محوطه باستانی سیبه یادگار پیش از تاریخ است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارش های منتشر شده، محوطه باستانی سیبه یادگار پیش از تاریخ است.

پراکندگی آثاری از دوران پیش از تاریخ تا دوران متأخر اسلامی در اطراف منطقه کوخرد، وجود نقاشی های صخره ای از دوران پیش از تاریخ تا اسلامی، سازه آبی ترنه، آرامگاه دوگنبدان و حمام دوره اسلامی همگی از غنای این خطه خبر می دهند.

روستای کوخرد در فاصله 45 کیلومتری جنوب شرقی شهر بستک و در 23 کیلومتری شهر جناح و بر سر راه آسفالت سراسری و ارتباطی شهرستان بندرلنگه با شهرستان لارستان واقع شده است. فاصله کوخرد تا بندرلنگه 125 کیلومتر و تا شهر لار 155 کیلومتر است. زبان اهالی منطقه کوخرد همچون مردم شهر بستک و بخش های جناح و مرکزی، فارسی با گویش محلی است. دو روستا نیز در منطقه وجود دارد که ساکنان آن به زبان هندی یا سندی صحبت می کنند. این دو روستا عبارتند از خلوص و گتاو. همه ساکنان شهرستان بستک و بخش های آن یعنی کوخرد، جناح و مرکزی، مسلمان و اهل سنت از شاخه شافعی هستند. دین مردم منطقه پیش از ورود به اسلام دین زرتشتی بوده و آثار زیادی از آن زمان بجای مانده است.

محوطه باستانی شهر سیبه در روستای امروزی کوخرد از توابع شهرستان بستک در شمال غربی استان هرمزگان قرار دارد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 290 متر است و در کنار جاده آسفالته اصلی کوخرد به هرنگ و بستک قرارگرفته و راه دسترسی آن از طریق همین جاده آسفالته است. سطح محوطه را زمین های کشاورزی پوشانده و چند ساختمان برای دام و احشام نیز در اطراف آن ساخته شد. غرب محوطه را گورستان باستانی دوگنبدان و آرامگاه سه تن از علما و مشایخ کوخرد تشکیل می دهد. در حدود 700 متری جنوب محوطه رودخانه مهران جریان دارد.

پیشینه محوطه

ظاهراً ساکنان اولیه کوخرد زرتشتی بوده اند و نام قدیم کوخرد سیبه بوده است. سیبه یا سیبا واژه ای مهجور در فارسی به معنی شهر دارای حصار و بارو است. برخی نقل قول کرده اند که این واژه از زبان ترکی آمده است. همچنین سیبه را به معنای قلعه یا دیواری از چوب و علف دور قلعه و شهر، سنگر دور شهر و قلعه نیز گفته اند. حاکمان این محل مناطق بسیاری را زیر نظر داشته اند؛ بطوریکه خرما و محصولات کشاورزی از بستک و روستاهای اطراف آن که تحت تصرف آنها بوده به سیبه (کوخرد) انتقال داده میشده است. مردم سیبه پس از ورود دین اسلام در عهد خلیفه دوم عمر بن خطاب، مسلمان می شوند و نام سیبه را به «کوی خرد» تغییر می دهند که به معنای دیار عاقلان و دانایان و خردمندان و هوشیاران است که در اثر کثرت استعمال و باگذشت زمان به کوخرد تبدیل می شود.

بقایای آثار گوناگون از قدیمی بودن این مکان سخن می گوید. آرامگاه مجموعه دو گنبدان، آرامگاه سید مظفر سید منصور، مسجد جامع قبله، پاراو کوخرد، کانال آب معروف به ترنه، کاروانسرا، قلعه سیبه، قلعه توصیله، قلعه آماج و حمام سیبه از آن جمله اند.

آرامگاه دوگنبدان

یکی آز آثار به جای مانده در محوطه سیبه، مجموعه دو گنبدان است. دو گنبدان آرامگاه سه تن از بزرگان و مشاهیر کوخرد، «حاج شیخ عبدالرحمان بزرگ»، «قاضی حاج ملا اسماعیل» و «حاج ملا عبدالواحد» است. این بزرگان در دوره خود به علم و فقه و حدیث و دانایی شهرت فراوان داشته اند. این آرامگاه ها در میان گورستان کوخرد و در هزار متری غرب کوخرد واقع شده است. بنا توسط یکی از مشهورترین معماران شهرستان بستک، حاج محمد شری کاظم معمار بنیادگذاری شده و به عنوان یکی از آثار ملی توسط وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور با نام «مجموعه دو گنبدان» به ثبت رسید. این اثر بین سالهای 1149 تا 1151 هجری قمری ساخته شده است.

حمام سیبه

یکی دیگر از آثار محوطه، حمام شهر باستانی سیبه است که در اثر سیلاب آشکار شده است. حمام در سال 1391، توسط هیئت باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هرمزگان به سرپرستی مجید طائفی مورد آواربرداری و کاوش قرار گرفت. حمام سیبه نیز از جمله حمام های زیرزمینی است، چرا که با توجه به آثار باقیمانده، زمین در ابعاد مختلف گود شده و بنای حمام در داخل زمین ایجاد شده است. این کار سبب می شود که هم استحکام و طول عمر دیوارهای آن بیشتر باشد و هم گرمای بیشتری را در روزهای سرد زمستان در خود نگه دارد.

سیستم تنظیم شرایط محیطی در حمام سیبه مانند دیگر حمام های سنتی ایران بگونه ای بوده که حرارت و رطوبت به ترتیب از هشتی ورودی و بینه به صحن حمام و گرمخانه و نهایتاً به خزینه حمام بیشتر میشده است. این فضاها هر یک مستقل بوده و از طریق دالان های باریک با یکدیگر ارتباط داشته اند.