پرنده نگری | نگاهی به پدیده کوچ پرندگان در ایران

بیا دوباره بیازماییم بالا کشیدن تن را، بال بگسترانیم و پرواز آغاز کنیم. زمستان در راه است. دوستداران پرندگان کوله بار سفر را تدارک می بینند. این روزها بخش های شمالی کشور مناظر زیبایی به نمایش می گذارند. چهار میلیون بال پرنده برای برای زمستان گذرانی راهی ایران می شوند. زمستان بهترین فصل برای برگزاری تور پرنده نگری به شمار می آید. دسته های چند هزارتایی، پرنده از اواخر پاییز آسمان را به رنگ بال هایشان تزیین می کنند. تالاب های شمالی، نخستین توقف گاه آنان است. با همگردی همراه باشید تا شما را با پرنده نگری در ایران و تور پرنده نگری آشنا کنیم.

کوچ بزرگ پرندگان

پرنده نگری، از استراحتگاه زمستانه پرندگان در شمال اینگونه نام می برد. "پرندگان وارد کشور که می شوند، روبه تالاب های شمالی می گذراند. تالاب های میانکاله، سلکه، انزلی، سیا چشیم و تالاب های جنوب دریاچه ارومیه مثل میمند و سواحل جنوبی ارس مثل دشت مغان از مهم ترین محل های زمستان گذرانی به شمار می آیند. البته از این میان خلیج میانکاله و تالاب انزلی، حائز اهمیت بیشتری هستند. "پرندگان پس از توقفی کوتاه راهشان از هم جدا می شود. برخی در همین تالاب ها جاخوش می کنند و تعدادی روبه سوی جنوب می گذارند. تعدادی از این پرنده ها در نواحی شمالی اتراق می کنند و باقی آن ها به سوی جنوب سرازیر می شوند. این پرندگان در طول مسیر، گاه در محل هایی مثل گاوخونی چند روزی را سپری کرده و دوباره به ادامه مسیر تا سواحل شمالی خلیج فارس می پردازند. رد این پرندگان مهاجر را می توان تا تالاب های خور خوران، هور العظیم، هرمزگان، بختگان، پریشان، شادگان و در نهایت در مرز جنوب شرقی ایران تا خلیج گوآتر و در سمت جنوب تا میان درختان حرا دنبال کرد، در این کوچ بزرگ تنها یک سوم پرندگان در نواحی شمالی ماندگار می شوند و باقی ان ها به شکل پراکنده در تالاب های جنوبی قابل مشاهده اند. برای بازدید از شگفتی های پرنده نگری در ایران با تور پرنده نگری همراه شوید و لحظه هایی ناب را تجربه کنید.

زمانی برای دیدار پرندگان

دیدار از پرندگان و پرنده نگری در ایران نیازمند شناخت آنها است. برای یافتن این موجودات زیبا باید بدانیم هر کدام چه تالابی را برای اطراق و زمستان گذرانی می پسندند. پرنده شناس ها معتقدند است که برخی از پرنده نگرها دنبال گونه ویژه ای هستند. این ها باید به استراحتگاه پرنده مورد نظرشان بروند. برای مثال دیدار از درنا، بازدید از تالاب دشت ارژن فارس و شادگان خوزستان را می طلبد و اردک سر سفید را می توان در دریاچه پریشان کازرون یافت و بهترین راه همراه شدن با تور پرنده نگری می باشد. در میان این دوستداران پرنده هستند کسانی که مجبورند تا تالاب های فصلی سیستان و بلوچستان بروند. آن ها در پی پرندگانی می گردند که ریشه هند و مالزی دارند. بهترین زمان برای دیدار از پرندگان مهاجر در ایران را ماه های آذر، دی و بهمن می داند. البته اگر پرنده نگر آنقدر عاشق پرنده ها باشند که بتواند سرمای نواحی شمالی را تحمل کند. در این هنگام سرزمین پهناور ایران میزبان پرندگان زیبایی همچون عروس غاز، پرستوهای دریایی، غاز پیشانی سفید، غاز خاکستری، قوی گنگ، قوی فریادکش، خوتکا، مرغابی کله سبز، فیل وش، کفچه نوک، نوک قاشقی و انواع پرندگان کنار آب چر مانند: آب چلیک ها، سلیم ها و پرندگان قابل شکار همچون میش مرغ، هوبره، قرقاوول، دراج، تیهو، جیرفتی و بالاخره پرنده خاص دشت های ایران یعنی غازبور است.

امنیت راه ماندگاری پرندگان

پرندگان، بی شک تجلی زیبایی یک تالاب هستند. آن ها با خود زندگی را میان هیاهوی آوازشان به ارمغان می آورند و در پرواز گروهی، گاه تعدادشان چنان زیاد است که آسمان رنگی همانند: رنگ زیر بال های آنان به خود می گیرد. در این هنگام گاه وسوسه شکار و به دست گرفتن اسلحه آتشین توجه را جلب می کند. چگونه بر روی این پرندگان زیبا نشانه روی و تیراندازی می کنند. حرفی دیگر است، اما باید دانست در کجا و به چه شکل تیر انداخت که آرامش این زیبایان آسمانی را مشوش نکند و بتوانیم حضور آن ها را همیشه روی آسمان خود احساس کنیم. "پرندگان حافظه و یاد خوبی دارند، اگرچه در باغچه منزل شما گربه ای ببینند راهشان را می کشند و می روند و تا مدت ها به سوی حیاط و باغچه شما نمی آیند" و به همین دلیل امنیت مهم ترین رکن برای لانه سازی و زندگی پرندگان است. پلیکان یک مرغ ماهی خوار است. این پرنده در جزایر دریاچه ارومیه تخم گذاری می کنند. در حالی که می دانیم آب شور دریاچه ارومیه ماهی ندارند. پلیکان ها مجبورند همه روزه مدت ها پرواز کنند. از جزایر دوقوزلر در ارومیه تا سیمینه رود و زرینه رود و سد مهاباد بروند تا بتوانند ماهی صید کنند. این پرندگان جزایر ارومیه را برای تخم گذاری انتخاب می کنند تا امنیتشان حفظ شود. پرندگان به امنیت مناطق حفاظت شده ی خود خو گرفته اند. گویی تابلویی بر سر راهشان گذاشته اند و آن ها را به اقامت در این محیط دعوت کرده اند. "شروع شکار را آغاز پریشانی پرندگان می داند و اظهار می دارد: "شروع شکار، رفت و آمد و سر وصدای تیر، دلیلی می شود برای رنگ باختن مهم ترین عامل جذب پرنده، در این هنگام امنیت پرنده به خطر می افتد و از آنجا که پرندگان حافظه خوبی دارند، تغییر مسیر می دهند، با گذشت زمان از تعداد پرندگان کاسته می شود و منطقه جذابیت خود را از دست می دهد.

پرنده نگرها به جای شکارچیان پرنده

دلیل ممنوعیت شکار، مساله امنیت پرندگان است. "در برخی مناطق حفاظت شده، شکار ممنوع است. برای شکار پرندگان باید جواز مخصوص صادر شود، آن هم تنها شکار در مناطقی که خارج از کنترل محیط زیست باشد مجاز است". اگرچه پارک های ملی، پناهگاه های حیات وحش، مناطق حفاظت شده و آثار تاریخ طبیعی و ملی، جایگاه هایی هستند برای امنیت خاطر پرندگان، ولی بهره برداری از برخی پرندگان به شیوه شکار آن هم به تعداد محدود در فصل زمستان و خارج از مناطق ذکر شده امکان پذیر است. برخی گونه ها نیز تحت حفاظت قرار دارند و به هیچ وجه اجازه شکارشان صادر نمی شود. مثل پرندگان شکاری، بازها و عقاب ها. با این که شکار برخی پرندگان در شرایط خاص مجاز است اما "شکارچیان را تشویق به آمدن نمی کنیم، بلکه ترجیح می دهیم پرنده نگرها به سوی ایران بیایند". همچنین پراکنش گلوله های سربی موجب مسمومیت و کشتار انواع پرنده ها به ویژه قوها می شود. این پرنده ها سرب را ندانسته می بلعند تا در سنگدان برای هضم غذا از آن استفاده کنند و همین امر موجب مسمومیت آنها می شود. سالانه در این کشور 2 میلیون بال پرنده در اثر سرب، مسموم شده و می میرند. چقدر زیباست بالا کشیدن تن، بال گستراندن و افق را تا فراسوی دشت ها و دریاها پیمودن. کوچ، این پدیده بی بدیل و پرواز، این آرزوی دست نیافتنی، چقدر زیباست گشودن بال ها و پروازی طولانی تا افقی امن، بی دغدغه شکار شدن و شکارچی دیدن.