شرح آخرین تصمیمات و وضعیت جداره غربی سازه های آبی شوشتر

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، شرح آخرین تصمیمات و وضعیت جداره غربی سازه های آبی شوشتر صورت پذیرفت.

چندیست که خبرها از تخریب جداره غربی سازه های آبی تاریخی شوشتر حکایت دارند. تخریبی که گفته می شود دهه هاست ادامه دارد و هر سال بر وسعت آن افزوده شد.

سیستم آبی تاریخی شوشتر (Shushtar Historical Hydraulic System) که به نام سازه های آبی تاریخی شوشتر نیز نامیده می شود، مجموعه ای به هم پیوسته از 13 اثر تاریخی شامل پل ها، بندها، آسیاب ها، آبشارها، کانال های دست کند و تونل های عظیم هدایت آب است که در ارتباط با یکدیگر کار می کنند و در دوران هخامنشیان تا ساسانیان، جهت بهره گیری بیشتر از آب ساخته شده اند. این 13 اثر تاریخی به فاصله کمی از یکدیگر در محدوده شهر شوشتر واقع شده اند که با احراز معیارهای 1.2 و 5، با عنوان سیستم آبی تاریخی شوشتر به صورت یکجا به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره 1315 به ثبت رسیده اند.

مجموعه آبشارها و آسیاب های آبی بزرگترین و پربازدیدترین بخش سیستم آبی تاریخی شوشتر است. در این مجموعه باستانی تعداد قابل توجهی آسیاب آبی وجود دارد و نمونه کامل و بزرگی از بکارگیری نیروی آب برای چرخاندن آسیاب ها را میتوان در آن مشاهده نمود. این مجموعه از بی مانندترین نمونه هایی است که جهت استفاده بهینه از آب در ادوار کهن مورد بهره برداری قرار گرفته و آنچه این روزها درخصوص آن صحبت به میان می آید جداره دیواره غربی این بخش از سازه های تاریخی شوشتر است.

ازاین رو با محمدرضا بهادری (مدیر پایگاه میراث جهانی سازه های آبی تاریخی شوشتر) به گفتگو نشستیم تا پیرامون شرح آخرین تصمیمات و وضعیت جداره غربی سازه های آبی شوشتر سخن گوید:

آنچه این روزها درباره آن صحبت می شود، تخریب جداره غربی سازه های آبی تاریخی شوشتر است. واقعیت امر چیست؟

موضوع وضعیت جداره غربی مجموعه سازه های آبی تاریخی شوشتر موضوع جدیدی نیست و به امسال و سال گذشته نمی رسد بلکه به دهه های گذشته می رسد؛ چراکه آنجا یک بستر طبیعی است که براساس خصوصیات ذاتی بستر خاک رس درمعرض فرسایش قرار دارد به خصوص آنکه طی سالهای گذشته در معرض رطوبت قرار داشته. ضمن آنکه تغییر فصل سرما و گرما نیز بر روی این بستر خاک رس تاثیر می گذارد.

حتی قبل از ثبت جهانی مجموعه سازه های آبی شوشتر این تهدید برای مجموعه وجود داشت و این مجموعه با تهدید به تخریب جداره غربی ثبت جهانی شد. همان موقع نیز قول ها و وعده هایی برای تثبیت جداره ارائه شد. هر چند موضوع تخریب جداره غربی سازه های شوشتر موضوع جدیدی نیست اما سعی شد تا این موضوع در رسانه ها و افکار عمومی مطرح شود تا فکری برای این میراث جهانی بشود و اتفاقی کارآمد در این حوزه بیفتد.

در سال جدید چه اتفاق جدیدی در وضعیت جداره غربی رخ داد که قصد بر آن شد تا افکار عمومی و رسانه ها در جریان آن قرار گیرند؟

وضعیت ناپایدار جداره غربی از اوایل امسال به جایی رسید که نیازمند توجه بیش از پیش بود. حتی لازم شد تا در بیش از 100 نقطه پایش توسط پایگاه انجام شود تا وضعیت جداره غربی مورد بررسی قرار گیرد. براساس این بررسی تغییرات جداره غربی طی هر 15 روز مورد پایش قرار می گیرد.

از ابتدای امسال و با توجه به شرایطی که در مجموعه نمود پیدا کرد متوجه شدیم میزان رانش از حد استاندارد بیشتر شده و شاهد رگه های رطوبتی بر روی جداره غربی مجموعه سازه های آبی شوشتر بودیم. حدس اولیه ما به نشتی خط انتقال آب می رسید. از این رو سریعاً مکاتباتمان را با آبفا و فرمانداری و سایر متولیان اجرایی آغاز کردیم. در چندین نقطه نشت یابی انجام گرفت و متوجه شدیم که نشتی ها از کجاست.

خط لوله مجموعه آبی شوشتر و بخش غربی که جداره آن در حال حاضر با مشکل روبروست در بافت مرکزی شهر قرار دارد. به دلیل حضور سکنه که در اطراف مجموعه شوشتر هستند انشعابات مختلف از آب و گاز گرفته تا برق و خدمات زیربنایی کشیده شده اند.

متوجه شدیم خط لوله مذکور که بیش از 60 سال از عمر آن می گذرد دچار نشتی فراوان شده است. هر چند در سالهای گذشته خط لوله آب جدید احداث شده اما خط قدیم از مدار خارج نشده بود و همچنان مورد استفاده قرار می گرفت. بعد از نشت یابی هایی که انجام شد در 5 نقطه با کمک آبفا شبکه اصلاح شد. اما متاسفانه اقدام عملی مشهودی در این خصوص صورت نگرفت. هرچند شاهد کاهش نشت آب بودیم اما درصد آن بسیار اندک بود شاید در حد 20 درصد اصلاح انجام شد و همچنان شاهد نفوذ رطوبت بودیم. تا آنکه به تاریخ 20 مهر رسیدیم و شاهد برگزاری ستاد بحران در فرمانداری شوشتر بودیم.

در جلسه ستاد مدیریت بحران چه گذشت و چه تصمیماتی برای سازه های آبی شوشتر و کاهش تخریب دیواره غربی گرفته شد؟ آیا تصمیمات اخذ شده اجرایی شدند؟

این جلسه به ریاست معاون هماهنگی و عمرانی استانداری خوزستان در محل فرمانداری شوشتر با حضور سازمان آب و برق استان خوزستان، مدیریت بحران، پدافند غیر عامل، راه و شهرسازی، میراث فرهنگی، شهرداری و تمام متولیان امر برگزار شد. در نهایت شرح وظایف برای دستگاه های متولی تعریف و در راستای آن برخی اقدامات انجام شد.

قرار شد آب و برق خوزستان و مشاوری که دارد 2 طرح را به ما ارائه کند یک طرح لقه گیری و یک طرح ایجاد سپر حفاظت. طرح ها اعلام و بر اساس آن اقدام شد. لکه گیری انجام و سپر حفاظتی در حال اجراست. برخی وظایف نیز برعهده شهرداری و سایر نهادها و ارگان های متولی بود چنانکه آبفا موظف شد نسبت به نشت یابی اقدامات لازم را انجام دهد که محقق شد و خط انتقال 6 اینجی که شکسته بود شناسایی و رفع شد. بعد از آن، میزان قابل توجهی از رطوبت جداره غربی کم شد و میتوان گفت از یک حالت ناپایدار به حالتی نسبتا پایدار رسید.

البته هنوز وضعیت این مجموعه پایدار نیست، شرایط تشدید کننده ناپایداری تاحد ممکن کنترل شده، سپر حفاظتی ایجاد و داربست ها اجرا شده اند. نظر مشاور هم آن است که بطور کلی مجموعه با خطر ریزش آنی مواجه نیست و تخریب هایی که صورت می گیرد بواسطه هوازدگی جداره خاکی است که آن هم به طبیعت خاک رس می رسد. اما نکته مهم آن است که باید علاج بخشی اساسی انجام شود، چرا که موضوع مربوط به سالیان طولانی است و نیازمند توجه اساسی مسئولان است.

نسبت به شیب سمت جداره و انجام اقداماتی در آن خصوص نیز مصوباتی در کمیته مربوطه اخذ شد. مجموع اقداماتی که طی 40 روز گذشته انجام شد، سبب شد تا وضعیت جداره غربی مجموعه شوشتر تشدید نشود و عوامل آسیب رسان تقریبا به حداقل رسیده است.

سالهاست موضوع آزادسازی و تملک عرصه غربی سازه های آبی شوشتر مطرح است. این طرح تا کجا پیش رفته و چگونه قرار است اجرایی شود؟

برخی فعالیت ها و اقدامات در راستای آزادسازی و تملک عرصه در جریان است. قرار شد شهرداری 4 پلاک مسکونی که در محدوده قرار دارد و در آن زندگی می کنند، به صورت موقت آزار کند تا بعدا تملک آن را پیگیری کند.

مشکلات بخش جداره غربی مشخص است و همه به این مشکلات واقف هستند. اما اقدام عملی مثبت و روبه جلو انجام نشده است. هرچه دیرتر به این معضل رسیدگی شود میزان حواشی و تخریب آن بیشتر خواهد شد. امیدواریم اکنون عزم لازم جزم شدا باشد تا مشکلات رفع شود. حتی اگر اکنون هم اقدامات اجزائی آغاز شود چندین سال طول خواهد کشید. معتقد هستم اقداماتی که طی چندماه گذشته انجام شد با اقداماتی که طی دهه های گذشته انجام گرفته برابری می کند. برای حل یک معضل کهنه نیازمند عزم همگانی است.

سبک سازی جداره غربی و تملک خانه هایی که روی آن قرار دارند، باید به سرعت انجام شود. اکنون جابه جایی 4 پلاک در دست انجام است. نباید فراموش کرد که برای 25 پلاکی که بالای جداره غربی قرار دارند چیزی بیش از 60 میلیارد تومان هزینه تملک برآورد شده است. این درحالی است که شهرداری شوشتر تنها برای جابه جایی ساکنین 4 پلاک آن هم به صورت موقت اعتبار تعریف کرده است.

در برخی خبرها از بسته شدن بخش غربی به روی گردشگران حکایت شده بود. موضوعی که شاید بیش از یک دهه است که آن می گذرد. آیا گردشگران اجازه بازدید و ورود به بخش غربی مجموعه سازه های آبی شوشتر را دارند؟

از سال 88 به این سو مسیر بازدید از ضلع غربی مجموعه مسدود است. این مکان سالهاست با چنین وضعیتی روبروست و نیازمند تثبیت است.

آخرین تصمیماتی که برای مجموعه و وضعیت جداره غربی گرفته شده، چیست؟

طرح مشاور آب و برق آماده است. شورای فنی طی دو هفته آینده برگزار خواهد شد و تا 15 آذر طرح نهایی ارائه می شود تا پس از آن اعتبارات لازم تامین شود. ضمن آنکه مشاور اعلام کرد تخریب بصورت کلی در میان مدت مجموعه را تهدید نمی کند. با این وجود باید عوامل آسیب رسان را کم و سریعا نسبت به رفع و تثبیت آن اقدام کنیم.