خراطی روی سنگ قدمتی چند هزار ساله دارد

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارشات منتشر شده، خراطی روی سنگ قدمتی چند هزار ساله دارد.

خراطی سنگ یکی از رشته های صنایع دستی است و محصولات آن از تراشیدن دورانی یک قطعه سنگ بوسیله چرخ خراطی، شکل دهی با قلم و چکش توسط صنعتگر خلق می شود. اشیایی مانند دیگ، دیگچه، هاون، قندان، قدح، گلدان، پایه های میز و...از تولیدات این هنر هستند.

سنگ تراشی، خراطی، طراحی و قلم زنی روی سنگ یکی از صنایع و فنون کهن ایرانی است و از گذشته های دور هنر ساخت اشیا و ظروف مدور سنگی به روش خراطی در ایران رواج داشته است. صنعتگران سنگ تراش از گذشته های دور با بهره گیری از بعضی ابزار، اشیا و اسباب خانه و وسایل آیینی و زینتی را می ساختند و استادان قلم زن بر روی آنها نقش می انداختند.

سرپانتین از جمله سنگهایی است که در هنر خراطی سنگ استفاده و به دلیل ضربه پذیر بودن و جنس نرم هم در ساخت اجسام تزیینی و هم ظروف استفاده می شود و چون در برابر آتش مقاوم است، به دلیل پخت ملایم، غذا را لذیذتر می کند. سرپانتین واژه ای لاتین و به معنای ماری شکل است؛ چون روی سطح خارجی این سنگ لکه هایی شبیه پوست مار بچشم می خورد، سرپانتین نامیده شده است. این سنگ هنوز هم سنگ اولیه ساخت دیگهای سنگی مشهد است.

امید امامی متولد 1364 فرزند مرحوم حسن امامی از هنرمندان رشته خراطی و حکاکی سنگ است. دوران کودکی او، برادر و خواهرش در کارگاه پدرشان در کرج گذشته است، در میان بازی های کودکانه در کارگاه پدر با ظروف سنگی. هر سه فرزند مرحوم امام این رشته هنری را بلد هستند اما فقط امید است که به عنوان شغل خراطی روی سنگ و رشته ابداعی پدرش را ادامه داده است. حدود 10 سال است که به سمنان مهاجرت کرده و اکنون کارگاه خراطی سنگ دارد. سمنان را بدلیل همجواری به استان خراسان رضوی و دسترسی به معادن سنگ سرپانتین که مخصوص تولید محصولات این رشته صنعت است، انتخاب کرده است.

مرحوم حسن امامی نه بواسطه رشته خانوادگی بلکه از سر علاقه وارد رشته خراطی روی سنگ شده بود و مبدع طراحی مینیاتور روی سنگ است و آثارش در نمایشگاه های بسیاری به نمایش درآمده است. استاد امامی سال 95 فوت می کند و میراث گران سنگی از هنر کهن ایرانی را برای فرزندانش باقی می گذارد.

سنگ لعل شود در مقام صبر

قبل از اینکه پیرامون موضوع خراطی روی سنگ قدمتی چند هزار ساله دارد، توضیح دهد بیتی از حافظ شیرازی را می خواند «گویند سنگ لعل شود در مقام صبر / آری شود ولیک به خون جگر شود» سپس می گوید: کار کردن و طراحی روی سنگ خیلی سخت است، اما صبر و شکیبایی انسان را محک می زند. شاید این هنر شرایط اقتصادی و درآمدی خاصی نداشته باشد، اما عشق به پدر دلیل علاقه به این رشته است که مرا پای میراث هنری مرحوم پدرم نگه داشته است.

از تراش سنگ که می گوید حس قدرشناسی از پدر در کلامش پیداست، گویی هر بار که کار روی قطعه سنگی را آغاز می کند با هر شیار مدوری روی آن، اگرچه شاید تکرار هزاران باره نقوش بر دل سنگ باشد، اما همان تازگی و ذوق همیشگی کار در کارگاه پدر برایش زنده است. صدایش کمی می لرزد، می گوید: همان طرح های ساده و بدیع پیش چشمانم جان می گیرد، حسی که بارها در صدای تراشکاری و طنین قلم خراطی پدرم بر روی سنگ شنیده ام و در چشمانش همیشه می دیدم.

هنرمند سنگ تراش خودش پسری دو ساله دارد، می گوید: فرزندم که بزرگتر شد حتما این هنر را به او یاد می دهم، البته انتخاب را به عهده خودش می گذارم که این هنرصنعت را به عنوان شغل و برای درآمد انتخاب کند. همه تلاشم را خواهم کرد این هنر و صنعت در خانواده ما حفظ شود.

خراطی سنگ را به پسرم یاد خواهم داد

امامی توضیح می دهد که طراحی روی سنگ به روش خراطی انجام می شود؛ قطعه سنگی از سرپانتین به (گیره) سه نظام بسته می شود و دورانی می چرخد و برای تراش درونی و بیرونی و حکاکی طرح های جذاب و مختلف از قلم و چکش های مختلف استفاده می شود. میتوان ظروف مختلف در اندازه های متفاوت طراحی کرد، البته برای حجم های بزرگ به گیره های سه نظام بزرگتری نیاز است، حجم های بزرگ در قطعات جداگانه ساخته و بعد به هم متصل می شود.

او از مشکلاتش و سختی کار در دوران کرونا می گوید کرونا خیلی کسب و کارهای صنایع دستی را کساد کرد. سالهای قبل از کرونا مشتریان و گردشگران زیادی به کارگاه می آمدند اما در دو سال شیوع بیماری تولید می کنیم اما مشتری چندانی ندارم. کار با سنگ مخاطرات و ریسک های خاص خود را دارد. سالهاست که بدنبال بیمه هستم اما موفق نشدم مدرک فنی حرفه ای بگیرم. ظاهرا حکاکی روی سنگ در فهرست هنرهای تحت پوشش سازمان فنی حرفه ای تعریف نشده است. من خراطی روی سنگ هم انجام می دهم مدرک صنایع دستی این رشته را ارائه کردم، موضوع صلاحیت کارشناسی فنی و آزمون های سراسری را مطرح کردند و ... هنوز بیمه نشده ام؛ من تلاش می کنم این هنر خانوادگی را حفظ کنم. انتظار دارم که مسئولان فنی حرفه ای یک راهکار اداری بدهند تا بالاخره بیمه شوم.