درباره آنژیوادم چه می دانیم؟

با وجود آن که علائم آنژیوادم شباهت زیادی به کهیر دارد و در انواع خفیف خود ممکن است با این واکنش حساسیتی اشتباه گرفته شود، اما به طور معمول بافت های عمقی تری را درگیر می کند.

دکتر رکسانا دانیالی- آنژیوادم نوعی اِدم یا "تورم سریع بافت زیر پوست، مخاط و زیر مخاط" است که می تواند به عنوان یک واکنش آلرژیک ساده در نظر گرفته شود، اما گاهی پس زمینه ارثی نیز خواهد داشت.

چنین تورمی معمولا به علت تجمع مایعات اتفاق افتاده و بیشتر در بافت هایی دیده می شود که از استحکام کمتری برخوردار هستند و به بیان دیگر ظریف تر اند، به خصوص در نواحی مختلف صورت، گلو و همچنین قسمت تناسلی. طبق گزارشی از مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا بین سال های 1979 تا 2010 در مجموع 5768 مرگ به دنبال ابتلا به آنژیوادم به ثبت رسیده است.

با وجود آن که علائم آنژیوادم شباهت زیادی به کهیر دارد و در انواع خفیف خود ممکن است با این واکنش حساسیتی اشتباه گرفته شود، اما به طور معمول بافت های عمقی تری را درگیر می کند. کهیر فقط درم فوقانی یا لایه بالایی پوست را تحت تاثیر قرار می دهد. این در حالی است که در آنژیوادم باید انتظار نفوذ به لایه های زیرین از جمله بافت زیر پوستی، مخاط و بافت زیر مخاطی را نیز داشت.

همچنین ابتلای همزمان به هر دو اینها نیز وجود دارد و به هیچ عنوان غیر ممکن نیست. همانطور که اشاره شد، در برخی از موارد آنژیوادم می تواند به یک عارضه تهدید کننده حیات تبدیل شود. تصور کنید تورم ناشی از این واکنش آلرژیک در مسیر حلق و یا راه های هوایی رخ دهد. این وضعیت به علت احتمال بالای انسداد تنفسی یک اورژانس پزشکی به شمار می رود و باید سریعا به آن رسیدگی شود.

ریشه یابی

علت وقوع آنژیوادم با توجه به نوع آن می تواند به یکی از گروه هایی که در ادامه معرفی می شود، متعلق باشد:

- واکنش های حساسیتی به دنبال گزش حشرات، تماس با لاتکس و مصرف برخی از داروها مانند پنی سیلین یا آسپرین می توانند یکی از عوامل تحریک کننده آنژیوادم باشند.

- داروهای خاص مانند مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین مانند کاپتوپریل و انالاپریل می توانند منجر به آنژیوادم القا شده به وسیله دارو شوند.

- سایر عوامل محرک در این دوره ها شامل بارداری، قرص های ضد بارداری، عفونت و یا ضربه هستند. این دسته از بیماران معمولا به طور موثر با استفاده از داروهای تایید شده درمان می شوند. البته گاهی اوقات امکان تشدید دوره ها و نیاز به بستری شدن در بیمارستان نیز وجود دارد.

- در برخی از افراد مبتلا به آنژیوادم، علت اصلی بیماری ناشناخته باقی خواهد ماند.

علائم

تورم در اعماق پوست می تواند روی دست ها، دستگاه تناسلی، پاها، گلو، روده و حتی صورت ایجاد شود. علائم و نشانه های بیماری معمولا به طور ناگهانی و سریع ظاهر می شوند و در ادامه ممکن است تا 3 روز ادامه یابند. اگر در جریان بروز آنژیوادم کهیر نیز رخ دهد، به احتمال زیاد خارش نیز منجر به آزار بیشتر بیمار خواهد شد.

در برخی از موارد، مناطق متورم دچار احساس گرما و درد هم خواهند شد. از جمله دیگر نشانه ها می توان به تحت تاثیر قرار گرفتن بینایی، اسپاسم در برونش، مشکلات تنفسی، شوک آنافیلاکسی که مستقیما تهدیدکننده حیات است اشاره کرد.

اما در چه شرایطی درمان پزشکی اورژانسی ضرورت خواهد یافت؟

- بروز ناگهانی علائم آنژیوادم درست مانند یک واکنش آلرژیک متوسط تا شدید.

- مشکلات تنفسی ناگهانی و یا علائم رو به وخامت هرچه بیشتر.

- احساس ضعف، سرگیجه و یا از حال رفتن فرد.

تشخیص

پزشک معمولا با تکیه بر علائم بالینی بیمار و توصیفی که خود فرد از دلایل ابتلا، سابقه خانوادگی و همینطور پزشکی ارائه می دهد به تشخیص روشنی از آنژیوادم و علل ایجاد کننده آن دست می یابد. همچنین مصرف هرگونه دارویی که با احتمال وقوع آنژیوادم در ارتباط باشد، مانند کاپتوپریل نیز باید در نظر گرفته شود.

در ادامه مشخص می شود که آیا بیمار قبل از تظاهر نشانه های آنژیوادم در معرض مواد حساسیت زا قرار داشته است و یا خیر؟

در صورتی که به این سوال پاسخ مثبت داده شود، پزشک می تواند به آنژیوادم آلرژیک شک کند. وجود کهیر به تایید این وضعیت کمک خواهد کرد. از سوی دیگر؛ سابقه خانوادگی آنژیوادم ممکن است حاکی از ارثی بودن این بیماری میان اعضای یک خانواده باشد. در ادامه پزشک می تواند به منظور تشخیص دقیق تر نوع آنژیوادم، دستور انجام آزمایشات زیر را بدهد:

- تست حساسیت پوستی با هدف تایید و یا رد ارتباط با واکنش های آلرژیک احتمالی.

- آزمایش خون به منظور مشاهده نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن به یک ماده حساسیت زای خاص.

- آزمایش خون در راستای بررسی سطح مهار کننده C1 در بدن.

متدهای درمانی

درمان آنژیوادم تا اندازه زیادی به علت آن بستگی دارد اما در هر صورت اصلی ترین و مهم ترین اقدام چیزی نیست جز اطمینان از باز بودن مجاری تنفسی. با توجه به این مورد در مواقع اضطراری یک لوله تنفسی برای کمک به حفظ حیات بیمار حیاتی خواهد بود.

به طور کلی اگر آنژیوادم به واسطه عوامل حساسیت زا ایجاد و یک واکنش آلرژیک محسوب شود، ممکن است روند درمان به سوی استفاده از اپی نفرین پیش رود. درمان های دارویی دیگر هم شامل انواع آنتی هیستامین ها و کورتیکواستروئیدهای مناسب خواهند بود.

چنانچه بیمار دارای زمینه ارثی باشد، دارو درمانی آنژیوادم مقداری تخصصی تر شده و استفاده از کنسانتره مهار کننده C1 و یا پلاسمای منجمد تازه ترجیح داده می شود. مهار کننده C1 نوعی بازدارنده پروتئاز و در واقع یک پروتئین فاز حاد است که سطح آن در جریان فرآیندهای التهابی دو برابر افزایش می یابد. کمبود این پروتئین یکی از دلایل اصلی ابتلا به آنژیوادم وراثتی است و بدین ترتیب کمک خارجی به بالا رفتن سطح آن در گردش خون می تواند از واکنش های التهابی مذکور جلوگیری کند.