مرمت بازار تاریخی فرش مشهد به کجا رسید؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای منتشر شده، این پرسش مطرح می شود که مرمت بازار تاریخی فرش مشهد به کجا رسید؟

آثار و شواهد مکتوب نشان می دهد که این بازار یکی از قدیمی ترین بازارهای ایران و مربوط به دوران قبل از تیمور است. در طی ساخت و سازهای گسترده ای که در چندین سال گذشته رخ داده، از بازار بزرگ و قدیمی مشهد در حال حاضر تنها بخش کوچکی از آن با نام بازار فرش مشهد به جای مانده است. از ویژگی های خاص این مکان می توان به قدمت، کاربری، وجه اقتصادی-اجتماعی و همچنین اهمیت سابقه بازار در ایران اشاره نمود. در این بازار انواع فرش، قالی، قالیچه، پشتی و تابلو فرش چه به صورت نو و چه دسته دوم به فروش می رسد.

شهردار منطقه ثامن پیرامون اینکه مرمت بازار تاریخی فرش مشهد به کجا رسید؟ اظهار کرد: بحث مرمت بازار فرش مشهد به سال 1385 باز می گردد و حدود 12 سال پس از این موضوع شهرداری ثامن از نخبگان و متخصصان شهری، مالکان، کسبه بازار و همچنین طراح و معمار احیاء بازار سنتی تبریز در سال 97 به مشهد دعوت شدند و در همین سال اقدامات کارشناسانه و تهیه طرح و نقشه مرمت و بازسازی و تشکیل کارگروه راهبری ویژه طرح در دستور کار شهرداری منطقه ثامن قرار گرفت.

فرهاد حجازی ادامه داد: تعامل خوب شهردار و مجموعه مدیریت شهری مشهد با اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باعث تصویب طرحی شد که آن طرح در تیر سال 98 تایید و ابلاغ شد. در نهایت نیز احیا و مرمت بازار در شهریور 1398 با مرمت دو دهانه از واحدهای تجاری مجموعه به صورت نمونه آغاز و جداره سازی، طاق و سقف بازار با شکل و شمایلی جدید در همان محدوده نمایان شد.

وی پیرامون اینکه مرمت بازار تاریخی فرش مشهد به کجا رسید؟ خاطرنشان کرد: مرمت بازار سنتی فرش مشهد در دوره پنجم شورا پس از 5 سال با حل معارضات پروژه و اختصاص 8میلیارد تومان بودجه در دستور کار و اولویت قرار گرفت و در قراردادی که با شرکت پیمانکار این پروژه بسته شد زمان افتتاح این بازار تاریخی 8 ماه مقرر شده است.

شهردار منطقه ثامن عنوان کرد: یکی از مواردی که در طرح اجرایی بازار مورد مطالبه مجموعه مدیریت شهری و شهردار است و روی آن بسیار تاکید شده، توجه ویژه به حفظ هویت های معنوی و اجتماعی این بازار تاریخی است.

حجازی اضافه کرد: این بازار یکی از قدیمی ترین بازارهای مشهد است که در گذشته یکی از راسته بازارها و راه های تشرف و دسترسی پیاده به حرم مطهر بوده و شکل گیری آن به دوران تیموریان بازمی گردد. این بازار علاوه بر اینکه هنوز فعال است و می تواند با بازسازی به روزهای رونق خود بازگردد، می تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری در مشهد معرفی شود.

مرمت بازار فرش مشهد به عنوان یک پیاده راه تاریخی صورت گرفته است

وی ادامه داد: بر همین اساس شهرداری مرمت بازار را برعهده گرفته تا به عنوان یک معبر و پیاده راه تاریخی در بازسازی آن شراکت داشته باشد. مرمت این محور با رویکرد پیاده مداری، حفظ و احیای ظاهر نوستالژی آن صورت گرفته است و آن چیزی که شهرداری در این پروژه بر عهده دارد کف سازی، بازسازی سنگ فرش و جداره سازی این بازار آن هم با نظارت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان است.

شهردار منطقه ثامن بیان کرد: تمام این اقدامات برای حفظ شکل معماری سنتی این بازار انجام و سقف مجتمع نیز به سبک بازارهای سرپوشیده و سنتی مشهد قدیم بازسازی می شود.

حجازی در خصوص مقوله اجرای طرح پایلوت مرمت و احیای دو دهانه مغازه در این بازار تشریح کرد: دو مورد از مغازه هایی که مالکان آن به صورت داوطلبانه اعلام آمادگی کرده بودند در شهریور 1398 کار بازسازی ملکشان در قسمت ورودی و نما به اتمام رسیده است که پس از انتهای قسمت پایلوت، نمونه کار مورد ارزیابی کارشناسان و متخصصان میراث فرهنگی قرار گرفت و نقشه های کلی جهت تصویب در اختیار اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار گرفت.

وی افزود: پس از اجرای فاز اول که بسیار هم موفق بود، اولین مشکل در ادامه راه تاخیر در تایید شدن نقشه ها توسط اداره کل میراث فرهنگی به دلیل طی سیر قانونی طرح در شوراهای فنی و تخصصی و تصویب آنها بود که این وقفه نارضایتی نسبی در بازاریان ایجاد کرد. اما پس از تصویب نهایی و ابلاغ طرح در خرداد 99 شهرداری مقدمات تامین منابع و بودجه و اخذ پیمانکار ذی صلاح و مورد تایید میراث را انجام داد و از اردیبهشت سال جاری کار به صورت گسترده آغاز شد.

شهردار منطقه ثامن در مورد شایعه وجود مشکلات و نارضایتی های کسبه ادامه داد: اوج گیری مجدد کرونا و تعطیلی هایی که در برخی قسمت های کارگاه پروژه به وجود آمد وقفه ای کوتاه مدت در روند اجرایی کار به وجود آورد که موجب شکل گیری شایعاتی مبنی بر تعطیلی دوباره کار اجرایی آن شد.

حجازی گفت: از دیگر دلایل تاخیر در انجام پروژه همچنین باید به بروز برخی معارضات فنی در روند کار اشاره کرد، برای مثال در زمان حفاری ها در قسمت هایی از کف این بازار کابل های برق فشار قوی بسیار فرسوده بود که باید ابتدا ایمنی و تثبیت آن ها انجام و سپس پروژه ادامه پیدا می کرد؛ همین کارهای کوچک که در ظاهر و اجرای پروژه اصلا به چشم هم نمی آید، زمانبر و باعث تعویق در اجرای پروژه شد.

وی از عدم رعایت توافقات ضمنی کسبه با پیمانکار به عنوان چهارمین مشکل ادعا شده از سوی مالکان واحدهای تجاری و کسبه بازار یاد و عنوان کرد: در اعتراض کسبه از توافق ضمنی با پیمانکار صحبت به میان آمد که بر اساس این توافق مقرر شده بود پیمانکار بابت برخی از ستون هایی که در بازار جانمایی می شود کمترین میزان تداخل در ملک مغازه ها را داشته باشد و حداکثر این تداخل با ملک به میزان 15 سانتیمتر باشد.

شهردار منطقه ثامن اضافه کرد: اما طبق توضیحات، پیمانکار بنا به برخی دلایل فنی ناچار شده که در قسمت هایی مانند زیرزمین واحدهای تجاری تا حدود 25 سانت تداخل داشته باشد. این اختلاف باعث اعتراض کسبه و نارضایتی آن ها شده بود. شایان ذکر است که این تداخل نباید باعث نگرانی کسبه شود، چرا که تعارض در قسمتی پرت و کنجی از مغازه صورت می گیرد و علاوه بر این بر فرض هم اگر بر ارزش ریالی ملک هم اثرگذار باشد، با گذر زمان و در اثر جذب و ارتقای رفت و آمد شهروندان و زائران به این اثر فاخر تاریخی در شهر و رونق دوباره بازار بطور حتم ارزش افزوده به مراتب بیشتری در ملک ایجاد و جبران ضرر ظاهری ایجاد شده به دلیل این تداخل صورت گرفته خواهد شد.

عدم تامین بودجه و اعتبار شایعه ای بیش نیست

حجازی در خصوص شایعه ای مبنی بر کمبود بودجه و اعتبار که در بین کسبه بازار می چرخد و باعث نگرانی برخی از آنها در خصوص اینکه مهلت تمام شود و بازار افتتاح نشود، ابراز کرد: عدم تامین بودجه و اعتبار که برخی از کسبه عنوان می کنند شایعه ای بیش نیست، چرا که شهرداری در آغاز هر پروژه ای اعتبار آن را در نظر می گیرد و اینطور نیست که بودجه شروع پروژه تامین یا پیش بینی نشده باشد.

وی ادامه داد: اعتبار این پروژه نیز از محل اوراق و اعتبارات شهرداری ثامن تامین می شود، البته طبق رویه های معمول و متداول بحث متمم 25 درصد قرارداد در صورت نیاز پیش بینی شده است و به هیچ عنوان از این نظر جای نگرانی نیست.

مرمت بازار فرش مشهد در آذر به اتمام خواهد رسید

محمد واحدی، مدیر امور رسانه شهرداری منطقه ثامن نیز با اشاره به اینکه اجرای هر طرح و پروژه شهری به ویژه در قسمت های پر تردد و پر تراکم شهر ناگزیر از تداخل و ایجاد خلل در زندگی روزمره شهروندان بوده و ممکن است سبب بروز نارضایتی هایی نیز شود، اظهار کرد: در منطقه ثامن به جهت اجرای پروژه های متعدد، طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی بیشتر مشهود بوده و اجرای موفق این پروژه ها نیازمند همراهی بیشتر و تعاملات گسترده تر از سوی مردم با شهرداری است تا با اجرایی شدن هرچه سریعتر این طرح ها تمام ساکنان منطقه، شهروندان و زائران بارگاه منور رضوی از منافع آن استفاده کنند.

وی در خصوص زمان اتمام پروژه تصریح کرد: شهرداری منطقه ثامن به عنوان کارفرمای طرح مرمت و احیای بازار فرش مشهد، اردیبهشت سال جاری با شرکتی که پروژه بازار سرشور را نیز در دست اجرا دارد قرارداد بسته و طبق این قرارداد پروژه باید تا آذر تحویل داده شود.

مدیر امور رسانه ای شهرداری منطقه ثامن در مورد مرمت و بازسازی بازار فرش اظهار کرد: سقف قدیمی بازار در طول زمان و گذر تاریخ دچار دخل و تصرف شده است، بگونه ای که در برخی بخش ها ظاهر و شمایل آن و در برخی بخش ها مواد اولیه تغییر یافته و بطور کلی ظاهر مناسبی نداشت، بنابراین قرارداد بسته شده و پیمانکار نیز اقدامات خود را آغاز کرده است. به دلیل اینکه قسمت های مختلف این بازار به شکل معماری اسلامی و ایرانی ساخته می شود، در بعضی از قسمت ها طاق معمولی و در دیگر بخش ها طاق ضربی ایجاد خواهد شد.

وی بیان کرد: به این ترتیب سقف بازار که فرسوده نیز بود، جمع آوری شده و در حال حاضر اجرای مرمت در مرحله ستون گذاری برای اجرای سقف بازار قرار دارد. طبق برنامه ریزی ها تصمیم داریم پس از اتمام ستون گذاری ها، سقف بازار ساخته شود و سپس به کف و جداره های بازار بپردازیم. با توجه به اینکه کار اجرایی اصلی از اردیبهشت آغاز شده، پایه ریزی و احداث ستون ها شروع شده و در پیشتر نیز یک دهنه از بازار به صورت پایلوت اجرا شده است، همچنین یک طاق از سقف ها نیز اجرا شده و سایر موارد نیز براساس برنامه های زمان بندی شده قرارداد در حال انجام است.

بازار فرش مشهد بواسطه ثبت در فهرست آثار ملی بدون هیچ تغییر مرمت خواهد شد

واحدی با تأکید بر این که طبق قرارداد پیمانکار تا زمستان این کار را تحویل خواهد داد، ادامه داد: در بازار سرشور به سبب این که ثبت ملی و میراث بودن بازار مطرح نیست، تغییرات بیشتر بوده و به تبع سرمایه بیشتری نیز به مرمت آن تخصیص داده شده است، اما درخصوص بازار فرش چون موضوع ثبت ملی بازار مطرح است، نمیتوان تغییرات بنیادی در دیواره ها ایجاد کرد و تنها مرمت صورت می گیرد.

مدیر امور رسانه ای شهرداری منطقه ثامن خاطرنشان کرد: در مرمت آثار نیز نمی توان دخل و تصرف بسیاری به وجود آورد، زیرا ناظر پروژه، میراث فرهنگی است و رویکرد به این صورت است که شکل و ظاهر سنتی بازار فرش به طور حداکثری حفظ شود. با توجه به این که بازار فرش، ثبت ملی شده و جزء آثار ملی محسوب می شود، به تبع مغازه های داخل بازار نیز همین گونه خواهند بود و ایجاد هر تغییر باید با تأیید و نظارت میراث فرهنگی انجام شود.

واحدی در خصوص افزایش قیمت ها در تهیه مواد اولیه تصریح کرد: در حال حاضر شرایط به گونه ای است که بازار در مقایسه با سالهای گذشته که جهش قیمت های فراوانی داشت، به ثبات رسیده است و در شرایط متعادل تری قرار گرفته ایم. اما طبیعتا در انعقاد هر قرارداد عمرانی در هر سازمانی، بندی با عنوان متمم قرارداد و یا پیش بینی افزایش ها، در حدود عرف قانونی در نظر گرفته می شود که براساس آن معمولا 25 درصد افزایش قیمت مد نظر طرفین قرار می گیرد. لذا چنانچه تحت تأثیر شرایط بازار، نیاز به افزایش بودجه ایجاد شود، بر اساس قانون امکان تأمین مجدد بودجه حداکثر تا 25 درصد پیش بینی شده است.

وی درخصوص سایر برنامه های شهرداری در این زمینه عنوان کرد: سال گذشته خانه تاریخی پریشانی خریداری شده و با توجه به فرسوده بودن این ملک در حال حاضر شهرداری اختیار آن را در دست دارد. این بنا در حاشیه بلوار رضوان قرار دارد و براساس برنامه ریزی صورت گرفته در سال جدید برای بازسازی آن اقدام خواهیم کرد.

مدیر امور رسانه ای شهرداری منطقه ثامن تشریح کرد: همچنین در دو خانه غفوری و محمدی که در حال حاضر مالک دارند برای صدور پروانه همکاری صورت گرفته است و قرار است مالکین زیر نظر میراث فرهنگی به بازسازی خانه ها بپردازند و احتمالا با کاربری اقامت گاه بومگردی خانه ها به بهره برداری برسند.

واحدی درخصوص پیوند بازار سرشور و بازار فرش بیان کرد: با وجود اینکه بازار سرشور در منطقه هشت و بازار فرش در منطقه ثامن قرار دارد، اما در سطح کلان موضوع پیاده محوری و به نوعی احیای مسیرهای تشرف سنتی به حرم مطهر رضوی تحت عنوان «حرم شهر» بیان شده و این مسیر یکی از محورهای قدیمی مشهد محسوب می شود که برای اتصال این دو خیابان به یکدیگر پیش بینی هایی صورت گرفته است.

مدیر امور رسانه ای شهرداری منطقه ثامن افزود: با توجه به این که نمی توان خیابان اندرزگو را قطع کرد، لذا در نظر داریم تغییراتی در محل اتصال این دو خیابان در محدوده خیابان اندرزگو به شکل کف سازی و با ایجاد ارتفاعی جزیی بوجود آوریم تا خودروها به شکلی ایمن و آهسته از این مسیر عبور کنند و به تعبیری این منطقه به گذر عرضی عابر پیاده با سنگ فرش تبدیل خواهد شد.

طرح دانشگاه خیام برای مرمت بازار به عنوان طرح برتر برگزیده شد

واحدی با اشاره به این که در مرمت و بازپیرایی بازار فرش، دانشگاه خیام به عنوان مشاوره انتخاب شده است، گفت: برای طرح اولیه آن فراخوان منتشر شد و طرح ارائه شده توسط دانشگاه خیام به عنوان طرح برتر برگزیده شد و گروه مشاوران ما نیز ایده هایی به این طرح افزودند، بنابراین طرح به عنوان طرح پیشنهادی به میراث فرهنگی ارائه شد.

وی اضافه کرد: قاعدتا ضوابطی را نیز اداره میراث فرهنگی به این طرح اضافه کرده و این طرح در شوراهای فنی مورد بحث قرار گرفته است. در نتیجه پس از نهایی شدن کلیه این اقدامات طرح مورد تأیید میراث فرهنگی تصویب و به شهرداری ابلاغ شده که در حال حاضر نیز اقدامات طبق طرح ابلاغی میراث فرهنگی در حال انجام است.