مصالح ساختمانی مرگبار؛ از سیلیکوزیس لاعلاج تا سرطان ناشی از غبار چوب

فرادید/ همه چیز با یک فکر شبانه و جستجو در گوگل آغاز شد- اغلب افشاگری های ناخوشایند همین طوری شروع می شوند.به گزارش فرادید، سال 2018 بود و من تازه به اولین خانه ام اسباب کشی کرده بودم. یک خانه یک خوابه همکف که از زمان ساختش در دهه 1960 بازسازی نشده بود. در اتاق خواب همچنان بازمانده هایی از کاغذ دیواری هایی با رنگ قهوه ای و زرد وجود داشت و فرش قهوه ای رنگ کف اتاق پوسیده بود.

یک اره مدور داشتم و البته همیشه – با اینکه استعداد طبیعی ندارم- علاقه دارم کار ها را خودم انجام دهم؛ بنابراین دست به کار شدم تا این ویرانه را درست کنم. کابینت های آشپزخانه را درست کردم، کف چوبی را تعمیر کردم و در های جدیدی کار گذاشتم؛ پس غرق شدنِ کل خانه در غبار چوب اتفاق غیرمعمولی نبود.

بعد یک روز اتفاقی محصولی را در اینترنت دیدم و صادقانه بگویم که شوک زده شدم: یک لباس محافظتی برای برش چوب. این لباس یک لباس سرهمی کامل با یک کلاه ایمنی بود و یک دستگاه تهویه از طریق کمربند به قسمت کمرش وصل بود. این لباس سرهمی شبیه لباس هایی بود که ملاقات کننده ها در بخش بیماری های به شدت عفونی می پوشند یا شبیه لباس فضانوردانی که به یک سیاره دیگر سفر می کنند.

ریه اندام حساسی است و قرار گرفتن در معرض غبار می تواند بافت آن را تغییر دهد

صبر کنید... چرا کسی که می خواهد با چوب کار کند باید چنین لباس مجهزی بپوشد تا از خودش محافظت کند؟

همانطور که اغلب اوقات رخ می دهد، پاسخ چیزی بیشتر از یک هشدار کوچک بود. چوب عموماً یک ماده طبیعیِ بی ضرر است، چیزی که ما طی هزاران سال در کنار آن تکامل پیدا کرده ایم- گفته می شود که قدیمی ترین سرپناه چوبی حدود 500000 سال قبل ساخته شده است—، اما وقتی تبدیل به پودری ظریف و نرم می شود، وضعیت بسیار متفاوت می شود.

در آمریکا، گردوغبار چوب به عنوان ماده سرطان زا در رده گروه 1 طبقه بندی شده است. ثابت شده که گردو غبار چوب می تواند در انسان ها باعث سرطان شود. گردوغبار چوب علت آسم، تب یونجه، برونشیت مزمن، سرطان ریه و سرطان بینی است. درحقیقت، احتمال سرطان بینی در کارکنان صنعت مبلمان 500 برابر بیشتر از سایر افراد جامعه است.

البته کسانی که به صورت حرفه ای در صنعت چوب فعال هستند از خطرات آن آگاهی دارند. کارفرمایان در کشور های توسعه یافته مسئولیت قانونی دارند تا آموزش های کافی و ابزار محافظتی را در اختیار کارگران خود قرار بدهند.

مواجهه با چوب یک «محدودیت ایمن» دارد و پوشیدن لباس هایی به سبک فضانوردان با کلاه های ایمنی در حین کار با چوب، تصویری غیرمعمول نیست. اگر کارفرمایان این موارد را رعایت نکنند و درحین انجام کار اتفاقی بیفتد، کسب وکار آن ها مورد پیگرد قانونی قرار می گیرد.

اما برای آدم های غیرحرفه ای که تمایل دارند هر کاری را خودشان انجام دهند، کار خانه پر از خطرات اسرارآمیز است. افراد غیرحرفه ای ممکن است نه تجهیزات لازم و نه دانش کافی برای رعایت ایمنی در منزل را نداشته باشند.

ما اغلب داستان هایی درباره افرادی که دچار سانحه برق گرفتگی شدند یا مثلاً آن مرد 55 ساله ای که متوجه نشده بود یک میخ آهنی داخل جمجه اش فرو رفته تا اینکه احساس بیماری کرد، شنیده ایم، اما خطرات خاموش و پنهانی هم وجود دارند که می توانند سلامت سیستم تنفسی ما را به خطر بی اندازند.

آزبست (پنبه نسوز)

در مرحله اول، مشکل آزبست وجود دارد - همان ماده الیافی و سیلیکاتی که سازندگان دهه های 1940، 50 و 60 به دلیل مقاومت زیاد و دارا بودنِ ویژگیِ آتش زا نبودن، برایش ارزش زیادی قائل بودند. این ماده در طیف وسیعی از محصولات ساختمانی از عایق بندیِ لوله ها گرفته تا سقف، استفاده شده و درنتیجه تشخیص آن می تواند بسیار مشکل باشد.

آرتور فرانک، استاد سلامت محیطی و شغلی در دانشگاه درکسل در فیلادلفیا، می گوید: «این روز ها دیگر از این ماده استفاده نمی شود، اما در گذشته در حدود 4000 تا 5000 از محصولات حاوی آزبست بود. وجود این ماده در مواد ساختمانی، سقف های شیروانی و چیز هایی از این دست باورپذیر است، اما بسیاری از مردم نمی دانند که این ماده می تواند در مواد پلاستیکی مانند توپ های بولینگ و روکش های اتو نیز وجود داشته باشد.»

متأسفانه حتی کمترین میزان از این ماده به شکل بالقوه ای کشنده است. آزبست اصلی ترین دلیل بسیاری از بیماری ها مانند التهاب ناشی از استنشاق پنبه نسوز، سرطان ریه و مزاتیلیومیا است.

فرانک می گوید: «مردم نمی دانند که حتی یک بار مواجهه با مقدار بسیار کمی از این ماده هم در انسان ها و هم در حیوانات منجر به مزاتیلیومیا می شود؛ بنابراین این ماده به شدت سرطان زاست.»

اگرچه فروش آزبست یا همان پنبه نسوز از دهه 1990 ممنوع شده، اما شواهدی از استفاده آن در صنعت ساختمانی در سراسر جهان وجود دارد. این مواد اغلب در جا هایی پیدا می شود که یا انتظارش را نداریم یا برایمان قابل شناسایی نیست.

دربسیاری از موارد مواد حاوی آزبست هیچ تفاوتی با مواد فاقد آزبست ندارند. یک مثال آن سقف های کاذب با پوشش های پاپ کورنی است که یک دوره طولانی از اواسط تا اواخر قرن بیستم بسیار رایج بودند و از آن به عنوان راهی برای مخفی کردنِ اشکالات سقف و خفه کردنِ صدا استفاده می شد.

سال ها بیماری های مرتبط با آزبست در مردانی شناسایی می شد که ده ها سال با مواد حاوی آزبست در تماس بودند. اما این روند در حال تغییر است. امروز این بیماری در افرادی که خودشان دست به تعمیرات خانگی می زنند در حال افزایش است و برخی از کارشناسان هشدار می دهند که تمایل افراد به تعمیرات منزل به دستِ خودشان می تواند «موج سوم مرگ های ناشی از آزبست» را رقم بزند.

بسیاری از تحقیقات در زمینه بیماری های ناشی از تعمیرات شخصیِ منزل در استرالیا انجام شده که بعد از جنگ جهانی دوم بیشترین مقدار آزبست را در صنعت ساختمان سازی استفاده کرد. در غرب استرالیا معادن بزرگ آزبست وجود داشت که در سال 1966 همگی تعطیل شد.

بیش از 2000 نفر در این منطقه از بیماری های ناشی از آزبست جان خود را از دست دادند. بسیاری از آن ها در کودکی در غبار آزبست بازی کرده بودند. مواجهه با آزبست به دلیل تعمیرات شخصی خانه اکنون به یکی از نگرانی های حوزه سلامت در این کشور تبدیل شده است. مطالعه ای که در سال 2013 انجام شده نشان می دهد که 61.4 درصد از جمعیت 3612 نفری ای که در آن سال دست به تعمیرات شخصیِ منزل زده بودند در تماس با آزبست قرار گرفته بودند.

دبورا یِتس متخصص بیماری های تنفسی، از دنشگاه ساوت ولز، می گوید: اخیراً خانمی که 45 سال قبل خانه اش را بازسازی کرده بود به من مراجعه کرد. او فقط ورقه های آزبست را به همسرش داده بود و بعدش آنجا را تمیز کرده بود. اما جان خود را از دست داد.»

دانشمندان درباره خطرات آزبست زیاد گفته اند و اکنون عموم جمعیت نیز درباره آن اطلاعات دارند، اما مصالح و مواد ساختمانی جدیدتر اکنون نگرانی دانشمندان را برانگیخته است.

دانشمندان در سال 2019 با یک پدیده جدید در کارخانه های آمریکا مواجه شدند: برش سنگ مهندسی. حداقل 18 نفر از کسانی که با این ماده در تماس بودند دچار سیلیکوزیس شدند. سیلیکوزیس یک بیماری لاعلاج و کشنده است که در اثر تجمع سیلیس در ریه ها طی سالیان رخ می دهد. 2 نفر از 18 نفر جان خود را از دست دادند.

هنوز مکانیسم دقیق بیماری سیلیکوزیس مشخص نیست، اما آخرین شواهد حاکی از آن است که سیستم ایمنی –احتمالاً از طریق استنشاق غبار و تحریکِ واکنشِ التهابی –در آن نقش مهمی ایفا می کند.

سنگ مهندسی تکه های کوآرتز است که با چسبی از جنس رزین به هم چسبیده اند و در حال حاضر به عنوان یک جایگزین محبوب برای سنگ های طبیعی کانتر های آشپزخانه از آن ها استفاده می شود. اما مقدار سیلیس بلوری در این ماده بسیار بیشتر از مقدار آن در گرانیت یا ماسه سنگ است. سنگ های مهندسی در ترکیب با ماسه، در هنگام برش، کارگذاری یا سوراخ کردن مقدار زیادی غبار تولید می کنند که می تواند تا عمق ریه ها نفوذ کند. اگر از ریه های آسیب دیده از غبار سنگ مهندسی عکس رادیولوژی گرفته شود، ریه مات و تیره دیده می شود.

در همه هرج ومرج هایی که برای بدن ایجاد می شود، به نوعی این سلول های ایمنی و مواد شیمیایی ای که آزاد می کنند، آسیب واقعی را به بدن وارد می کند و نهایتاً باعث می شود که اندام مورد نظر دچار جراحت شده و آسیب های جبران ناپذیری ببیند که عملکرد طبیعی آن را مختل کند.

ییتس می گوید: «ما مصالحی را استفاده می کنیم که قبلاً هرگز استفاده نشده و نمی دانیم که چه آسیب هایی دارد. درحقیقت، گردوغبار، حتی در زمان انجام ابتدایی ترین فعالیت ها می تواند بسیار خطرناک باشد؛ بنابراین حتی نصب یک طبقه یا برش یک قطعه از مصالح می تواند به ریه آسیب های جبران ناپذیر وارد کند. وقتی از ابزار برقی برای برش مصالح استفاده می شود، ذرات غبار آنقدر ریز می شود –در اندازه ذارت نانو-- که به راحتی می تواند تا عمق ریه ها نفو کند و این بزرگترین نگرانی ما در حال حاضر است.»

رنگ های روغنی

رنگ هایی که پایه سربی دارند دهه هاست دیگر اجازه تولید ندارند، اما این نوع رنگ هزاران سال استفاده می شده و هنوز هم آثار آن در ساختمان های قدیمی وجود دارد و برداشتن دیوار ها می تواند آن را در هوا آزاد کند. افرادی که به دلیل شغل شان در معرض غبار سرب بوده اند دچار بیماری هایی نظیر نارسایی مزمن کلیه، کم خونی، نوروپاتی و مشکلات باروری شده اند و تعداد کارشناسانی که درباره افزایش مواجهه عموم با سرب و خطرات آن هشدار می دهند، رو به افزایش است.

حتی رنگ های جدید نیز برخی کارشناسان را نگران کرده است. از قدیم رنگ ها برای سخت شدن به ترکیبات آلی فرار متکی بودند. وقتی این ترکیبات تبخیر می شوند، خیسی رنگ از بین می رود و رنگ خشک می شود. ورود این مواد به ریه ها امکان پذیر است. اگرچه بوی بدی که از این فرایند شیمیایی حاصل می شود ظرف چند ساعت تا چند روز از بین می رود، اما شواهد نشان می دهد که آن ها سال ها در محیط باقی می مانند. تجمع بالای این مواد باعث آسیب رساندن به ریه ها می شود و می تواند به صورت تدریجی مشکلات تنفسی و نهایتاً سرطان ریه را ایجاد کند.

این مواد مشکلات زیست محیطی هم ایجاد می کنند و می توانند به شکل گیری مه و آلودگی در اتمسفر زمین بی انجامند. برای همین، درحال حاضر تلاش هایی در حال انجام است تا درصد این مواد آلی در رنگ ها کمتر شود و فرمول های آب-پایه که درصد مواد شیمیایی آن کمتر و ایمن تر است، جایگزین این موارد شود. اما همچنان رنگ های روغنی در بازار های سراسر جهان به فروش می رسند.

فرمالدهید

فرمالدهید هم مشکل دیگر ساختمان هاست. این ماده شیمیایی بی رنگ بوی موزه های قدیمی را می دهد. این ماده در قدیم برای نگه داری گونه ها استفاده می شد و پیامد های ناگواری برای سلامتی دارد. مواجهه با این ماده در طی زمان می تواند مشکلات تنفسی، خارش پوست و حتی سرطان، به خصوص سرطان خون، ایجاد کند.

متأسفانه این ماده بخشی از رزینی است که محصولات چوبی را به هم متصل نگه می دارد. این محصولات شامل تخته سه لا، پارکت های مهندسی و ام دی اف.

توصیه های آشنا

تری گوردون، استاد طب زیست محیطی در دانشگاه نیویورک، می گوید خیلی مهم است که خطرات تعمیرات شخصیِ منزل را بشناسید. برای مثال بسیاری از ماسک ها نمی توانند در مقابل مواد شیمیایی از شما محافظت کنند. «بنابراین اگر با ذرات گردوغبار طرف هستید، ماسک بزنید. اما اگر با گاز، دود یا رنگ طرف هستید، باید از تهویه هوا استفاده کنید. مثلا لازم است که همه در ها و پنجره ها را موقع رنگ کردن باز بگذارید یا بهترین حالت آن است که میز کار رنگ را بیرون از محیط بسته بگذارید.»

بهترین ماسک همان ماسک معروفِ N95 است که برای ویروس کرونا نیز تجویز می شود. این ماسک می تواند از عبور همه ذرات تا قطر 0.3 میکرومتر جلوگیری کند.

ییتس توصیه می کند: «از مواد سنتی که ایمنی آن ها بررسی شده است، استفاده کنید. از ابزار ارزان قیمت دوری کنید، زیرا استاندارد های پایین تری برای ایمنی دارند.»

مشکلی که با مواد خطرناک وجود دارد آن است که نمی توان تا وقتیکه از آن ها استفاده می شود، به آن ها برچسب خطرناک زد. از طرفی بسیاری از محصولات برچسب سرطان زا خورده اند، اما مردم همچنان از آن ها استفاده می کنند.

گوردون می گوید: «مردم در کالیفرنیا توجهی به این برچسب ها ندارند؛ و برچسب گذاری فقط در مورد محصولاتی اثرگذار است که خطرات آن ها برای سلامتی اثبات شده و این خطرات هم سال ها طول می کشد تا نمایان شود. با والدین آن بچه هایی که در زمین های اطراف معادن آزبست در استرالیا بازی می کردند، هرگز فکر نمی کردند که چنین چیزی باعث مرگ فرزندان شان خواهد شد.»

ییتس می گوید: «خیلی مهم است به یاد داشته باشیم ممکن است نسل های آینده به دلیل استفاده ما از بعضی محصولات احساس پشیمانی کنند.»

حالا اگر اجازه بدهید من بروم یکی از آن لباس های سرهمی که زنبورداران می پوشند را برای برش چوب در منزل خریداری کنم.

منبع: BBC World