چالش های مدیریت زیارت در مشهد

ایسنا/ این خبر پیرامون چالش های مدیریت زیارت در مشهد برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

برای اینکه مدیریت زیارت در یک شهر مذهبی به شکوفایی لازم برسد، به برنامه ای یکپارچه و استراتژیک نیاز است، چرا که چنین برنامه ای می تواند نیازهای زائران و فرآیند خدمات رسانی به آنها را برطرف کرده و در ادامه به شکلی استراتژیک در حوزه کیفیت خدمات و مدیریت پایدار شهر نیز عمل کند.

البته در حوزه مدیریت زیارت در شهری مذهبی همچون مشهد مواردی چون متولیان متعدد و نامشخص بودن انتظارات در این حوزه باعث بروز مسائل متعددی شده است. از آنجایی که مدیریت زیارت چندبخشی است و باید تمام دستگاه ها و ارگان ها در این حوزه پای کار باشند نیاز به هماهنگی های ویژه ای در این خصوص وجود دارد.

وجود متولیان متعدد در شهری مذهبی باعث می شود مدیریت یکپارچه و استراتژیک در سطح شهر دیده نشود و ساکنان شهر ناهماهنگی های مختلفی میان بخشهای عمومی و خصوصی را شاهد باشند. بنابراین جهت به سرانجام رسیدن امور به نحو مطلوب باید نهادهای مختلف در امر مدیریت زیارت با یکدیگر هماهنگی و تعامل داشته باشند.

نامشخص بودن انتظارات در امر زیارت منجر به این می شود که کیفیت مدیریت در این حوزه کاهش یابد؛ بنابراین معاونت زیارت در استانداری بایستی این هماهنگی ها را انجام دهد تا مدیریت بهتری در امر زیارت برای زائران به وجود آید تا با یک مدیریت واحد در این حوزه هم افزایی هایی صورت گیرد.

اغتشاش بصری، هویتی و عملکردی از نقاط منفی مدیریت زیارت در مشهد است

سعید خدیوی، عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی پیرامون چالش های مدیریت زیارت در مشهد گفت: بطور کلی مساله زیارت یکی از موضوعاتی است که به دلیل مشخص نبودن مسئول و متولی امر زیارت که تنها مختص شهر مشهد نیست، باعث شد نتوانیم قضاوت درستی در رابطه با مقوله زیارت داشته باشیم.

وی ادامه داد: موضوع زیارت در شهرهای مختلف مانند مشهد که متولیان مجزایی دارد، باعث می شود نتوان با یک مدیریت واحد و فرماندهی مشخص در این حوزه مواجه بود اما اگر بخواهم یک قضاوت حداقلی در رابطه با اتفاقات مثبتی که در شهر مشهد و بطور خاص در حوزه مدیریت زیارت رخ داده، داشته باشم، به نظر می رسد هزینه ارائه خدمات به زائران و مسافران نسبت به شهرهای دیگر بسیار پایین تر است.

خدیوی پیرامون چالش های مدیریت زیارت در مشهد بیان کرد: البته در این حوزه همه ذی نفعان به ویژه بخش خصوصی نقش پررنگ تری داشته اند؛ بنابراین میتوان ادعا کرد امروز شهر مشهد یک سفر ارزان و باکیفیت را در مقایسه با سایر شهرهای ایران برای ایرانیان و کشورهای همسایه فراهم کرده است.

وی در خصوص نقاط منفی مدیریت زیارت در شهر مشهد تصریح کرد: موضوعی که بسیار آزار دهنده است و بطور کلی میتوان مقصر آن را گروه یا نهاد خاصی دانست، اغتشاش بصری، هویتی و عملکردی در حوزه زیارت است.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی اظهار کرد: بخش زیادی از این اغتشاشات بصری یا معنایی که در کالبد، عملکرد و حتی در وضعیت بافت مرکزی شهر مشهد دیده می شود، کیفیت زیارت را کاهش داده و باعث شده مردم آنگونه که باید و شاید با امر زیارت ارتباط برقرار نکنند؛ بنابراین به نظر می رسد این موضوع ناشی از نامشخص بودن انتظارات مان از زیارت در دوران مدرن است.

وی با اشاره به اینکه بخشی از تلاش ها در سند کمی و کیفی زیارت انجام شده، اظهار کرد: با این وجود اما به نظر می رسد این سند نیاز به بازنگری دارد و نیازمند این است که تبدیل به یک گفتمان مورد اجماع میان نخبگان و ذی نفعان زیارت شود. البته اگر این موضوع مورد اجماع گروه های مختلف نباشد، این اغتشاش بصری و ناهماهنگی در عملکرد حوزه های مختلف زیارت گسترش پیدا خواهد کرد که ثمره آن کاهش کیفیت زیارت و گردشگری در شهر مشهد آن هم در بلند مدت خواهد بود.

خدیوی اضافه کرد: بنابراین این موضوع یکی از مهمترین نقاط منفی است که در حوزه مدیریت زیارت وجود دارد و نظام حکمرانی باید بتواند زیارت را به صورت مطلوب پیاده کند. اینکه حوزه های مختلف زیارت در بخشهای گوناگون و در گونه های مختلف گردشگری شهر گسترش پیدا کند، ایرادی ندارد و باید آن را پذیرفت اما باید با برنامه ریزی و در چارچوب منظومه زیارت به ارتقای کیفیت سفر کمک قابل توجهی کرد.

وی خاطرنشان کرد: امر زیارت را با مرزگذاری نمیتوان مدیریت کرد بلکه باید مجموعه حرم یا ساحت مقدس قدسی که آستان قدس رضوی مستقیما آن را مدیریت می کند، تحت مدیریت، نظارت و برنامه ریزی آن نهاد نیز باشد. همچنین باید برای مدیریت مجموعه پیرامونی در بافت مرکزی شهر هماهنگی مستقیم بین آستان قدس رضوی و شهرداری مشهد صورت گیرد.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی عنوان کرد: در کنار این مجموعه شهرداری در مرز شهر مشهد باید بیشترین نقش را در هماهنگی با استانداری داشته باشد. همچنین لازم است معاونت زیارت در استانداری در سطح استان و در سطح ارتباط با کشور سعی بر مدیریت زیارت داشته باشد. در مجموع مدیریت زیارت در مشهد نیازمند همکاری بین آستان قدس رضوی، شهرداری و استانداری است.

خدیوی گفت: به نظر می رسد این تقسیم بندی مبتنی بر جغرافیا در حوزه مدیریتی می تواند به ارتقای کیفیت زیارت و شفاف شدن تقسیم وظایف هر کدام از این دستگاه ها کمک کند. البته این دستگاه ها باید قاعدتا در همراهی و همکاری با یکدیگر باشند. در حال حاضر عملکردها اینگونه است و نوع رفتاری که استانداری در سطح استان و در مراوداتی که با مرکز انجام می دهد، مبتنی بر منشا قدرتی است که از مرکز دریافت می کند. شهرداری هم اینگونه است اما نقش ها باید جدی تر باشد؛ بخصوص نقش آستان قدس رضوی در حوزه پیرامونی حرم که بسیار دارای اهمیت است.

آستان قدس رضوی باید محور زیارت باشد

حسین رضایی، سخنگوی جمعیت خدمتگزاران زائران پیاده امام رضا (ع) اظهار کرد: به عقیده من آستان قدس رضوی باید محور زیارت باشد تا در روند کاری موجود بتواند مدیریت بهتری داشته باشد. البته دولت با تشکیل معاونت زیارت در استانداری خراسان رضوی توانست در جهت همسویی با سایر ادارات این مدیریت را به خوبی انجام دهد اما این معاونت باید تقویت شود، زیرا تمام اداراتی که در مشهد فعالیت می کنند، به نوعی خدماتشان به زائران باز می گردد.

وی اضافه کرد: تمام کسانی که مدیریت زیارت را قبول می کنند، تنها هدفشان خدمت به زائر است و این فعالیت بسیار خوبی بشمار می رود اما باید در برخی از حوزه ها حتما هماهنگی داشته باشیم و یک مدیریت واحد امر زیارت را برعهده گیرد.

رضایی با اشاره به اینکه ما در حوزه زائران پیاده به این وفاق مدیریتی رسیده ایم، اضافه کرد: معاونت زیارت توانست به خوبی به این حوزه کمک کند، چرا که از ظرفیت دولتی برای این زمینه استفاده شد. برای مثال در مدت اخیر سیستم هایی مرتبط با زیارت و حاکمیت مانند امنیت و بهداشت برای رفاه حال زائران بکار گرفته شد.

مشهد شهری جهانی است

مهدی سالاری منش، رئیس اداره خدمات زیارت معاونت گردشگری و زیارت سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری مشهد گفت: شهرداری مشهد در سالهای اخیر در رابطه با مدیریت زیارت اقدامات مربوط به این حوزه را انجام داده است. مشهد شهری جهانی است که هر سال تعداد زیادی زائر خارجی به آن سفر می کنند. بنابراین این شهر باید به همین اندازه نیز رشد کند تا بتوان شاهد سفر زائران جدید از کشورهای مختلف به این منطقه بود. با توجه به این وضعیت باید شرایط خدمت رسانی برای زائران به خوبی فراهم شود.

سالاری منش خاطرنشان کرد: مدیریت زیارت چندبخشی است و باید تمام دستگاه ها و ارگان های مختلف پای کار آن باشند. این چندبخشی بودن کار را دشوار کرده و باید مدیریت واحدی در این حوزه وجود داشته باشد و لازم است در این مسیر هم افزایی صورت گیرد. یکی از نکات بسیار مهم در حوزه مدیریت زیارت معرفی شهر مشهد در سطح کشورهای اسلامی است. در واقع باید نقش و جایگاه شهر مشهد در سطح کشورهای اسلامی طرح موضوع شود.

ارگان های متولی حوزه گردشگری در مشهد سیاست ها و برنامه های خاص خود را دارند

رضا رضوانی، پژوهشگر پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی گفت: ارگان های متولی حوزه گردشگری در مشهد سیاست ها و برنامه های خاص خود را دارند که تنها با هماهنگی یکدیگر می توانند بستر یک زیارت مناسب برای زائران را فراهم کنند.

وی عنوان کرد: در شهر مشهد تمام بخش های خصوصی و عمومی خدمات مختلفی را ارائه می کنند و این موضوع نشان می دهد مدیریت شرایط مشهد برای گردشگران پیچیدگی های خاص خود را دارد و به معنای واقعی یک سازمان به تنهایی نمی تواند امور شهر را اداره کند، زیرا این یک حوزه فرابخشی است و هر کدام از سازمان ها زیر نظر یک وزارتخانه خاص فعالیت دارد که به صورت متمرکز از تهران سیاست ها و برنامه های آن ابلاغ و تعیین می شود.

رضوانی تصریح کرد: آستان قدس رضوی خود را متولی زائران در محدوده حرم می داند، بیرون از محدوده حرم برعهده شهرداری است و علاوه بر شهرداری که معاونت گردشگری دارد، سازمان میراث فرهنگی و استانداری هم به فعالیت ها و وظایف خود نیز در این زمینه می پردازند. بطور کلی سیاست گذاری ما از بالا به پایین است؛ درحالیکه در کشورهای توسعه یافته این فرآیند از پایین به بالاست. بنابراین برای مدیریت یک شهر باید مجموعه های آن شهر در زمینه های مختلف تصمیم گیری کنند.