پرونده ثبت جهانی هگمتانه در خطر است

ایسنا/ براساس سخنان مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان، پرونده ثبت جهانی هگمتانه در خطر است.

علی مالمیر در نشست «ارزیابی عملکرد پنجمین دوره شورای اسلامی شهر همدان در حوزه میراث فرهنگی» اظهار کرد: ضوابط و وظایف سازمان میراث فرهنگی ممکن است در مواردی با برنامه شهرداری همخوانی نداشته و همسو نباشد، اما حدود 70 درصد زمینه کاری مشترک داشته و در بقیه موارد ممکن است به جمع بندی نرسیم و وظایف همسو نباشد.

وی با بیان اینکه شهرداری و شورای دوره پنجم در حوزه هایی اقدامات خوبی داشته و در حوزه هایی هم اقداماتی انجام داد که توقع میراث نبود و می توانست نیفتد، افزود: در ابتدا باید تکلیفمان را درباره چند موضوع روشن کنیم، آیا همدان شهر تاریخی است و باید باشد یا نه؟ همدان بافت تاریخی دارد یا خیر؟ اگر بافت تاریخی دارد باید حفظش کنیم یا خیر؟ اگر به پاسخ این سوالات رسیده و در این موارد به وحدت نظر برسیم باید تلاش کنیم الزاماتش را بپذیریم یعنی نمی توانیم مدعی داشتن شهر تاریخی باشیم اما الزامات حفظ بافت تاریخی را رعایت نکنیم.

مالمیر با اشاره به اینکه باید بپذیریم متولی حوزه میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی است، اظهار کرد: خوشبختانه، امروز تمامی اعضای شوراهای شهر و شهرداری ها تغییراتی نسبت به گذشته دارند و به این نتیجه رسیده اند که میراث فرهنگی مهم و جز ارزش شهر است و باید حفاظت شود اما درباره تعریف این ارزش هنوز هم اجتهاد شخصی می کنیم و در نتیجه دچار مداخلات متفاوت و ناهماهنگ می شویم.

وی با بیان اینکه باید از تجربیات و نحوه برخورد دیگر شهرها و کشورها با بافت های تاریخی استفاده کنیم، اضافه کرد: در بسیاری از شهرها مباحثی که در مورد بافت تاریخی همدان مطرح شد، به وجود نیامد و پس از ابلاغ ضوابط، دفاتر مشترک میراث فرهنگی و شهرداری تشکیل شد، علاوه بر این شهرداری های دیگر شهرها هم هیچ وقت نگفتند ضوابط میراث فرهنگی را قبول نداریم و میراث در این حوزه صلاحیت ندارد.

مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان پیرامون اینکه پرونده ثبت جهانی هگمتانه در خطر است، بیان کرد: شهرداری در عمارت های جنانی، نورمهال، جداره سازی خیابان بوعلی و سایت موزه میدان امام (ره) اقدامات قابل قبولی انجام داد اما در کنارش در مرکز محله کبابیان عملکرد منفی داشت، شهرداری همان زمان قول ساخت عین به عین داد اما محقق نشد همچنین معتقدیم اگر شهرداری بافت را به رینگ یک محدود کنیم نقصی که تاکنون در حوزه بافت بین چهار سلیقه مختلف داشتیم، به پنج سلیقه تبدیل می شود و همچنان ادامه خواهد داشت. علاوه بر این با تغییرات مدیران پیشرفت پروژه ها محقق نخواهد شد.

به گفته وی، اداره کل میراث فرهنگی و شهرداری همدان می توانستند در موضوع بافت تاریخی به وحدت برسند و اختلاف نظرها را با یک دفتر مشترک همسو کنند اما این اتفاق نیفتاد، در حوزه احیای سراها توقع و مطالبه میراث فرهنگی انجام کارهای مشترک بیشتری بود که محقق نشد همچنین پارکینگ های سینا و آقاجانی بیگ دو نکته منفی در بافت تاریخی هستند و پرونده ثبت جهانی منظر تاریخی هگمتانه تا همدان را به خطر انداخته اند؛ مثلاً وقتی می خواهیم تعیین عرصه پرونده را مشخص کنیم و خانه های تاریخی مثل خانه ضرابی را به عرصه اضافه کنیم به علت وجود این پارکینگ ها باید عرصه را لاغر کنیم، آسفالت هگمتانه نیز از اقداماتی بود می توانست انجام نشود و اگر مطالعات اجرای پیاده راه دقیق تر بود این اتفاق نمی افتاد.

مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان درباره ضوابط حفاظتی میراث فرهنگی مطرح کرد: براساس ضوابط میراث فرهنگی که شامل بندهای مختلفی مانند بند 3 قانون اساسنامه میراث فرهنگی و ماده 4 آیین نامه اجرایی است، این دستگاه موظف به حفاظت و قوانین سلبی است علاوه بر این برای هر گونه اقدام مجدد باید نظر میراث فرهنگی لحاظ شود، نکته دیگر افزودن اقدامات ایجابی است و حقوق مردم و ارتقای منزلت بافت نیز باید لحاظ شود.

وی با اشاره به اینکه احیای بافت های تاریخی و ارتقا و منزلت آنها به توانی بیش از توان وزارت میراث فرهنگی نیاز دارد و همکاری سایر ارگان ها را نیز می طلبد، افزود: در سال 98 قانونی توسط این وزارتخانه تهیه و مصوب شد که طبق آن وزارت راه و شهرسازی را موظف به تهیه طرح ویژه کرد، در این طرح بافت، ضوابط حداقلی، پیشنهادات، آینده توسعه ای بافت، محورها و مشوق های لازم مورد مطالعه قرار می گیرد تا منجر به احیای بافت و ارتقای ارزش و منزلت آن شود همچنین این طرح اقدامات ایجابی را نیز اضافه می کند و تکمیل ترین کاری است که در این حوزه انجام خواهد شد.

مالمیر پیرامون اینکه پرونده ثبت جهانی هگمتانه در خطر است، گفت: میراث فرهنگی حوزه ای نیست که یک سازمان به تنهایی برای حفاظتش گام بردارد بلکه این اداره براساس وظایف ذاتی معذورات خاص خود را دارد و اگر بر مبنای ضوابط عمل نکند مورد پذیرش دستگاه های ذی مدخل قرار نخواهد گرفت علاوه بر این نقش اصلی را در حفظ میراث فرهنگی مردم بر عهده دارند.

وی درباره اقدامات میراث فرهنگی درباره جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز مطرح کرد: سازمان میراث فرهنگی موظف شده حوزه بافت تاریخی را پیگیری و ضوابط اختصاصی برای آن تهیه کند، این اقدامات صورت گرفت و مقرر شد سلسله مراتب آن ابلاغ شود که این اتفاق هم عملی شد بنابراین این سازمان به جز این روش چگونه می تواند جلوی ساخت و سازها را بگیرد؟ به عبارت دیگر میراث فرهنگی ضابطه ساخت وسازها را ابلاغ کرده و هر گاه این ضابطه زیرسوال برود و انجام نشود ناچار به طرح موضوع در محاکم قضایی هستیم اگرچه معتقدیم بهتر بود قبل از اینکه بنایی ساخته شود و تخلفی اتفاق بیفتد چاره ای اندیشیده شود.

مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان با بیان اینکه این سازمان تلاش می کند از بخش خصوصی تأمین اعتبار کند و با تعامل سایر بخش ها در حوزه حفاظت و مرمت بناها گام بردارد، اظهار کرد: هزینه گزافی برای مرمت این بناها نیاز است و بودجه میراث فرهنگی کفاف آنها را نمی دهد، از طرفی دیگر دستگاه ها و مالکان خصوصی که موظف به مشارکت در این امر هستند نیز اقدام نمی کنند.

به اعتقاد وی، اگر طرح ویژه عملی شود و علاوه بر نگاه سخت افزاری، نگاه نرم افزاری هم اتفاق بیفتد، زمینه برای اینکه مالکان اعتقاد پیدا کنند دارایی هایشان سرمایه بسیار مهمی است و باید حفاظت شود، فراهم می شود همچنین اگر دستگاه ها در قسمت هایی که اشتراک نظر دارند در کنار هم باشند و با هم همکاری کنند برای حل مشکلات گام برمی دارند اما وقتی روبروی هم بایستند برای اداره و حل موضوعات قدم بر نمی دارند.

وی با اشاره به اینکه شهرداری می تواند در حوزه های زیادی مثل گردشگری وارد عمل شود، افزود: اگرچه سازمان میراث فرهنگی تلاش کرد در راستای تعامل با شورای پنجم باشد اما معتقدیم ظرفیت های فراوانی خالی ماند که می توانست بهتر کار شود؛ مثلاً آیا همه موزه ها متعلق به میراث فرهنگی است؟ در شهرهای تاریخی مثل شیراز و اصفهان بناهای تاریخی تنها در تملک میراث فرهنگی است؟

مالمیر با بیان اینکه کاندیداهای ششمین دوره شورای شهر باید برنامه ها و رویکرد خود را در حوزه میراث فرهنگی بطور رسمی مشخص و اعلام کنند، مطرح کرد: چرا نمی توانیم مثل دیگر شهرها در مورد بافت دفتر مشترک داشته باشیم؟ چرا نباید شهردار منطقه بافت که بافت را بشناسد و به میراث فرهنگی اعتقاد داشته باشد داشته باشیم و با هم کار اشتراکی انجام دهیم؟ اگر مدیریت بافت شکل بگیرد و مدیریت یکپارچه و هماهنگ به وجود بیاید تقسیم کار می شود اما متأسفانه این حلقه مفقوده ای است که برای نوع نگاه و تعریف ارزش هایمان باید رویکرد عملی داشته باشیم.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر می توان ساخت پارکینگ آقاجانی بیگ را مدیریت کرد تا گرفتاری بیشتری برای بافت به وجود نیاورد، گفت: اگر این پیش فرض را داشته باشیم که بافت واجد ارزش است باید میراث فرهنگی را به عنوان دستگاه متولی بشناسیم و براساس ضوابط آن، صدور هر گونه مجوزی برای ساخت و ساز در بافت های تاریخی باید با هماهنگی این دستگاه باشد بنابراین دستگاه های ذیربط باید قبل از ساخت و ساز تمام جوانب را بررسی و توجه کنند مصوبه کمیسیون ماده 5 الزاما ضوابط میراث فرهنگی نیست.

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان، ساخت پارکینگ آقاجانی بیگ مورد تأیید این سازمان نبوده و اگرچه با مصوبه کمیسیون ماده 5 ساخته شده اما باید پیش از رفتن به این کمیسیون از میراث فرهنگی استعلام می شد تا موارد کارشناسی مورد مطالعه قرار می گرفت و پس از گذشت چند سال به این نتیحه نمی رسیدیم کار اشتباهی بوده است بنابراین باید این پارکینگ را مدیریت کنیم تا مثل پارکیگ سینا مشکل ساز نشود.

مالمیر درباره معابر زیر 12 متر هم بیان کرد: در این مورد قسمتی در اختیار شهرداری است که طبق کمیسیون ماده 5 معابر زیر 12 متر را به شهرداری تفویض کرده و ایرادی در شهرسازی است که وقتی براساس عرض، معبر می دهیم نظامات شهر به هم می ریزد بنابراین اگر رویکردمان حفظ بافت باشد معابر را بی علت توسعه نمی دهیم، چرا که این موضوع با بافت همخوانی ندارد.

وی با اشاره به اینکه برخی معتقدند میراث فرهنگی ضابطه ای ندارد و سلیقه ای عمل می کند، افزود: پس از اینکه ضابطه حفاظتی میراث فرهنگی از تهران ابلاغ شد ایراداتی به آن وارد شد که پاسخ آن در طرح ویژه است و در جلسه ای با حضور استاندار مقرر شد راه و شهرسازی ظرف سه ماه طرح ویژه را تهیه کند.

مالمیر در ادامه با طرح سوالاتی مانند اینکه شهرداری بودجه بافت تاریخی را اعلام کند، شهرداری برای تملک بناهای تاریخی چه برنامه ای دارد؟ نظر اعضای شورای شهر در مورد محدوده بافت چیست و آیا محدوده رینگ یک را قبول دارند یا خیر؟ از اعضای شورای شهر درخواست کرد به این سوالات پاسخ دهند.

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان، دادستان در نامه ای اعلام کرد تا زمانیکه نامه ضوابط میراث فرهنگی ابلاغ نشود ضوابط طرح تفصیلی اجرا می شود و نگرانی ما این است که در طول فرآیندی که اتفاق می افتد مجوزهای دیگری صادر شود و آسیب هایی به بافت برسد که 20 سال دیگر مشخص شود.

وی با بیان اینکه شهرداری تا تعیین تکلیف، برای حفظ بافت به سمت صدور مجوز معابر زیر 12 متر نرود، گفت: در ضوابط میراث فرهنگی آمده مناطقی که شهرداری ملاحظاتی دارد یا نیاز به اصلاح است یا ضرورت یا منافع عمومی و نظر کارشناسی اقتضا می کند میتوان ضوابطی را مصوب کرد.

مالمیر بیان کرد: ضوابط حداقلی میراث فرهنگی به دنبال این است که بافت بیش از این تخریب نشود و آسیب نبیند همچنین برای احیا و توسعه به طرح ویژه نیاز داریم. به اعتقاد این مقام مسئول، ضوابط حفاظتی میراث فرهنگی صلاحیت سازمان میراث فرهنگی کشور است و نمی تواند صلاحیتش را با کمیسیون دیگری مانند کمیسیون ماده 5 به اشتراک بگذارد.