مرمت 10 درصد بادگیرهای بافت تاریخی یزد

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین اخبار بدست آمده، مرمت 10 درصد بادگیرهای بافت تاریخی یزد صورت گرفته است.

شهر یزد با بادگیرهای برافراشته به آسمان که خنکای نسیم را از آسمان آبی به زمین تفتیده و سوزان می رسانند، شهر بادگیرها نامیده شد اما این زیبایی ها با اینکه از گذشته ها بجا مانده اند و بخشی از بافت ثبت شده جهانی به شمار می روند، امروز دستخوش خطراتی هستند که ممکن است آنها را به ورطه نابودی و فراموشی بسپارد.

شهر بادگیرها با همه زیبایی هایش تنها چند بادگیر چشمگیر و مرمت شده زیبا و شاخص دارد و بقیه بادگیرها که در بسیاری از خانه های شاخص بافت تاریخی یزد وجود دارند یا مرمت نشده اند یا مرمت ها اصولی نبوده و یا در حال تخریب هستند.

بطور قطع بودجه های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد کفاف مرمت این همه بنای تاریخی از جمله بادگیرها که از اجزای مهم بافت تاریخی یزد محسوب می شوند را ندارد و عدم حمایت مالی از مالکان بناهای دارای بادگیر و کارهای غیراصولی کارایی این زیبایی کویر را زیر سئوال برده و عمر آن را کوتاه خواهد کرد.

کویر است و معماری خشت و گلی، کویر است و کوچه پس کوچه های آشتی کنان، کویر است و دیوارهای بلند سر به آسمان کشیده، کویر است و ساباط سایه انداز، کویر است و بادگیرهای قد به فلک کشیده.....

آمار مشخصی از بادگیرهای یزد در دست نیست

معماری کویری مجموعه ای منسجم از سازه های متمایز با کاربری های مرتبط و کاربردی است که همه آنها از اهمیت زیادی برخوردار است اما شاخصه معماری کویر با توجه به شرایط اقلیمی، فناوری بادگیر است که معماران سنتی آن را اجرا کرده و روزهای داغ و آتشین کویرنشینان را خنک کرده اند.

بادگیرها باید بیش از این مورد توجه قرار گیرند، اینکه آمار مشخصی از تعداد بادگیرهای استان و حتی بافت تاریخی یزد در دست نیست و هیچ یک از آنها هنوز شناسنامه دار نشده اند در حالی که این بافت در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است، اتفاق ناخوشایندی است.

هر آن ممکن است بادگیری بنا به دلایل طبیعی یا غیرطبیعی، با عوامل جوی یا انسانی تخریب شده و از آسمان یزد حذف شود اما چون تاریخچه و مستندی از آن در دسترس نیست، کسی متوجه نخواهد شد و زمانی که عکسهای هوایی سالهای بعد مشاهده می شود، مانند امروز حسرت می خوریم که چرا تعداد بادگیرها سال به سال کاهش یافته و این کاهش در عکسهای هوایی محسوس و محسوس تر می شود.

مرمت غیراصولی بلای جان بادگیرهای یزد

شناسایی و شناسنامه دار کردن بادگیرها یک بحث است، اما رویکرد درست و استاندارد برای نگهداری و مرمت آنها یک بحث دیگر؛ متاسفانه بادگیرهای ما یا به درستی شناسایی نشده و به فراموشی سپرده شده اند یا درگیر مرمت های غیراصولی شده اند که سازه را پایدار نمی کند و تنها خشت و گلی است که بر بدنه بادگیر مالیده می شود تا رنگ معماری سنتی به خود بگیرد.

خشت و گل، مصالح کاربردی و اصلی معماری تاریخی یزد محسوب می شود و استفاده از این مصالح با توجه به اقلیم و شرایط کویری، بهترین تصمیم بود اما امروز خشت و گل جنبه زینتی به خود گرفته و دیوارهای آجری در بافت تاریخی با رویه ای از این مصالح کاربردی، رنگ می گیرند اما جان ندارند.

بادگیرها هم در این مورد استثنا نیستند و شاهد مرمت های غیراصولی این سازه های زیبای معماری کویر هستیم که این زیبایی بصری و ظاهری باعث می شود به بدنه و ساختار بادگیر توجه نشود و بادگیر از درون تخریب شده و فرو بریزد.

خداحافظی با بادگیرهای غیر اصیل، بدلی و تزئینی

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد با اعلام اینکه در محدوده میراث جهانی شهر تاریخی یزد حدود 900 بادگیر در سال 1335 یعنی 65 سال پیش وجود داشته، گفت: بادگیرها از عناصر مهم خط آسمان، سیمای بام و منظر سرزمینی شهر تاریخی یزد هستند.

محسن عباسی هرفته، حفاظت بادگیرها را از مهمترین وجوه حفظ شهر میراث جهانی یزد دانست و گفت: امروز سوداگری اقتصادی، کمی دانش کافی در بین برخی سرمایه گذاران و حتی بعضی از مشاوران، طراحان و مجریان و در نهایت عدم نظارت کافی از سمت نهادهایی مثل اداره میراث فرهنگی، بزرگترین آسیب ها را به این عنصر ارزشمند وارد آورده و باعث شد بادگیرهای غیر اصیل، بدلی، تزئینی و دکوری جایگزین بادگیرهای اصیل بافت شوند.

وی پیرامون مرمت 10 درصد بادگیرهای بافت تاریخی یزد تاکید کرد: یکی از نکات مهمی که در شهر میراث جهانی یزد مهم است، خط آسمان است و یکی از مهمترین شاخص های خط آسمان یزد بادگیرها هستند که امیدواریم با مرمت و بازسازی بادگیرهای اصیل به نحوی درست، این خط آسمان تاریخی را دوباره احیا کنیم و برگردیم.

عباسی هرفته اظهار داشت: ما دنبال جنگلی از بادگیرها نیستیم بلکه همان تراکم و نسبتی که در خط آسمان یزد بوده و معقول هم بوده است، اعاده شود.

وی، مهمترین اقدامات به منظور حفاظت بادگیرهای یزد را آگاهی بخشی، مستندسازی و شناسنامه دار کردن بادگیرها، پایش مستمر بادگیرهای موجود، نظارت بر مرمت و احداث بادگیرها و انجام پژوهش هایی در راستای شناخت و روزآمدی بادگیرهای اصیل یزد دانست.

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد با ابراز خرسندی از اینکه ظرف چهار سال گذشته نزدیک به 90 بادگیر در شهر تاریخی یزد بازسازی و مرمت اصولی شده، اظهار داشت: این تعداد تنها 10 درصد بادگیرهای اصیل شهر یزد است و امیدوارم با تقویت این روند، این بخش مهمی از معماری و شهر تاریخی یزد، تقویت شده و غنا پیدا کند.

تلاش برای غنای بادگیرهای یزد

عباسی هرفته پیرامون مرمت 10 درصد بادگیرهای بافت تاریخی یزد اضافه کرد: صرفاً بادگیرهایی مجوز بازسازی خواهند داشت که در گذشته وجود داشته اند، چرا که براساس کدهای حفاظت، امکان ساخت بادگیرهای جدید بر روی بناهای تاریخی وجود ندارد.

وی تاکید کرد: ما متولی حفظ اصالت بافت تاریخی هستیم که در همه اجزا و ابعاد بافت تاریخی از جمله بادگیرها موضوعیت دارد، بادگیرها علاوه بر اینکه ساخت و شکل آنها باید اصالت داشته باشد یعنی از مصالح، تکنیک های ساخت، شکل های اصیل ساخته شود و اگر با تکنیک های نامناسب و فرم های نامناسب مثلاً شبیه سایر استان های کشور خلاف است.

ضوابط ساخت بادگیرهای جدید

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد بیان داشت: اگر خانه ای تاریخی بادگیر نداشته است، امکان ساخت بادگیر در آن نیست، چون این خانه تاریخی باید به همان شکل و سیاق و سبک خودش ساخته شود.

به گفته وی، به خانه هایی اجازه ساخت بادگیر داده می شود که شواهدی از وجود بادگیر از جمله بازمانده هایی از آن یا تصاویری از گذشته در آن باشد، چرا که به دنبال بادگیر دکوری و بدلی نیستیم و معتقدیم بادگیر بخشی از سازمان فضای خانه است همانطور که خانه بدون تالار، اجازه ساخت تالار ندارد.

عباسی گفت: خانه ای که بادگیر نداشته باشد، اجزای مرتبط با بادگیر را هم ندارد و به لحاظ عملکردی بادگیر یک عنصر تنها نیست بلکه با اجزا و فضاهایی در طبقه همکف و زیرزمین کار می کند. برای اینکه اصالت بنا و خط آسمان را حفظ کنیم، بازسازی بادگیرهای تخریب شده و مرمت بادگیرهای در حال تخریب را با جدیت دنبال می کنیم.

امکان ساخت بادگیر در خانه های جدید با معماری سنتی

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد درباره تمایل به ساخت بادگیرها در ساخت و سازهای جدید در بافت تاریخی یزد اظهار داشت: البته که در ساخت و سازهای جدیدی که در بافت تاریخی انجام می شود، اگر کسی در زمین هایی که ساخت و ساز نشده، بخواهد خانه خشتی جدید بسازد می تواند طراحی بادگیر را در سازمان فضایی بنا لحاظ و با طرح مصوب اجرا کند.

عباسی اضافه کرد: به این ترتیب اساساً خانه جدیدی با مصالح و با ضوابط بافت تاریخی ساخته شود، امکان ساخت بادگیر جدید وجود دارد.

زندگی در خانه هایی با حیاط مرکزی که حوض فیروزه ای را در میان گرفته نوستالوژی همه ماست، خانه ای که تابستان را در تالار آن زیر باد خنک بادگیر و زمستان را در اتاق های چند دری بگذرانیم و با خاطرات خوش ایام قدیم، خاطره بازی کنیم اما خانه ای بدون این اجزا، با شکل ظاهری از بادگیر، نمی تواند اصیل باشد، زیرا بادگیر در چنین فضاهایی سازه ای بیش نیست و هیچ کاربردی ندارد پس مرمت بادگیرها وقتی ارزشمند خواهد بود که کاربری بادگیر را به آنها بازگردانیم و از جنبه تزئینی آن بکاهیم.