوده است و پس از تسلط اعراب ، آن را ناریخانه خواندند و سپس به تاریخانه معروف شد.
آنچه از ساختمان مسجد باقی مانده، ستونهایی است مدور که به نام چهل ستون معروف و تعداد ستونهای آن 26 عدد است.
در سالهای اخیر این مسجد در چند مرحله مرمت و بازسازی شد که این اقدامات از جمله موارد زیرساختی در راستای ثبت این مسجد در سازمان جهانی یونسکو بوده است.
این مسجد از یادگاران دوره ایلخانی در تاریخ 15 دی 1310 با شماره ثبت 80 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برج چهل دختر مزین به هنرنمایی معماران با تکیه بر علم ریاضی، نمونه ای از جلوه تاریخی این شهر در استان سمنان است که در مرکز شهر دامغان واقع شده و ارتفاع آن حدود 15متر و محیط خارجی آن 23 متر است.
آرامگاه چهل دختران یا برج چهل دختر دامغان در محوطه امامزادگان محمد (ع) و جعفر (ع) در پانزدهم دی 1310 با شماره ثبت 83 به عنوان یکی از آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
این برج آجری به سبک برج طغرل ری در سال 466 هجری قمری به دستور ابوشجاع اصفهانی بنا شد.
وقار و قدرت حیرت آور برج چهل دختر مربوط به ابعادش نیست، بلکه ناشی از طرح و مقاومت آن است. این بنا قریب به 700 سال بدون یک ترک خوردگی در کشوری زلزله خیز دوام آورده که این موضوع حکایت از استفاده از علم ریاضی دقیق و ساختارهای بی عیب در معماری این دوره از تاریخ دارد.
مسجد جامع دامغان دارای چهار شبستان، زیرزمین و یک مناره است که قدمت آنها به پنج دوره تاریخی متفاوت برمی گردد و در حال حاضر نیز نماز جماعت در این مسجد تاریخی اقامه می شود.
مسجد جامع تاریخی شهرستان دامغان در تاریخ 15 دی سال 1310 با شماره 81 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
یکی از شگفتی های معماری مسجد جامع دامغان پژواک صوت در ستون های زیرزمین این بنا است و اوج شکوه و نبوغ آجرکاری دوره سلجوقی را میتوان در مناره این مسجد مشاهده کرد.
این مسجد در زمان خلافت مامون عباسی ساخته شده و در دوره قاجاریه تجدید بنا شده است.
مجموعه تاریخی پیر علمدار
مجموعه تاریخی پیر علمدار در شمال شرق شهر دامغان و نزدیکی مسجد جامع واقع شده است که دارای گنبدی برج مانند و دوار آجری و بلندای برج حدود 13متر است.
این بنا آرامگاه ابی جعفر محمد بن ابراهیم، پدر یکی از فرمانروایان حکومت آل زیار در ناحیه قومس به نام بختیار ملقب به ابوحرب است که در زمان سلطان مسعود غزنوی ساخته شده است.
این برج آجرکاری ظریف، ساده و بدون بندکشی دارد و دروازه ورودی به همراه تزیینات در این بخش جای گرفته است که این نوع معماری، توجه بسیاری از معماران ایران و جهان رابه خود جلب کرده است.
بقعه پیر علمدار دامغان در پانزدهم دی سال 1310 شمسی به شماره 79 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
بازار دامغان در داخل شهر قرار گرفته و مکانی بسیار دیدنی است که هر گردشگری را جذب می کند.
این بازار که در حدفاصل مرکز شهر تا میدان امام (ره) قرار دارد، دارای سقف های گنبدی و یکی در میان دارای نورگیر است.
این بازار مربوط به دوره قاجار و دارای سه دهنه ورودی از خیابان امام است و علاوه بر این ورودی ها، یک ورودی به صورت مستقیم از طرف باغ جنت و یک ورودی فرعی از تکیه در قلعه دارد.
این اثر در تاریخ 20 آذر 1379 با شماره ثبت 2916 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ورود به همگردی