حوض و آب انبارهای تاریخی شهرستان فردوس نیازمند مرمت و بازسازی هستند

ایرنا/ براساس خبرهای بدست رسیده، حوض و آب انبارهای تاریخی شهرستان فردوس نیازمند مرمت و بازسازی هستند.

آب انبار و حوض انبار در قدیم برای ذخیره سازی و بهره برداری از آب در مکانهایی که امکان دسترسی به آب دائمی نبود، ساخته شده و یکی از نشانه های سازگاری ایرانیان با کم آبی است.

سوابق این سازه آبی نشان می دهد در گذشته که آب لوله کشی وجود نداشت، در مکانهایی که رودخانه دائمی نبود، برای ذخیره آب مخازن بزرگی را در زمین حفر و کف آن را با سنگ و ملات ساروج عایق سازی می کردند سپس روی آن گنبدی می ساختند.

همچنین در نقاط گرمسیر بادگیرهایی بالای بنا ساخته می شد تا آب را خنک نگه دارد. در آب انبار وقتی از پله ها پایین می روید با یک شیر آب مواجه می شوید که پشت آن یک دیوار است و دسترسی مستقیم به منبع آب ندارد اما در حوض انبار که معمولا حجم و معماری کوچکتری دارد، امکان دسترسی مستقیم به حوضچه آب وجود دارد.

آب انبارها و حوض انبارها را هنوز در نقاط مختلف ایران از جمله استان های کویری مانند خراسان جنوبی میتوان دید و شهرستان فردوس یکی از مناطق است که در منطقه ای خشک قرار گرفته و به دلیل شرایط اقلیمی، ذخیره سازی و بهره برداری از آب از قدیم مورد توجه مردم این منطقه بوده است.

به گفته کارشناسان علاوه بر قنات ایرانی، آب انبار نیز از شاهکارهای ایرانیان قدیم برای بهره برداری از منابع آبی و مدیریت مصرف آن بوده است.

طراحی و معماری حوض انبارها در گذشته براساس شاخص های فرهنگی و مذهبی هر منطقه بوده و در هر شهر از ایران هر حوض انبار از طراحی و معماری خاصی متناسب با شرایط آن منطقه ساخته شده است.

این حوض انبارها به منظور ذخیره نزولات آسمانی در فصول بارندگی و مصرف آب در فصول کم بارش سال احداث میشد.

وقف حوض انبار برای استفاده عمومی

افراد برخوردار از تمکن مالی اقدام به احداث حوض انبار کرده و آن را وقف عام می کردند. بسیاری از حوض انبارهایی که در فردوس وجود دارد بویژه حوض انبارهای روستای خانکوک، حوض انبار قرایی و سیدی دارای کتیبه موقوفی هستند.

در گذشته ساخت بناهای وقفی توسط افراد متمکن و سرشناس هر شهر نشان از علاقه این افراد به توسعه و آبادانی شهر خود و نیز کمک به سایر مردم بوده است.

اکنون با گذشت بیش از یک قرن از احداث این حوض انبارها در شهرستان فردوس، متاسفانه گرد کم توجهی بر طاق این بناهای تاریخی نشسته است.

مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان فردوس درباره آخرین وضعیت این بناهای تاریخی گفت: تمامی حوض انبارهای این شهرستان نیازمند مرمت و بازسازی هستند که این اقدام نیازمند اعتباری بالغ بر چهار میلیارد تومان است.

روح الله صداقت طالبی افزود: در قدیم آب آشامیدنی مردم توسط این مکانها تامین میشد و در حال حاضر حوض انباری که بشود از آن استفاده کرد در شهرستان فردوس نداریم.

24 حوض و آب انبار ثبت ملی

وی گفت: تعداد حوض و آب انبارهای تاریخی شهرستان فردوس 37 مورد بوده که 24 مورد در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان فردوس افزود: در چند سال گذشته یکسری اقدامات اولیه توسط میراث فرهنگی برای مرمت حوض انبارهای روستای خانکوک انجام شده و اگر بخواهیم بازسازی کامل انجام دهیم به اعتباری بیش از 150 تا 200 میلیون تومان نیاز داریم.

وی تصریح کرد: با توجه به اعتباراتی که در حوزه میراث فرهنگی است، برای جلوگیری از تخریب این بناهای تاریخی تنها توانستیم عملیات نجات بخشی را در دستور کار قرار دهیم.

صداقت طالبی گفت: مساله حوض انبارهای خانکوک از اولویت های میراث فرهنگی بوده و امیدواریم امسال اعتبارات خوبی به این اداره تخصیص یابد تا بتوانیم این موضوع را به عنوان پروژه مرمتی در دستور کار قرار دهیم.

وی ادامه داد: دهیاری ها هم می توانند با اعتباراتی که در اختیار دارند در زمینه بازسازی حداقل یکی از حوض انبارها به میراث فرهنگی کمک کنند.

مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان فردوس گفت: این دیدگاه که فقط میراث فرهنگی متولی این بناهاست، موجب شد که پروژه ها را جز پروژه های اولویت دار خود ندانند.

مرمت با اعتبارات میراث فرهنگی ممکن نیست

وی بیان اینکه مرمت بناهای تاریخی فقط با اعتبارات میراث فرهنگی امکان پذیر نیست، افزود: اگر دهیاری همکاری کرده و حداقل هزینه های نیروی انسانی را تامین کنند، می توانیم از محل اعتبارات، کمک ویژه ای به بازسازی بناها کرده و با همدلی مضاعف این حوض انبارها را مرمت کنیم.

صداقت طالبی گفت: آب انبارهایی همچون آب انبار میدان که بیشتر در معرض دید گردشگران و مردم هستند در اولویت مرمت و بازسازی است اما برخی دیگر به دلیل اینکه در موقعیت های دورتر هستند فقط استحکام بخشی بنا را در دستور کار قرار داده ایم.

وی با بیان اینکه مرمت هر حوض انبار پنج تا 10 میلیون تومان هزینه در بر دارد، گفت: به دلیل کمبود اعتبارات در حال حاضر می توانیم استحکام بخشی حوض انبارهایی مانند برون را انجام دهیم تا از تخریب جلوگیری شود.

مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فردوس افزود: در گذشته متولی ساخت آب انبارها با اهداف خیرخواهانه، مردم بودند و آب انبارها، حمام های قدیمی و مساجد مانند مسجد کوشک و سیدی در این منطقه توسط مردم احداث شده است.

وی تاکید کرد: اینگونه آثار تاریخ و شناسنامه مردم است و باید این فرهنگ را با مشارکت همگانی زنده نگه داریم و این نگرش را در مردم ایجاد کنیم که دولت به تنهایی نمی تواند برای مرمت و حفظ این آثار هزینه کند و مردم باید پای کار بیایند که با تحقق این هدف به توسعه منطقه در حوزه فرهنگی و گردشگری کمک زیادی خواهد شد.

صداقت طالبی گفت: 72 اثر تاریخی در شهرستان فردوس وجود دارد که برای حفظ و مرمت و بازسازی آنها دولت به تنهایی نمی تواند هزینه کند و نیازمند کمک خیرین و مردم در این زمینه هستیم.

لزوم مشارکت مردمی در مرمت آثار تاریخی

وی تصریح کرد: باید بین مردم این نگرش ایجاد شود که یک بنای مذهبی و عام المنفعه توسط مردم و با کمک مردم می تواند حفظ شود و برای آیندگان باقی بماند.

از جمله پنج حوض انبار تاریخی در روستای «خانکوک» شهرستان فردوس که با قدمت بیش از 100 سال در فهرست آثار ملی قرار دارد و اکنون در معرض تخریب قرار گرفته است.

دهیار روستای خانکوک فردوس در این باره گفت: حوض انبارها علیرغم مرمت جزئی توسط میراث فرهنگی شهرستان به دلیل قدمت بالا و فرسوده بودن بنا، نیازمند بازسازی و مرمت اساسی هستند.

محسن دانشور افزود: تاکنون به خاطر مکاتبات و پیگیری های متعدد فقط تعمیر جزئی در پله های یکی از حوض انبارهای این روستا توسط میراث فرهنگی انجام شده است.

وی گفت: در حال حاضر سقف و دالان حوض انبارها در حال ریزش بوده و خطرآفرین است.

دهیار روستای خانکوک بیان کرد: باید با برنامه ریزی دقیق و در قالب یک کار جمعی این بناهای تاریخی که میراث باارزش گذشتگان برای ما و آیندگان است را مرمت و حفظ کنیم.