حریم درجه یک قصر ابونصر در شیراز مورد دست اندازی های گسترده قرار گرفت

ایسنا/ براساس سخنان یک پژوهشگر و کنشگر میراث فرهنگی، حریم درجه یک قصر ابونصر در شیراز مورد دست اندازی های گسترده قرار گرفت.

سیاوش آریا گفت: حریم درجه یک کاخ دژ باستانی نامدار به قصر ابونصر در شیراز با پروانه (مجوز) اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس و از سوی شهرداری مورد دست اندازی های گسترده قرار گرفته و بنا است در آینده ای نزدیک در کنار این یادگار ملی ارزشمند، بوستان محلی ساخته شود. با این همه، کنشگران و کارشناسان میراث فرهنگی به ساخت و سازها ایراد گرفته و خواستار توقف آن شده اند، ولی تاکنون اعتراض ها راه به جایی نبرده است.

او درباره ارزش تاریخی این دژ یا کاخ از مرحوم جمشید صداقت کیش، باستان شناس روایت کرد: این جایگاه از روزگار پیش از تاریخ وجود داشته است و مانند دژ استوار و محکم نظامی در اواخر شهریاری هخامنشی و دوره اشکانی و ساسانی مورد بهره پادشاهان بوده است و در سال 420 مهی (قمری) ابونصر (پسر امیرعضدالدوله دیلمی) از فرمانروایان پارس از این جایگاه به عنوان کاخ بهره برد و از همین رو، در دوره اسلامی به قصر ابونصر نامدار شد.

آریا پیرامون اینکه حریم درجه یک قصر ابونصر در شیراز مورد دست اندازی های گسترده قرار گرفت، اضافه کرد: در دهه 50 میلادی پروفسور تیلیا دو ستون و یک درگاه هخامنشی را که از پارسه در زمانی نادانسته به اینجا آورده بودند، شناسایی کرده و به پارسه بازگرداند.

این پژوهشگر میراث فرهنگی ادامه داد: کاخ دژ باستانی نامدار به قصرابونصر که نخستین یادگار ملی ثبتی شهرستان شیراز و استان فارس با شماره 13 بوده و در سال 1310 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است، روزهای سخت و دشواری را پشت سر می گذارد. کند و کاوهای غیرمجاز سودجویان اموال فرهنگی و تاریخی در عرصه و حریم محوطه باستانی قصر ابونصر شیراز در سالهای گذشته تنها یکی از دشواری های پیش روی این یادگار ارزشمند ملی است که آسیب های بسیار فراوانی را به آن وارد کرده است.

یادگاری نویسی ها با رنگ از سوی برخی از افراد بومی نابخرد و فرومایه روی دیواره های دفاعی و سنگی این کاخ دژ باستانی در جای جای آن از دیگر چالش هایی است که قصر ابونصر همواره با آن روبرو بوده و همچنان دنباله دارد که نشانه فقر فرهنگی و نبود پالایش فرهنگ و مهمتر از همه، نبود آموزش در میان توده مردم است که امروزه به یکی از بزرگترین دشواری های یادمان های تاریخی و فرهنگی در کشور تبدیل شده است. این در حالی است که آن افراد فرومایه تنها در دو سه دقیقه با رنگ روی آثار تاریخی و فرهنگی، نشانه هایی از بی فرهنگی خود را به ثبت می رسانند ولی پاکسازی آن جدا از هزینه های هنگفتی که روی دست وزارت میراث فرهنگی می گذارد، هفته ها و گاهی ماهها و در چندین مرحله باید صورت گیرد و بسیار زمانبر خواهد بود.

آریا که بارها درباره وضعیت وخیم این اثر تاریخی هشدار داده، اظهار کرد: ریختن زباله و پسماندهای خانگی و ساختمانی افراد بومی روی محوطه و درون عرصۀ قصر ابونصر از دیگر دشواری های پیش روی این یادگار ارزشمند ملی است که چندین سال است به یکی از چالش های مهم آن تبدیل شده و صحنه زشت و زننده ای را به نمایش گذاشته است و همچنان دنباله دارد. مسئولان میراث فرهنگی شهرستان شیراز و شهرداری و مدیریت شهری نیز تنها بیننده و نظاره گر این داستان هستند و تاکنون هیچ گونه کوششی برای جمع آوری زباله و پسماندها انجام نداده اند.

حتی با وجود فنس کشی در بخش ورودی این محوطه تاریخی در سال گذشته از سوی اداره کل میراث فرهنگی شیراز، همچنان زباله و پسماندها خودنمایی می کند. این در حالی است که شهرداری با همکاری اداره میراث فرهنگی می تواند با نصب تابلو هشدار، موضوع را به مردم بومی گوشزد و یادآوری کرده و مانع ریختن انبوه پسماند و زباله های خانگی شده تا هم به یادگارهای تاریخی و ملی ارج داده شود و هم چهره زشتی که برجای مانده، پاک شود تا اندک بازدیدکنندگان و گردشگران نیز اراده و تمایلی برای دیدن این یادمان ملی و با ارزش داشته باشند.

این کنشگر میراث فرهنگی در شیراز گفت: بی گمان بدترین دشواری این روزهای قصر ابونصر را باید ساخت وساز در حریم درجه یک و چسبیده به عرصه آن دانست که شوربختانه با پروانه (مجوز) خود اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس در سالهای گذشته (1398) صورت گرفته است که جای بسی شگفتی و پرسش های بیشماری دارد و روشن نیست که بر چه پایه و اساسی این اقدام نادرست رخ داده است.

او با اشاره به بررسی هایی که انجام داده و شواهد و مستندات موجود افزود: مدیرکل پیشین اداره میراث فرهنگی استان فارس با ساخت و ساز در حریم درجه یک قصر ابونصر بدون در نظر گرفتن قانون های میراث فرهنگی که آشکار و شفاف است و به روشنی ساخت وساز در حریم آثار تاریخی و فرهنگی را ممنوع کرده و در کتاب مجموعه قوانین و مقررات میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز به آن اشاره مستقیم شده، موافقت کرده است. این امر تخلف بوده و باید پاسخگو باشند. شهرداری شیراز در نامه ای که در دی 1398 خورشیدی برای مدیرکل میراث فرهنگی استان فرستاده است، آشکارا درخواست انجام مرحله دوم عملیات محوطه سازی، بهسازی مسیر آبرو و کف سازی و اجرای تأسیسات برقی و مکانیکی را داشته و از فروردین سال 1400 خورشیدی عملیات عمرانی آغاز شده است.

آریا گفت: بنا به گفته های کارشناسان میراث فرهنگی و بررسی های میدانی که انجام دادم، بنا است در آینده در حریم درجه یک و چسبیده به عرصه قصر ابونصر بوستان بومی (پارک محلی) یا به گفته ای بوستان حاشیه ای ساخته شود. باید دانست که ساخت یک بوستان حاشیه ای نیازمند تأسیساتی همانند دستشویی، نمازخانه، وسایل ورزشی و سرگرمی، بوفه و دیگر تجهیزات مورد نیاز است که افزون بر زیر پا گذاشتن قانون های میراث فرهنگی، بی گمان در آینده ای نه چندان دور آسیب هایی را به محوطه تاریخی قصر ابونصر خواهد زد و به یکی از بزرگترین چالش های آینده تبدیل خواهد شد. از همین رو و به باور کارشناسان و کنشگران میراث فرهنگی بهتر است تا ساخت وسازها بیشتر نشده و در مرحله کف سازی بوده و هزینه های هنگفت و بیشتری خرج نشده، از دنباله کار پیمانکار پیشگیری کرد.

او اضافه کرد: کارشناسان میراث فرهنگی نیز موضوع چشم انداز یا همان دید بصری محوطه باستانی قصر ابونصر را مطرح کرده و خواستار توقف پروژه و ساخت وسازها شده اند. موضوعی که به نظر نمی رسد مسئولان پیشین میراث فرهنگی استان به آن توجهی کرده باشند.

این پژوهشگر همچنین ساخت وساز در حریم درجه یک قصر ابونصر را عامل نگران کننده ای برای کاوش های باستانی در این محوطه تاریخی دانست و افزود: کاوش های باستان ش ناختی در این یادگار تاریخی به سالهای بسیار دور برمی گردد، این محوطه در سالهای 1310 تا 1312خورشیدی از سوی دانشگاه شیکاگو و موزه متروپولیتن نیویورک انجام شد و نیازمند چندین فصل کاوش است تا هم آثار پنهان و برجای مانده از این کاخ دژ باستانی از دل زمین بیرون آید و هم عرصه و حریم درست و واقعی آن روشن شود؛ زیرا به باور بیشتر باستان شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی، بخشی از محوطه باستانی قصر ابونصر امروزه زیر خانه هایی قرار گرفته است که در یکی دو دهه گذشته و بدون ضابطه و با تخلف روی محوطه، برپا شده است. روشن تر اینکه باید عرصه و حریم قصر ابونصر را بسیار گسترده تر از آنچه امروزه نمایان است، دانست.

او با تاکید بر اینکه ساخت وسازهای کنونی بی گمان به لایه های باستان شناسانه محوطه قصر ابونصر آسیب جدی خواهد زد، اظهار کرد: یکی دیگر از دشواری های پیش روی این پروژه ساخت وساز، حضور نداشتن یک کارشناس باستان شناسی است؛ زیرا در هنگام عملیات و کندوکاوها و پی کنی های کارگران بی گمان به مواردی برمی خورند که تنها حضور یک کارشناس باستان شناسی می تواند راهگشا باشد و اجازه و دستور دنباله کار یا توقف آن را بدهد. موضوعی که از سوی میراث فرهنگی به گونه کامل نادیده گرفته شده است و می تواند تهدیدی برای محوطه تاریخی و ارزشمند قصر ابونصر باشد. هرچند، به باور کارشناسان و کنشگران میراث فرهنگی باید هر چه زودتر از دنباله ساخت وسازها پیشگیری کرد و توافق نامه میان میراث فرهنگی و شهرداری بازنگری و اصلاح شود.

آریا در ادامه گفت: برخی از کارشناسان اداره میراث فرهنگی دیدگاه دیگری دارند و ساخت بوستان محلی یا حاشیه ای را طرحی ناخواسته و یا اجباری و به سود محوطه قصر ابونصر می دانند؛ زیرا به روایت این کارشناسان، زمین های پیرامونی و حریم قصرابونصر در تصرف نهادهای دیگری بوده و آنها ادعای مالکیت زمین ها را داشته اند. همچنین اداره میراث فرهنگی با پیگیری های فراوان و نامه نگاری ها و گذشت زمان و به گفته ای به زور توانسته است زمین های حریم و پیرامونی محوطه ملی قصرابونصر را پس بگیرد و به نام میراث فرهنگی سند بزند.

از همین رو، برخی از کارشناسان میراث فرهنگی می گویند اگر طرح بوستان محلی در این جا اجرا نمیشد، زمین های پیرامونی محوطه قصرابونصر را تکه تکه می کردند و به مردم می فروختند و خانه و آپارتمان جای آن می ساختند و میراث فرهنگی ناچار و ناگزیر چنین تصمیمی را گرفته است. از سویی، آن کارشناسان باور دارند که ساخت بوستان محلی شاید انگیزه ای شود تا به سبب رفت و آمد مردم در آن، قصر ابونصر مورد پاسداری و حفاظت بهتری قرار گیرد، اما نیاز به یادآوری است که قانون های میراث فرهنگی یک شبه پدید نیامده اند و از سوی کارشناسان کارآزموده و با نگرش به موقعیت جغرافیایی و اجتماعی کشور نگاشته شده و لازم الاجرا از سوی همه نهادها و ارگان های دولتی است و هیچکس یا نهادی فراتر از قانون نیست و نباید قانون اساسی را زیر پا گذاشت.

او یادآور شد: ساخت بوستان محلی در حریم درجه یک قصرابونصر جدا از تخلف صورت گرفته، نمی تواند انگیزه ای برای پاسداری و حفاظت آن باشد و برعکس آن دیدگاه، سبب چالش های بزرگتری در آینده در زمینه حفاظت و نگهبانی از آن خواهیم بود. مهم تر از همه، اینکه به باور همه باستان شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی حریم و عرصه واقعی قصر ابونصر بسیار گسترده تر و بزرگتر است و بی گمان ساخت وسازها به لایه های باستان شناسانه پنهان آن آسیب های برگشت ناپذیری خواهد زد. از همین رو، باید هر چه زودتر از دنباله ساخت وسازها پیشگیری کرد.

این پژوهشگر و کنشگر میراث فرهنگی بیان کرد: تصمیم نادرست مدیرکل پیشین میراث فرهنگی استان فارس هم اینک دامان مدیران تازه وارد شده اداره میراث فرهنگی استان را گرفته و به یکی از چالش های بزرگ تبدیل شده است. در واقع، بهای کارهای غیرکارشناسی مدیران پیشین میراث فرهنگی استان را باید اکنون مدیران تازه وارد میراث فرهنگی استان بپردازند. از سویی، میراث فرهنگی استان بر سر دوراهی گیر افتاده است؛ زیرا دنباله ساخت وسازها در حریم درجه یک محوطه ملی قصر ابونصر بر پایه قانون، تخلف و حتی جرم بشمار می آید و باید هرچه زودتر از آن پیشگیری کرد و این درحالی است که خود اداره میراث فرهنگی استان در گذشته پروانه کار را صادر کرده است.