خانه تاریخی ملک نه دیزی سرا و نه کبابخانه شده است

ایسنا/ براساس توضیحات موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، خانه تاریخی ملک نه دیزی سرا و نه کبابخانه شده است.

موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با توجه به برخی سوالات ایجاد شده در فضای مجازی درباره تغییر کاربری خانه تاریخی ملک تهران، پس از پیگیری موضوع از آستان قدس رضوی گزارش و توضیحاتی را برای روشن شدن وضعیت این خانه تاریخی و اقدامات انجام شده توسط آستان قدس رضوی در اختیار قرار داد.

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک که زیرنظر مستقیم تولیت آستان قدس رضوی اداره می شود، در توضیحاتی، تصمیم حاج حسین ملک برای انتقال کتابخانه و آثار تاریخی از بازار به شهر را اینطور شرح داد: حاج حسین آقا ملک، بنیان گذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک خانه تاریخی ملک را در ششم آبان 1316 هجری خورشیدی با همه اسباب و اثاثیه به همراه کتاب های کتابخانه و اشیای موزه بر آستان قدس رضوی وقف کرد. این واقف بزرگوار هشت سال بعد، هنگامی که زمینی را در محوطه تاریخی باغ ملی تهران از شهرداری به ازای طلبی که داشت، گرفت، برآن شد ساختمانی نو برای کتابخانه و موزه بسازد تا به تعبیر خویش، کتابخانه و موزه اش را از «بازار» به «شهر» جابه جا کند؛ زیرا باور داشته و تاکید کرده بود فضای فرهنگی و اجتماعی بازار دگرگون شده بود و دیگر چندان مناسب فضای کتابخانه و موزه نبود.

حاج حسین آقا بر پایه اسناد تاریخی که در مؤسسه کتابخانه و موزه ملی نگهداری می شود، در همان دوران پهلوی دوم بر آن شد کتابخانه و موزه را به این محوطه تاریخی جابه جا کند که به دلیل کارشکنی های وزارت امور خارجه در دوره پهلوی دوم ممکن نشد. این نیت در روزگار زندگی واقف انجام نپذیرفت و زمین متعلق به او تا پیروزی انقلاب اسلامی در اختیار وزارت امور خارجه ماند.

اما زمین یاد شده، پس از پیروزی انقلاب، با پیگیری های ناظر استصوابی موقوفات ملک و مرحوم آیت الله واعظ طبسی تولیت فقید آستان قدس رضوی و دستور حضرت امام خمینی (ره) به موقوفات ملک بازگردانده شد.»

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در ادامه ماجرای بهره بردای از ساختمان موزه جدید در سال 1376 را اینطور شرح داد: آستان قدس رضوی از سال 1364 بنای ساختمان جدید کتابخانه و موزه ملی ملک را در همین زمان آغاز کرد. عملیات ساختمانی بنای جدید در سال 1375 خورشیدی پایان پذیرفت و پس از جابه جایی نسخه های خطی و کتاب ها و اشیای موزه ای از خانه تاریخی ملک در بازار بین الحرمین به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی، ساختمان تازه کتابخانه و موزه ملی ملک در سال 1376 هجری خورشیدی گشایش یافت.

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک همچنین تاکید کرد که ساخت کتابخانه ای جدید در راستای عمل به نیت واقف بوده است و در ادامه توضیح می دهد: کتابخانه و موزه ملی ملک اکنون، نه در خانه تاریخی ملک در بازار بین الحرمین تهران که 25 سال است در ساختمان نوبنیاد در فضاهایی استاندارد، روزآمد با امکانات مدرن در سه طبقه تالارهای کتابخانه و دو طبقه تالارهای موزه به شهروندان بویژه گردشگران و پژوهشگران خدمات فرهنگی می رساند. ضمن آنکه کتابخانه ملک در بازار، حدود 400 متر وسعت داشت، اما پس از انقلاب اسلامی و در راستای عمل به نیت واقف برای جابه جایی کتب و اشیای موزه، با مساعدت و پیگیری آستان قدس رضوی بنایی شایسته به مساحت 11000 متر مربع احداث و بهره برداری شد.

این مؤسسه با یادآوری اینکه ثبت ملی خانه تاریخی ملک با پیگیری های ناظر استصوابی موقوفه انجام شده است، ادامه داد: پس از آن، خانه تاریخی ملک با این جابه جایی، دیگر بدون کاربری مانده بود، با پیگیری های ناظر استصوابی موقوفات ملک و همراهی آستان قدس رضوی در همان سال در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. درهای این خانه، اما از همان سال 1376 تا سال 1397 به روی همگان بسته بود و هیچگونه کاربری نداشت، از این رو شهروندان بویژه دوستداران خانه های تاریخی امکان بازدید از این خانه زیبای تاریخی را نداشتند.

در بخش دیگر توضیحات مؤسسه کتابخانه و موزه ملی به موضوع پیگیری تعریف کاربری های فرهنگی و اجتماعی برای استفاده عموم مردم پرداخته شده که در روزهای اخیر نیز محل ابهام و نقد بود: حجت الاسلام والمسلمین رئیسی، تولیت پیشین آستان قدس رضوی در بازدیدی که خرداد 1397 از خانه تاریخی ملک داشتند تاکید کردند با توجه به جابه جایی کتابخانه و موزه ملی ملک به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی و بی استفاده ماندن خانه تاریخی ملک، این بنای زیبا بازگشایی شود و با کاربری های فرهنگی اجتماعی به شهروندان بویژه رهگذران بازار و دوستداران فرهنگ و تاریخ خدمات برساند تا این نهاد فرهنگی اجتماعی در بازار تهران بتواند تکیه گاهی برای مردم و بازاریان باشد. به همین سبب خانه تاریخی ملک در چارچوب مقررات و ضوابط آستان قدس رضوی در مرحله بازگشایی و خدمات رسانی قرار گرفت.

این مؤسسه با اشاره به موافقت ناظر استصوابی موقوفه با تعریف کاربری های گردشگری شرح داد: خانه تاریخی ملک با اعتبار دریافتی از آستان قدس رضوی و پس از انجام مرمت های اضطراری و ضروری در همان سال 1397 بازگشایی شد. مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با همراهی و نظارت آستان قدس رضوی و همچنین موافقت و همراهی ناظر استصوابی موقوفات ملک بر آن شد با ارائه کاربری های مرتبط با حوزه گردشگری به بخشهایی از این خانه زمینه تامین هزینه های نگهداری و مرمت، حفاظت و بازگشایی این خانه تاریخی را برای ارائه خدمات به شهروندان و گردشگران فراهم آورد.

در بخش دیگر نیز با اشاره به مصداق های متعدد کاربری های گردشگری در ایران و جهان یادآور شد که این گونه کاربری های مرتبط با حوزه گردشگری (همچون رستوران سنتی، چایخانه، شربت خانه و کافه کتاب) پدیده ای رایج در جهان امروز در زمینه احیا و نگهداری بناها و خانه های تاریخی بشمار می آید که از یک دهه گذشته به درستی در شهرهای گوناگون ایران همچون یزد، اصفهان و شیراز با نظارت میراث فرهنگی رواج یافته است. کاروانسرای شاه عباسی میبد و هتل عباسی اصفهان هر دو با پیشینه ای بیش از پانصد سال بهترین نمونه ها در ایران بشمار می آیند که در دو زمینه رستوران سنتی و اقامتگاهی توانسته اند در کنار احیا، باززنده سازی و حفاظت دو بنای مهم تاریخی، زمینه بهره مندی شهروندان و گردشگران را فراهم آورند.

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی با اشاره به امکان بازدید رایگان علاقمندان به تاریخ و فرهنگ از خانه تاریخی ملک تصریح کرد: اکنون برخلاف پاره ای از فضاسازی های ناآگاهانه و غیرمنصفانه، خانه تاریخی ملک، نه «دیزی سرا» نه «کبابخانه» شده است و نه به روی مردم مانند دو دهه پیش بسته است، بلکه این اثر تاریخی که سالها فراموش شده بود و در معرض آسیب های جدی قرار داشت، با پیگیری های مردمی و نظر مساعد ناظر استصوابی موقوفات ملک و همراهی آستان قدس رضوی، امروزه پذیرای علاقمندان به تاریخ و میراث این مرز و بوم است، به همین منظور بخشی مهم از خانه تاریخی ملک مانند حیاط قاجاری و حیاط معاصر، اتاق شخصی حاج حسین آقا ملک، آب انبار، تالارهای مینا و معرق، اتاق بالاخانه، اکنون در چارچوب فضاهایی برای بازدید رایگان به شهروندان بویژه گردشگران خدمات می رساند.

این مؤسسه به برپایی نمایشگاه و برگزاری کلاس های هنری و فرهنگی در خانه ملک اشاره و اعلام کرد: نمایشگاه های گوناگون موزه ای برگرفته از تصویر نسخه های خطی و آثار موزه ای به مناسبت های گوناگون در بخش های نمایشگاهی این بنای تاریخی برای بهره مندی شهروندان به نمایش درمی آید. همچنین کلاس ها و دوره های گوناگون آموزش های هنری و فرهنگی در سه سال گذشته در این فضای تاریخی برای خدمات رسانی به هنرجویان و هنردوستان برگزار شده است و در آینده طرح های جدید فرهنگی و هنری بویژه توجه به کتاب و کتابخوانی در این مکان تاریخی به اجرا در می آید.

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی با اعلام میانگین بازدید روزانه 300 گردشگر و رهگذر گفته است: خانه تاریخی ملک در سه سال گذشته، بجز در زمانهایی چون نوروز که با استقبال گسترده و بیشمار شهروندان روبرو بوده، روزانه میزبان نزدیک به 300 نفر از گردشگران و رهگذرانی بوده است که به بازار بزرگ تهران می آیند و در پی یافتن نشانه هایی از فرهنگ و تاریخ دیرینه این سرزمین، مهمان خانه تاریخی ملک می شوند.

براساس مقاله خانه تاریخی ملک نه دیزی سرا و نه کبابخانه شده است باید بدانید که این مؤسسه همچنین از همه شهروندان بویژه دوستداران تاریخ و فرهنگ دعوت کرد برای بهره مندی از این خدمات به خانه تاریخی ملک به نشانی تهران، خیابان 15 خرداد (بازار بزرگ)، پله های نوروزخان، بازار بین الحرمین مراجعه داشته باشند.