کارخانه چرم خسروی تبریز تجلی گاه هنر و صنعت است

میراث آریا/ براساس آخرین گزارش های بدست آمده، کارخانه چرم خسروی تبریز تجلی گاه هنر و صنعت است.

نخستین کارخانه چرم سازی در کشور از سوی مرحوم صدقیانی با عنوان چرم سازی خسروی توسط مهندسین لهستانی و آلمانی ایجاد شد و بعد از هفت سال این صنعت در این شهر گسترش یافت. توسعه این صنعت از محله امامیه تبریز شروع شد و سپس تا سال 1362 تا خیابان سعدی گسترش یافت و تعداد کارخانه های چرم سازی در آن زمان به 42 واحد رسید.

در سالهای 62 و 63 به دلیل توسعه شهر تبریز و آلایندگی این صنایع، کارخانه های تولید چرم به خارج از شهر منتقل شد.

کارخانه چرم خسروی سومین کارخانه چرم سازی تبریز بعد از چرم میهن و چرم ایران بود. چرم خسروی در سال 1310 هم زمان با کبریت سازی صدقیانی، ممتاز و کارخانه پشمینه تأسیس شد و در سال 1311 به بهره برداری رسید.

این کارخانه بجز چرم و کفش در زمان جنگ جهانی دوم پوتین نظامی و کفش اسب سواری هم تولید می کرد و گویا صادراتی از جمله سفره چرمی که در گاوصندوق هتل پولمن شهر پولتای ایتالیا نگهداری می شود، داشته است.

این کارخانه تا سال 47 کارخانه روال عادی خود را داشت اما در سالهای 48. 49 به علت ضرر سهامداران تعطیل شد تا بالاخره با اجازه از دربار مدیریت کارخانه به حمایت از صنایع داده شد.

از سال 1358 شرکت چرم خسروی عضو گروه صنعتی ملی تحت پوشش صنایع ملی ایران اداره می شد تا سال 66 که به علت توسعه شهر، کارخانه درون بافت مسکونی قرار گرفت و به دلیل مسائل بهداشتی به شهرک صنعتی شهید سلیمی انتقال یافت.

با توجه به اینکه باززنده سازی ساختمان های تاریخی و واجد ارزش یکی از راهبردهای عملی مؤثر در حفاظت این بناها است، چنین راهبرد حفاظتی می تواند زمینه ساز انتقال بخشی از تجربه مرتبط با معماری گذشته به نسل حاضر و آیندگان نیز باشد. مجموعه های صنعتی تاریخی بنا به ملاحظات عملکردی ویژه ای که داشتند و در اثر مرور زمان و دگرگونی های صورت گرفته در شیوه ها و فناوری های تولیدی و صنعتی، از نظر بعد یادمانی در ترسیم سیر زمانی و همچنین از لحاظ لزوم تغییر کاربری در حیات مجددشان واجد اهمیت مضاعفی هستند. به همین منظور کاربری کارخانه چرم سازی خسروی تبریز که در ضلع جنوبی چهارراه حکیم نظامی واقع شده، به مجموعه پردیس دانشگاه هنر اسلامی تبریز تغییر یافت.

مجموعه دانشگاه هنر تبریز دارای مساحتی بالغ بر 38هزار مترمربع شامل هشت ساختمان سه طبقه و یک طبقه است که مرمت آن از سال 1376 خورشیدی شروع شده و اسامی این ساختمان ها قراردادی و بعد از تغییر کاربری مصطلح شده اند که عبارتند از ساختمان شماره 1، شماره 2، ساختمان ریاست و سالن تربیت بدنی-ساختمان سلف و آمفی تئاتر-امور اداری و دفترفنی-برج میانی مهمانسرا و دفتر بسیج-نمازخانه-دانشکده هنرهای کاربردی.

از مجموعه ساختمان های این دانشگاه، چهار بنای آن سه طبقه و بقیه به صورت یک طبقه هستند و در کل ترکیب بناهای دو طبقه و یک طبقه همراه با دو منار (دودکش)، در کنار همدیگر چشم انداز زیبایی را به کل مجموعه بخشیده است.

تمامی ساختمان های موجود در مجموعه دارای پلان چهارگوش مربع یا مستطیل بوده و دارای حجم های مشابه مکعب مربع یا مستطیل مربع هستند و تقریباً تمامی ساختمان ها به غیر از ساختمان دانشکده هنرهای کاربردی و نمازخانه دارای پوشش شیروانی هستند.

بدلیل وجود عناصر معماری ایرانی مانند هره چینی، آجرچینی، قاب بندی ریتم وعناصر و ویژگی های مدرن وارداتی مانند انعطاف پذیر بودن فضا، خالص بودن احجام، استفاده از مصالح جدید تیر فلزی و اتصالات پیچ و… می توان گفت سبک معماری بصورت تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و مدرن وارداتی است البته با تأکید بیشتر بر معماری سنتی.

این مجموعه با شماره 2791 در تاریخ 16 مهر 1379 تحت عنوان مجموعه ساختمان های کارخانه چرم خسروی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.