نخستین بار نام خلیج فارس چه زمانی بر سر زبان ها افتاد؟

ایسنا/ بدنبال خبرهای منتشر شده، این پرسش مطرح می شود که نخستین بار نام خلیج فارس چه زمانی بر سر زبان ها افتاد؟

داستان چیست؟

افشین یزدانی، کارشناس میراث فرهنگی و دانش آموخته دکترای باستان شناسی که تز دوره دکترای خود را با عنوان «خلیج فارس در دوره هخامنشی» نوشته است، در یادداشتی با عنوان «نام «خلیج فارس» یک میراث تاریخی و فرهنگی بشری در ابعاد فراملی است» اینطور نوشت: «نامگذاری پهنه دریای میان فلات ایران و شبه جزیره عربستان به دریای پارس در یک روند تدریجی و طبیعی تاریخی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در بیش از دو هزار سال پیش شکل گرفته و ادامه این روند تا امروز نشان از استمرار این میراث کهن دارد. میراثی که بر اثر برهمکنش رخدادهای تاریخی، اجتماعی و سیاسی نام آن از دریا به خلیج و از پارس و پارسیان به فارس تغییر و تحول یافته است.

در تاریخ نوشتاری و در حدود 500 پیش از میلاد و همزمان با قدرت گیری دولت هخامنشیان برای نخستین بار نویسنده ای اهل آسیای صغیر با نام «هکاتئوس» از عنوان Persikos Kolpos یا همان «خلیج فارس» برای نامیدن پهنه ی آبی جنوب فلات ایران استفاده می کند و مکررا توسط دیگر جغرافیدانان و نویسندگان یونانی این نام مورد استفاده قرار گرفته و گسترش و محبوبیت پیدا می کند.

این مهم که نامیدن دریا به خلیج فارس توسط دیگر ملت ها و اقوام انجام شده حاوی این نکته مهم است که نامگذاری دریای پارس دستوری و برحسب فشارهای سیاسی و خواست یک فرد و شاه نبوده و در جریان یک روند تاریخی و اجتماعی این رخداد حاصل شده و رواج و محبوبیت و بقا یافت بگونه ای که براساس اسناد جغرافیایی، نام خلیج فارس حتی بسیار پیش از تولد مسیح به عنوان جزیی از میراث جغرافیایی بشر ثبت شده و نام و یک مفهوم کاملا شناخته شده بدل گشته بود.

جدای از وجود شواهد دیرینه تعامل و روابط فرهنگی و اقتصادی دو سویه در میان کرانه های شمالی و جنوبی خلیج فارس از حدود هزاره سوم پیش از میلاد آنچه که امروزه بیشتر پژوهشگران بر آن باور هستند، این است که در دوران هخامنشیان «خلیج فارس» یک پهنه دریایی و آبی «درون سرزمینی» در گستره وسیع آن امپراتوری بشمار می رفته است.

تسلط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایرانیان بر جزیره ها و کرانه های جنوبی خلیج فارس تا کرانه های خاوری عربستان و سرزمین های داخلی عمان در آن دوره به خوبی از حضور فرمانداران ایرانی در جزیره قشم، وجود شواهد باستان شناختی چون مهر متعلق به یک فرد درباری پارسی از جزیره بحرین و قلعه معروف آن، کشف پایه ستون هخامنشی در جزیره فیلکه در نزدیکی کویت امروزی، کشف آثاری متعلق به تمدن هخامنشیان در منطقه ظهران عربستان همچون یک مهر درباری، کشف سرپیکان های سه پره و ظرف های سفالی شاخص هخامنشیان در محوطه باستانی رومیلاه که امروزه در شهر العین امارات و چند صد متری مرز عمان قرار گر فته است و مهم تر از همه اشاره مکرر به سرزمین مک به عنوان یکی از خراجگزاران در متن های هخامنشی و نمایش پیکر یکی از اهالی آن سرزمین باستانی در میان سایر اقوام که تخت شاه هخامنشی را بر دوش خود گرفته اند، به خوبی مشخص می گردد.

براساس منابع تاریخی، حاکم نشین سرزمین «مک»/ مکیا/ مچیا در دوره هخامنشیان، شهری بوده به نام «ایزکی» در 400 کیلومتری جنوب رأس مسندام و 100 کیلومتری جنوب باختری مسقط امروزی و جالب آن که در دو گل نوشته شماره 679 و 680 که از باروی تخت جمشید بدست آمده از فردی که عنوان فرماندار مک را داشته نام برده می شود که در بندر هخامنشی نزدیک بوشهر امروزی، احتمالا پیش از عزیمت به کرانه های جنوبی خلیج فارس، سهمیه آذوقه دریافت می کند.

همچنین براساس این گل نوشته ها به روشنی به ارسال مواد خوارکی و مصرفی برای سرزمین های واقع در کرانه جنوبی خلیج فارس نام برده می شود که نشان از وجود راه آبی و رفت و آمد کشتی ها در مسیر یاد شده دارد. راهی آبی میان کرانه های شمالی و جنوبی خلیج فارس که در مقایسه با مسیر دریایی و انتقال کشتی ها از آبراه باستانی اتصال دهنده رود نیل به دریای سرخ و از آنجا تا خلیج فارس که در سنگ یادبود آبراه باستانی داریوش هخامنشی در حدود 500 پیش از میلاد از آن سخن رفته تنها یک راه دریایی کوتاه محسوب می شده است.

شوربختانه در چند دهه اخیر شاهد بوده ایم که گروهی از اعراب منطقه در رفتاری دور از تعقل، دور اندیشی، غیراخلاقی، خصمانه و بر اثر برداشتی نژاد پرستانه و نادرست بدلیل وجود و حضور نام فارس در خلیج فارس که در نگارش عربی به شکل خلیج الفارسی نوشته می شود، اقدام به جعل آشکار این نام کهن که به مثابه یک میراث مشترک تمام ساکنان و مردمان اطراف و پیرامون آن است، نموده اند.

دامنه این رفتار تا ادعای تملک بر سه جزیره ای که تا به امروز تنها به نام های کهن پارسی یعنی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی نامیده شده اند فزونی یافته و کار را به جایی رسانده اند که نام آنها را در شهرهایی چون عجمان و ابوظبی روی چندین خیابان و بولوار نیز نهاده اند، اما چون دست ایشان برای جعل نام اصلی بسیار تنگ و بسته بوده بجای واژه «تنب» و تمب پارسی از نگارش «طنب» که در زبان عربی بی سابقه و بی معناست بهره جسته اند!

اشاره به موارد یاد شده برای یادآوری و تأکید بر این مهم است که فرآیند نهاده شدن نام پارس و پارسیان بر دریای حدفاصل فلات ایران و عربستان نه یک شبه و بر اثر یک دستور سیاسی و تحریف تاریخی که براساس یک روند حضور و نفوذ تمدنی چندین هزار ساله، دست کم از 2500 سال پیش به این سو بوده است و هر تغییر در نام کهن نام ترین پهنه دریایی جهان، براساس نیات سیاسی و نژادی و اقدام به تحریف عامدانه تاریخی، فارغ از سیر و تحول طبیعی آن نوعی کج دهنی به میراث بشری و میراث مشترک ساکنان حوزه تمدنی خلیج فارس بوده و موجب شعله ور شدن آتش نفرت و عناد در میان ساکنان دیرین دو سوی کرانه های این دریای نیلگون خواهد شد.»