نرگس زارهای بهبهان | همراز تاریخی بهبهان

چه آن زمان که ارجان (ارگان) نماد تمدن و تاریخی بود که در جنوب شرقی خوزستان امروز شکل گرفته بود و چه زمانی که مردم این شهر از ارجان نقل مکان کردند. تا در کوشک هایی سکونت کنند که "بهو" نامیده می شد، نرگس زارهایی طبیعی این منطقه چشم هر بیننده ای را خیره می کرد. دشت نرگس بهبهان هم در سفرنامه ها و نوشته های گردشگران و مورخانی که به این منطقه آمده اند، نمود داشته و هم در ادبیات عامه، فرهنگ مردم و آثارادیبان و شاعران ایران و بهبهان جلوه های بدیع و زیبایی را خلق کرده است. این گل زیبا گاه با دین و مذهب تشیع پیوند خورده که همین امر سنتی چندصاله را به وجود آورده است و گاه اشعاری زیبا با الهام از آن سروده شده است. در مورد قدمت و فصل نرگس زار بهبهان، اگر چه منابع تاریخی و متون کهن نقل قول های مختلفی دارند، اما با اطمینان می توان گفت که قدمت این نرگس زارها به پیش از میلاد مسیح باز می گردد. نرگس زارهای باقی مانده در اطراف قلعه ارجان خود گواهی بر قدمت این گل و گونه های مختلف آن است. پس در ادامه با ما در مجله همگردی همراه باشید برای اطلاعات بیشتر ازنرگس زارهای بهبهان و اینکهگل نرگس در چه فصلی می روید؟؟

تنوع دشت نرگس بهبهان

نرگس های ایران در دشت ها و دامنه های رشته کوه زاگرس واقع شده اند. خوزستان، فارس، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد از جمله مناطقی اند که در آن ها گل نرگس می روید. با این حال در منابع تاریخی و آثار به جا مانده، نرگس زارهای بهبهان هم قدمت تاریخی خاصی دارند و هم وسعت قابل توجهی در قرن های گذشته داشته اند. تنوع گونه های این گل در منطقه ی خوزستان هم از دیگر عواملی است که نرگس زارهای بهبهان، از خاک ایران را خاص و حائز اهمیت می کند.
در این منطقه چهارگونه از گل نرگس با نام های مسکین، شصت پر، پنجه گربه ای و شهلا وجود دارد که به اعتقاد زیست شناسان این تنوع و گوناگونی در کمتر نقطه ای از جهان وجود دارد. نرگس، گیاهی و ژئوفیت (زمین زی)، تک لپه ای و چندساله است. بیشتر نرگس هایی که در ایران می رویند، گیاهان تریپلوئید (30 کروموزومی) هستند، اما نرگس مسکین بهبهان تنها گونه ی این گیاه در ایران است که دیپلوئیدی (20 کروموزومی) است. این گونه ی منحصر به فرد علاوه بر روش تکثیر و رویش پیازی، به صورت تولید بذر هم کاشته و تکثیر می شود. علاوه بر این، نرگس مسکین و پنجه گربه ای نیز تنها در منطقه ای بهبهان وجود دارند.

ارزش طبیعی و گردشگری نرگس زارهای بهبهان

مشخصات دشت نرگس بهبهان و نرگس های بهبهان با نام "نرگس ارجان" در موزه ی گل های جهان به ثبت رسیده و نگهداری می شود.
در برخی از متون تاریخی حتی وسعت این نرگس زارها در قرن های گذشته 700 تا 800 هکتار ذکر شده است. این گل ها یکی از جاذبه های طبیعی گردشگری این منطقه و استان خوزستان است که می تواند گردشگران مختلفی را از نقاط گوناگون ایران و جهان به این منطقه جذب کند.

نرگس بهبهان در متون تاریخی

در کتاب راه های باستانی و پایتخت های قدیمی غرب ایران آمده است که " در بهبهان همه ساله در سمت شمال دامنه ی کوه بدیل تا انتهای دامنه کوه خاویز، پر از گل های شب بوی وحشی می شود و گل های نرگسی که در وسط دشت می رویند این مجموعه ی مینو فریب را تکمیل می کنند."
مولف تاریخ بستان هم درباره ی نرگس زارهای این منطقه نوشته است: "نرگس زاری در غرب و مرکز بهبهان هست که در وصف آن هرچه گویند رواست."
باران کلمنت اوگاستیس دوبد، مورخ و جهانگردی که در ابتدا سلطنت محمدشاه قاجار به این منطقه سفر کرده، در سفرنامه ی خوزستان خود درباره بهبهان و نرگس زارهای این شهر می نویسد: "قسمت هایی از دره زیر کشت پنبه، برنج، جو و گندم است، اما هر جا زمین زیر کشت نرفته، نرگس امپراتوری خود را آنجا گسترده است. گویی این گل، دشت های بهبهان را تنها مکان محبوبی می داند که شایسته ی رویش اوست." در فصل نرگس زار بهبهان به این منطقه سری بزنید و از زیبایی هایش لذت ببرید.

نرگس بهبهان در فرهنگ مردم

در روایت های بومی این منطقه، گفته می شود که وقتی امام هشتم شیعیان (ع) در مسیر سفر به خراسان، از این منطقه می گذشتند، مردم از ایشان خواستند تا دعایی در حقشان بکند، آن بزرگوار هم خواسته ی مردم را استجابت و دعا کرد که این گل زیبا در بهبهان بادوام باشد و مردم از برکاتش بهره مند شوند. همین روایت باعث شکل گیری آداب و سنن زیبا و معنوی در این منطقه شده که همه ساله در زمان فصل نرگس زار بهبهان و برداشت گل های نرگس برگزار می شود. مردم بهبهان بیش از 8 هزار شاخه گل را در ابتدای فصل برداشت نرگس در آستان امام زاده حیدر جمع آوری می کنند. به اعتقاد مردم امام زاده حیدر، برادر امام رضا (ع) است و به همین خاطر این گل ها از جانب این برادر به مشهد مقدس فرستاده می شود تا در آستان قدس رضوی توزیع شود. جدا از این رسم و رسوم زیبا و معنوی تمام کاروان هایی که عازم عتبات عالیات (کربلا، نجف، قم، شاه چراغ و...) می شوند هم به عنوان پیشکش و هدیه، گل های نرگس این منطقه را با خود به همراه می برند.

خواص درمانی نرگس

نرگس گلی است که علاوه بر ایجاد طراوت و زیبایی در محیط اطرافش، خواص درمانی مختلفی هم دارد. در فرهنگ مردم گفته می شود: روایتی از امام رضا (ع) هست که بر طبق آن بوییدن گل نرگس از بین برنده و درمان کننده ی افسردگی است. برخی دیگر از خواصی که در طب سنتی برای گل نرگس برشمرده اند، بدین شرح است: بوییدن گل نرگس از ابتلا به زکام جلوگیری کرده و در بهبود سرماخوردگی بسیار موثر است. به دشت نرگس بهبهان و بیماری ها را از خود دور کنید.
استفاده از مخلوط گل نرگس و عسل سبب تقویت اعصاب می شود. همچنین از این مخلوط می توان برای درمان و کاهش اسپاسم، دردهای مفاصل و شکستگی اعضای بدن استفاده کرد. گل نرگس به دلیل خاصیت جاذب خود در درمان عفونت زخم های عمیق بسیار کاربرد دارد و روش استفاده بدین صورت است که محل زخم را با مخلوط روغن گل نرگس و پیاز و عسل آغشته کنند.