کارگردان «آبجی» از دلایل اکران نشدن فیلمش در 6 سال گذشته گفت + عکس

ایلنا/ کارگردان فیلم سینمایی «آبجی» از سختی ها و مشقت هایی که در اکران این فیلم داشته گفت. مرجان اشرفی زاده اما همچنان به آینده سینما امیدوار است و فکر می کند در روزهای بعد از کرونا مردم از سینما استقبال خواهند کرد.

حتی با وجود کرونا در دو سال اخیر؛ حدود 100 فیلم در کشور تولید شده است؛ فیلم هایی که شاید برخی از آن ها هیچگاه فرصت اکران پیدا نکنند و فقط تولید شده اند! حال این سوال در ذهن علاقمندان و فعالان عرصه سینما پیش می آید که اصلا دلیل تولید این حجم از فیلم چیست؟ این سوالی است که شاید همه جواب آن را می دانند، اما به دلایلی از جواب دادن به آن سرباز می زنند.

فیلم «آبجی» که این روزها در گروه هنر و تجربه اکران شده، جزو فیلم هایی ست که نزدیک بود به جرگه فیلم های بایگانی شده بپیوندد، اما بالاخره پس از 6سال توانست اکران شود. به بهانه اکران این فیلم و حال و روز سینما و پرسش های دیگری که درباره سینما و فیلمسازی وجود داشت، سراغ کارگردان آن رفتیم و گپ و گفتی با او داشتیم که می خوانید.

بعد از سال ها فیلم «آبجی» اکران شد، از دلیل اکران نشدنش بگویید؟

فیلم «آبجی» در سال 94 ساخته شد و در جشنواره ملی فیلم فجر سال 94 به نمایش درنیامد و در جشنواره جهانی در اردیبهشت سال 95 اکران شد. بعد از آن، فیلم در جشنواره های خارجی حضور داشت و جوایزی هم کسب کرد. در واقع شروع ناکامی های فیلم، قرار نگرفتن آن در جشنواره ملی فیلم فجر بود. در شرایطی که فیلم درست دیده نشد و هیئت انتخاب این فیلم را به همراه یک فیلم دیگر صورتجلسه کردند و به فیلم های بخش مسابقه اضافه کردند، اما به دلیل حاشیه هایی که پیش آمد و مسائلی که رخ داد و فشاری که از طرف دوستان و برخی از فیلمسازان در بخش سودای سیمرغ به جشنواره وارد شد، دبیر جشنواره تصمیم گرفت حتی فیلم هایی که صورتجلسه امضا شده دارند و در بخش مسابقه هستند را اعلام نکند تا جلوی هر فشاری از بیرون را بگیرد و متاسفانه فیلم «آبجی» هم قربانی این وضعیت شد. این آغازی بود برای اینکه فیلم دیده نشود، در موردش نوشته نشود و در بازی اکران جای درستی پیدا نکند. بعد از آن آقای قاسمی و پخش کننده هایی که پای فیلم می آمدند، منتظر فرصت مناسب برای اکران بودند. باتوجه به زمان بندی که در سال برای اکران داریم، همیشه فیلم هایی که در جشنواره های داخلی موفق بودند و بیشتر در موردشان نوشته شده بود، نقد شده بودند و اسمشان آشنا بود یا فیلم هایی که به واسطه داشتن قواعد سینمایی به عنوان فیلم های پرفروش شناخته شده اند و مردم حتما از آن ها استقبال می کردند، جا را برای فیلم هایی مثل «آبجی» تنگ کردند با این حال امیدوار بودیم در یک شرایط مناسب فیلم بتواند مخاطب خودش را پیدا کند و خوب دیده شود.

این ماجرا ادامه پیدا کرد و مدام مترصد فرصت مناسبی بودیم که هرگز رخ نداد، تا سال 98 که قرار بود در گروه هنروتجربه اکران شود و مجددا صحبت شد که فیلم برای اکران در سرگروه هم مناسب است. پخش کننده فیلم را دید و پسندید و کارهای اکران فیلم شروع شده بود که متاسفانه ماجرای پاندمی کرونا پیش آمد و همه چیز تعطیل شد؛ تا الان که با پیگیری هایی که از اواخر سال گذشته انجام دادیم، رسیدیم به این نقطه که فیلم در گروه هنروتجربه اکران شود و بعد راهی اکران آنلاین شود.

چرا در این فاصله اقدام به ساخت فیلم دومتان نکردید؟

اینکه من چرا فیلم دومم را نساختم به این علت بود که همزمان با ساخت فیلم «آبجی» فرزند اولم را باردار بودم و بعد به فاصله دو سال فرزند دومم را به دنیا آوردم. بسیار دلگیر و ناراحت بودم از فضای سینما و از پشت پرده هایی که درکشان نمی کردم و باورم نمی شد که تا این حد بی عدالتی در دیده شدن و قضاوت فیلم ها اتفاق بیفتد.

البته در این مدت درگیر کار بودم اما بیشتر در حوزه تلویزیون، نگارش و ساخت سریال مشغول بودم. شاید در ناخودآگاه ذهنم منتظر بودم که فیلم «آبجی» اکران و دیده شود. بازخوردهایش به من برسد و بعد از آن به سراغ فیلم بعدی بروم. امیدوارم که الان با شور و شوق و اشتیاقی که در من وجود دارد، خیلی سریع به سراغ فیلم دوم سینمایی ام بروم. البته که متاسفانه شرایط، شرایطِ مناسب و خوبی نیست، اما به هر حال امیدوارم این اتفاق بیفتد.

با توجه به پرستاره بودن و موضوع فیلم، چقدر اکران این فیلم را در گروه هنر و تجربه درست می دانید؟

گروه هنروتجربه با یک تعاریفی آغاز به کار کرد و به شیوه دیگری ادامه پیدا کرد. الان صرفا اینکه فیلمی کاملا فیلم هنری و آرتیستیک باشد و بدون ستاره باشد، محل نمایشش هنروتجربه نیست. به نظر من الان اکران گروه هنروتجربه جایی برای نفس کشیدن فیلم های فرهنگی است. جدا از نگاهی که به فیلم های خاص و هنری متفاوت داشت یا فیلم های کوتاه و مستند، یک فضایی برای نفس کشیدن و دیده شدن این فیلم ها خارج از دایره و بازی های اکران سر گروه دارد.

الان متاسفانه به دلیل شرایطی که هست چه اکران سرگروه، چه اکران آزاد و چه هنروتجربه همه با یک رکودی مواجه هستند، ولی به هر صورت من فکر می کنم حمایتی که گروه هنروتجربه از فیلم ساز و فیلمش دارد، فرصتی برای این دیده شدن فیلم هایی است که در غیر این صورت امکانی برای دیده شدن پیدا نمی کنند. با آن تعریف ناب و اولیه ای که گروه هنروتجربه داشت، فیلم «آبجی» فیلمی است که می توانست با سینماهای سرگروه هم اکران شود و دیده شود، اما نه در این شرایط و نه حتی در شرایط بدون کرونا؛ متاسفانه فرصت برای فیلم های فرهنگی بسیار کم شده است.

لزوم وجود گروهی به اسم گروه هنر و تجربه چیست؟ اگر هنر و تجربه برچیده شود یا نباشد چه اتفاقی در سینما رخ می دهد؟

واقعا هنروتجربه یک هوای تازه در وضعیت اکران ماست؛ اولا اینکه هنروتجربه فقط فیلم های سینمایی را نمایش نمی دهد، بلکه فیلم های کوتاه، فیلم های مستند کوتاه و بلند و فیلم های سینمایی خاص را نمایش می دهد و به دلیل شیوه ای که دارد و وضعیت پاندمی کرونا روی آن هم تاثیر داشته است. وگرنه اینکه فیلم یک توری در شهرهای مختلف دارد، جلساتی برگزار می شود، نشست هایی هست، همه این ها کمک دوسویه هم برای فیلمساز و فیلمش و هم برای مخاطب است.

به نظرم این امکان بسیار خوبی است. خیلی از فیلم های ما هستند که نمی شود با ظرفیت سرگروه آن ها را به نمایش درآورد، ولی باید دیده شوند و مخاطب خودشان را هم دارند و مخاطب شان هم دوست دارد فیلم را روی پرده ببیند. بنابراین به نظرم تشکیل گروه هنروتجربه واقعا فکر درستی بوده، حتی با این وضعیت و سختی هم پیش می رود و نمایش هایش ادامه دارد تا جایی که شرایط بهتر شود و برنامه ریزی های جدی تری صورت بگیرد. ولی فکر می کنم که واقعا اگر نباشد فرصت برای بسیاری از فیلم ها از اینکه هست هم کمتر می شود و به طور کامل دیده نمی شوند.

آیا سینما با تغییر دولت ها دچار چالش می شود؟

بله متاسفانه، ما به دلیل اینکه یک مدیریت فرهنگی منسجم نداریم، در دوره های مختلف با مدیران مختلف و سلیقه های متفاوت مواجه هستیم و مانند یک سیل و زلزله هر بار تغییر می کند و ما باید منتظر باشیم و ببینیم که به چه سمت و سویی می رود.

ای کاش، ای کاش و ای کاش ما چشم اندازهای طولانی مدت تری در این حوزه ها داشتیم که با تغییر مدیر فلان بخش یا تغییر دولت شاهد تغییرات بنیادی نبودیم، ولی متاسفانه می بینیم که خیلی از اتفاقات آنچنان تغییر می کند که سرنوشت فیلمسازی که در یک دولت شروع به کار کرده با فیلمسازی که در یک دولت دیگر شروع کرده است، بسیار متفاوت می شود و این اشتباه است. ما در یک فضای باثبات به لحاظ فرهنگی زندگی نمی کنیم و نمی توانیم برنامه ریزی کنیم و تکلیفمان را برای ادامه مسیر بدانیم. سلیقه ها خیلی در مدیریت ما تاثیر دارند و این ها همه ایجاد اشکال می کنند. بنابراین با تغییر دولت ما هم قطعا منتظر تغییرات هستیم و تفاوت هایی که باید دید به چه سمتی است، فقط امیدواریم به سمت خوب و خیر باشد.

سینما را در سال های گذشته چگونه ارزیابی می کنید و آینده سینما را چطور می بینید؟

واقعا نکته خاصی در مورد سال های گذشته سینما ندارم و فکر می کنم مسیری بوده که با بالا و پایین های متفاوتی پیش رفته و لحظه های خوب و تلخ داشته است. بعد از ساخت فیلم «آبجی» و اتفافاتی که برای فیلم افتاد، خیلی درگیر سینما نبودم و فقط یک تماشاگر بودم و از دور دنبال کردم. برای ادامه سینما هم احساس می کنم مثل همه جای دنیا اگر فکری نکنیم برای اینکه چه چیزی را روانه پرده کنیم و چه راه های جدیدی را می توانیم ارائه کنیم، برای اینکه مخاطب انگیزه و دلیل کافی را پیدا کند، برای اینکه راحتی خانه اش را کنار بگذارد و راهی سالن های سینما شود، اگر برای این گونه مسائل فکری نکنیم با وضعیت ناخوشایندی در سینما روبه رو خواهیم بود. با شرایط اقتصادی که داریم روز به روز سینما گران تر می شود، تولید گران تری داریم و از آن طرف بلیت ها گران می شوند. گرچه باز هم شاید نه در حدی که لازم است و فارغ از ماجرای کرونا، سینما رفتن و پرداخت هزینه بلیت برای مخاطبان دشوار است. از سویی ما داریم آثاری را می سازیم که در تلویزیون هم می شود دید، در حالی که دنیا به سمتی می رود که بهانه هایی برای مخاطب جور می کنند و با دلایلی قانعش می کنند که بهتر است فیلم را روی پرده سینما ببیند و نمی شود آن را روی صفحه موبایل یا تبلت یا صفحه تلویزیون دید. به نظر می آید که ما در این مورد کار به خصوصی نکردیم و از این جهت آدم احساس خطر می کند برای ادامه راه سینما و باید به چرخه تولید تا اکران کمی با دقت تر نگاه و فکر شود.

خواسته شما به عنوان یک سینماگر زن که سابقه فعالیت در تلویزیون را هم دارد، از دولت بعدی چیست؟

من فکر می کنم به عنوان یک سینماگر انتظارم در هر حال این است که ما یک مدیریت باثبات فرهنگی داشته باشیم، سیاست ها و قواعد سلیقه ای و لحظه ای تغییر نکنند و ما بتوانیم برای ادامه مسیرمان برنامه ریزی کنیم و چشم انداز داشته باشیم. پروسه فیلمسازی از تولید تا اکران در یک وضعیت مشخص و منطقی باشد و ما بتوانیم خودمان را پیدا کنیم.

همه جای دنیا این هنرصنعت با دشواری هایی مواجه است و برایش تلاش می شود، اما در اینجا ما در یک فضای نامشخصی پیش می رویم و این بیش از هرچیزی نگران کننده است. بنابراین فکر می کنم اگر قواعد مشخصی وجود داشته باشد و برای تدوین آن قواعد سینماگران، افراد با سابقه، منتقدین و مدیران فرهنگی باسابقه و جوانان همه در کنار هم قرار بگیرند و برای سینما آیین نامه ای داشته باشیم و به آن پایبند باشیم، آیین نامه ای که به سلیقه افراد لحظه به لحظه تغییر نکند، شاید ما هم بتوانیم خودمان را در این فضا بهتر پیدا کنیم و خودمان را با شرایط تطبیق دهیم.

چقدر به آینده سینما در سالهای بعد امیدوارید؟ با این پیش فرض که دو دختر هم دارید و فکر می کنید چه آینده ای در انتظار این بچه هاست؟

شخصا انسان امیدواری هستم و دوست دارم به بخش های مثبت زندگی نگاه کنم، ولی شرایط بسیار دشوار است. امیدوارم بتوانیم از این روزها گذر کنیم و اتفاقات به سمت و سوی بهتری برود. طبیعتا مثل هر مادر دیگری برای آینده فرزندانم نگران هستم و دوست دارم در یک فضای امن و ایمن و با آرامش بزرگ شوند.

در مورد سینما هم، با توجه به رقبای بسیار گردن کلفتی که الان سینما دارد، چه در خارج از کشور و تولیداتی که از آن طرف به سمت ما می آیند و چه به واسطه وی اودی ها در داخل کشور، باید برای وضعیت سینما و حفظ فیلم ها و روشن نگه داشتن چراغ سینما و برگرداندن سرمایه هایی که صرف سینما می شود فکر جدی بکنیم. به هر حال همه ما لذت دیدن فیلم بر پرده را چشیدیم و می دانیم چیز دیگری است.

چرا فیلم های سینمایی تا این حد تلخ شده است و تا اسم فیلم اجتماعی روی فیلمی گذاشته می شود ذهن مخاطب به سمت یک فیلم تلخ می رود؟

در هر دوره ای یک سلیقه ای حاکم می شود. این می تواند از نگاه فیلمسازان و فضای حاکم بر جامعه نشأت بگیرد. یک بخشی هم وقتی که در یک یا دو فیلم جواب می دهد و فیلم هایی که با نگاه به مسائل ملتهب و تلخی های جامعه و قصه هایی که همه در اوج پیش می روند، بازخورد خوبی از مخاطب گرفته اند و مخاطب این ریتم و قصه ها را پسندیده، بسیاری دیگر از فیلمسازان هم به این سمت می روند. نمونه های خوبی در این سبک داریم که خود من هم بسیار دوستشان دارم، اما سلیقه من نیست و دوست دارم طور دیگری فیلم بسازم و اساسا همین زیباست که فیلمسازها و فضای سینما با رنگ های متنوع به کار ادامه دهند و قرار نیست همه یک شکل فیلم بسازند. به هر حال من برای فیلم های خوب این گونه احترام قائلم مثل هرگونه دیگری، اما طبیعتا منتقد فیلم هایی هستم که فقط می خواهند یک ظاهری را از این نوع سینما داشته باشند و ممکن است عمق کمی داشته باشند و فقط به دلیل اینکه بعضی از فیلم های این سبکی خوب دیده شده اند و فروش خوبی داشته اند، آن ها هم همان مسیر را ادامه می دهند، اما بعضا ناموفق هستند.

پول ها و سرمایه های مشکوک در سینما زیاد شده، افراد زیادی هم هستند که علاقمند به سرمایه گذاری در سینما خصوصا نمایش خانگی شده اند.

آیا واقعا سینما تا این حد بازگشت سرمایه دارد که این مقدار بودجه فقط برای ساخت فیلم و سریال هزینه می شود؟

برای من هم سوال است که با توجه به چرخه معیوبی که داریم، آیا ممکن است این فرضیه درست باشد که برای بسیاری ها سود در تولید است و به بازگشت سرمایه فکر نمی کنند. پاسخ دقیقی ندارم چون در این مورد تحقیقی نکردم و نگاهی ندارم، بنابراین نمی توانم نظر قطعی بدهم، اما به هر حال فکر می کنم این چرخه معیوب و بیمار است و به شکل درست خودش کار نمی کند. بنابراین ما شاهدیم که گاهی وقت ها برای بعضی آثار سرمایه های هنگفتی هزینه می شود بدون اینکه بازگشتی داشته باشد و بعضی وقت ها یک فیلمساز برای ساخت فیلمی حتی ارزان قیمت سال ها باید دوندگی کند و نمی تواند آن بودجه را به دست بیاورد. این نشان دهنده یک مشکل و بیماری در این سیستم است.

چرا یک فیلمساز هر سال فیلم می سازد، اما یک فیلمساز که نگاه درستی هم به سینما دارد نمی تواند پنج سال یک بار فیلم بسازد؟

یک بخشی به تلاش و پیگیری برمی گردد و یک بخشی به حمایت های خاصی که از یک فرد می شود برمی گردد، یک فرمول و قاعده ندارد و خیلی متفاوت است. مثل هر چیزی در جامعه ما تا رسیدن به یک عدالت و مساوات کامل، فاصله داریم.