آثار تاریخی ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو!

عهدنامه ای بین المللی که با موضوعیت حفظ و نگهداری از آثار فرهنگی، طبیعی و تاریخی بشر است به عنوان میراث جهانی یونسکو شناخته شده که در نوامبر 1972 میلادی تصویب شده. کشورهایی که عضویت یونسکو را پذیرفتند می توانند آثار تاریخی کشور خود را به ثبت جهانی برسانند و پس از ثبت آثار، حفظ و نگهداری آن علاوه بر خود آن کشور به عهده ی دیگر کشورهای عضو هم خواهد بود. برخی از جاذبه های گردشگری ایران دارای شهرت فراوان داخلی و بین المللی هستند که از جمله می توان به آثار تاریخی و فرهنگی ثبت شده در فهرست میراث جهانی اشاره کرد. با ما در مجله همگردی همراه باشید تا با فهرست آثار ملی ثبت شده، فهرست آثار باستانی ایران و آثار تاریخی ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو آشنا شویم...

یونسکو و فهرست میراث جهانی

یونسکو United Nations Educational Scientific And Cultural Organization
از دستگاه های تخصصی سازمان ملل متحد است که در نوامبر 1946 به وجود آمد. فعالیت های یونسکو در هشت عنوان کلی است که یکی از این عناوین "فعالیت های فرهنگی شامل گسترش داد و ستدهای فرهنگی میان دولت های عضو و در دسترس گذاشتن آثار هنری، ادبی و فلسفی است".
فهرست میراث جهانی
در کنوانسیون سال 1972 یونسکو، قطعنامه ای صادر و به دولت های عضو ابلاغ گردید مبنی بر حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان. برطبق این کنوانسیون، کشورهای عضو موظف شدند، فهرستی از کلیه اموال میراث فرهنگی و طبیعی واقع در قلمرو خود را که در خور ثبت در فهرست پیش بینی شده باشند تهیه و به کمیته ثبت جهانی ارائه نمایند. کمیته نیز مسئول بررسی موارد پیشنهادی و طرح آن در اجلاس بوده و چنانچه واجد شرایط تعیین شده باشند، آن ها را در فهرستی تحت عنوان "فهرست میراث جهانی در معرض خطر" پیش بینی گردید. براساس این ماده آثاری که نجات آن ها نیازمند عملیات زیادی است و ایجاب می نماید تا اقدامات ویژه ای برای آن صورت گیرد، در این فهرست جای گرفته و مشمول حمایت های ویژه مادی و فنی جهانی خواهد شد. ایران دوسال پس از کنوانسیون 1972 به آن ملحق گردید یعنی در سال 1353 هجری شمسی.

پرسپولیس (تخت جمشید)

تخت جمشید که غریبان آن را "پرسه پلیس" (perspolis) به معنی "شهر پارسیان" می خوانند، در دوره هخامنشی، پارسه (Parse) نامیده می شد و از برترین فهرست آثار باستانی ایران و آثار تاریخی ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو می باشد. پس از دوره هخامنشی این محل به نام های صدستون، چهل ستون و چها مناره از قرون میانه اسلامی "تخت جمشید" خوانده شده است. "آخیلئوس" شاعر و داستان سرای یونانی قرن پنجم ق.م در بیت شصت و پنج چکامه پارسیان که در وصف نبرد "سالامیس" سروده شده، واژه "پرسپ لیس" (ویرانگر شهرها) را که از القاب "آتنا" بود و تلوحیا به سوختن آن به دست خشایارسا اشاره داشت، برای نامیدن این محل به کار برده است. "کتزیاس" طبیب یونانی نیز که سال ها در دربار اردشیر دوم به سر می برد در کتاب "پرسیکا" به تشییع جنازه شاهنشاه هخامنشی در "پرسه" اشاره کرده که احتمالا منظور از "پرسه" تخت جمشید بوده است. "دیودوروس" سیسیلی از دیگر مورخان کلاسیک است که شرحی از آثار تخت جمشید به ویژه استحکامات دفاعی آن داده است و "استرابو" نیز که در زمان "آگواست سزار" امپراتور رومی می زیست نوشته است: "پرسه پلیس پس از شوش زیباترین و بزرگ ترین شهر بود، با کاخی عظیم که گنجینه های فراوانی در آن جای داشت". مهم ترین قسمت های تخت جمشید عبارتند از: دروازه ملل، کاخ خشایارشا، کاخ صدستون، کاخ صدستون، کاخ تچر، خزانه، دیوار دفاعی و آرامگاه برخی از شاهان هخامنشی. پرسپولیس (تخت جمشید) با شماره 20، تاریخ 1310/6/24 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1358/2/19 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

میدان نقش جهان (میدان امام خمینی)

میدان نقش جهان در زمان شاه عباس اول صفوی مرکز شهر اصفهان بود. کار ساختمان این میدان بین سال های (1019 و1027 ه.ق) آغازشد و تا زمانی که "پیترو دلاواله" جهانگرد ایتالیایی در سال 1038 ه.ق از اصفهان دیدن کرد، در حال پیشرفت بود، طرح میدان نقش جهان مستطیلی است، بزرگ به طول تقریبی 520 متر و پهنای 140 متر که در هر چهار ضلع آن بنایی معظم قرار دارد. در ضلع جنوبی میدان، مسجد امام (ره) قرار دارد که کار احداث آن در سال 1033 ه.ق آغاز شد و در 1059 ه.ق به پایان رسید. در ضلع شمالی میدان درب اصلی بازار قیصریه قرار دارد که کار احداث آن نیز در سال 1033 ه.ق آغاز شد. در ضلع شرقی، میدان مسجد شیخ لطف الله واقع شده که کار ساخت آن در سال 1038 ه.ق به پایان رسید و در ضلع غربی، میدان، عمارت عالی قاپو قرار دارد و از آثار تاریخی ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو می باشد. میدان نقش جهان (میدان امام خمینی) با شماره 20، تاریخ 1310/10/15 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1358/2/19 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

مجموعه تاریخی تخت سلیمان

مجموعه آثار باستانی تخت سلیمان در 42 کیلومتری شمال شرقی شهر تکاب در استان آذربایجان غربی واقع گردیده است و از مهم ترین آثار تاریخی ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو محسوب می شود. مجموعه آثار و دریاچه جوشان آن برروی یک صفحه سنگی طبیعی قرار دارد که از رسوبات آب دریاچه به وجود آمده و حدود 20 متر از زمین های اطراف بلندتر است. مطالعه انجام شده نشان می دهد که این منطقه از هزاره هزاره ق.م محل استقرار بوده و آتشکده آذرگشنسب روی بقایای آثاری از دوره هخامنشی و اشکانی قرار دارد و بعدها در دوره ساسانی به ویژه در زمان خسرو انوشیروان (579- 531 م) و خسرو دوم (628- 590 م) توجه خاصی به عمران و آبادانی آن معطوف گردیده است. آتشکده بزرگ تخت سلیمان به زبان پهلوی "گنزک" یا "گنجه" نامیده می شده و رومیان آن را "گزکا" و اعراب "شیز" می نامیده اند. این مکان در سال 624 م به واسطه حمله ارتش روم و شکست سپاهیان خسرو دوم مورد غارت و تخریب واقع گردید و اعتبار ان کاسته شد و در دوره اسلامی نیز به لحاظ پذیرش دین مبین اسلام رونق خود را از دست داد. در زمان ایلخانیان با احداث واحدهای جدید مخصوصا تعمیر ایوان خسرو توسط آباقاخان، مجددا در این محوطه فعالیت های سیاسی و اجتماعی آغاز و به عنوان پایتخت ییلاقی مورد استفاده قرار گرفت. مصالح به کار رفته در بناهای این مجموعه سنگ های لاشه و تراشدار، آجر با ابعاد بزرگ (دوره ساسانی) قلوه سنگ و آجر با تزیینات گچبری و کاشیکاری (دوره ایلخانی) است. سنگ اژدها، کوه میان تهی (زندان سلیمان)، تخت بلقیس (دوره ساسانی)، چشمه های آب گرم، چمن متحرک بدرلو و دهها منظر جذاب طبیعی و تاریخی دیگر از آثار و دیدنی های پیرامون تخت سلیمان می باشند. مجموعه تاریخی تخت سلیمان با شماره 308، تاریخ 1316/9/29 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1382/4/14 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

زیگورات چغازنبیل

چغازنبیل نام امروزی شهر «دور اونتاش» است که فرمانروای عیلام میانی «اونتاش ناپیریشاه» برای خدای بزرگ عیلام «این شوشیناک» ساخته و وقف شده است. این شهر به ابعاد 850*1000 متر در کنار رودخانه دز قرار دارد و بزرگترین بنای آن زیگورات چغازنبیل با 5 طبقه بوده که امروزه تنها دو طبقه کامل و بخش کوچکی از طبقه سوم آن باقی مانده و جمعا دارای 25 متر ارتفاع از زمین های اطراف می باشد. این شهر تا حدود سال 640ق.م که سپاهان آشوری آن را ویران کرده اند، آباد و مورد استفاده بوده است. کاوش های باستان شناسی اساسی در چغازنبیل از سال 1951م به همت «رومن گیرشمن» باستان شناس فرانسوی آغاز و تا سال 1962م ادامه یافت و یکی از زیباترین آثار تاریخی ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به شمار می رود. زیگورات چغازنبیل با شماره 895، تاریخ 1348/11/16 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1358/2/19 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

پاسارگاد

پاسارگاد که به معنی اردوگاه پارسیان یا شهر و قلعه پارسیان است و در فهرست آثار باستانی ایران قرار دارد، اولین پایتخت سلسله ی امپراتوری هخامنشی بود. این بنا توسط کوروش بزرگ در قرن ششم قبل از میلاد ساخته شد. مجموعه بناهای پاسارگاد در 70 کیلومتری شمال تخت جمشید و در 3 کیلومتری جاده شیراز- آباده قرار دارد. کاخ ها، طرح باغ ها و آرامگاه کوروش در پاسارگاد نمونه های برجسته ای از اولین مرحله تکامل هنر و معماری سلطنتی هخامنشیان بوده و گواهی استثنائی از تمدن ایران است. محوطه اصلی پاسارگاد با وسعتی حدود 160 هکتار(2700*800 متر) در یک منطقه طبیعی 7127 هکتاری محصور شده است. در این مجموعه باستانی آثار تاریخی ارزشمندی جای دارد که از مهم ترین آنها می توان به: آرامگاه کوروش در جنوب، تل تخت یا تخت سلیمان و استحکامات آن واقع در تپه ای در شمال محوطه اصلی، مجموعه سلطنتی در مرکز محوطه اصلی شامل: ساختمان دروازه، تالار عمومی، قصر مسکونی، باغ سلطنتی (چهار باغ)، زندان سلیمان در شمال محوطه سلطنتی، یک برج سنگی با حدود 14 متر ارتفاع، کاخ بار عام آرامگاه کمبوجیه اشاره کرد. علاوه بر موارد ذکر شده واع در محوطه اصلی پاسارگاد، مکانهای تاریخی دیگری نظیر محدوده مقدس، تل نخودی، تل خاری، تل سه آسیاب، دوتلان و مدرسه یا کاروانسرایی مربوط به سده 14 میلادی در محدوده پاسارگاد واقع اند. قدمت برخی از تپه های یاد شده به دوران پیش از تاریخ می رسد. مهم ترین بنای پاسارگاد آرامگاه کوروش بزرگ مربوط به 540-530 ق.م است که با سنگ آهکی سفید رنگ در ابعاد 30/12*35/13 متر ساخته شده و شامل شش طبقه پلکانی است. محل اصلی مقبره در بالاترین نقطه به شکل یک خانه شیروانی ساده ساخته شده و ورودی آن در سمت غرب واقع شده است. در سده های میانی اسلام با تصور براین مطلب که این محل آرامگاه مادر سلیمان می باشد، یک محراب کوچک در بدنه جنوبی فضای داخلی مقبره ایجاد کرده اند. پاسارگاد با شماره 19، تاریخ 1310/6/24 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1383/4/16 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

گنبد سلطانیه

سلطانیه با وسعتی حدود 156 هکتار در 35 کیلومتری جنوب شرقی زنجان واقع شده و از قدیمی ترین ازمنه مورد توجه انسان بوده و به نامهای «اریباد» و «ارساس» نامیده می شد که در فهرست آثار باستانی ایران جای گرفته. این محل در دوران حکومت ایلخانان مغول به علت شرایط اقلیمی خاص و چمن سرسبزش که با زندگی آنان سازگاری کامل داشت، پیوسته مورد توجه بوده تا اینکه نخستین بار در زمان ارغوان شاه بنای شهر در آن طرح ریزی شد. شهر سلطانیه در زمان اولجایتو که خود را سلطان محمد خدابنده نامید تکمیل شد و بناهای عظیمی در آن ساخته شد که مهم ترین آنها گنبد سلطانیه می باشد. گفته می شود غرض از ساختن این بنا آن بود که اجساد برخی از امامان معصوم را از عتبات عالیات به آنجا منتقل نماید، اما چون علمل با آن مخالفت کردند، آنجا را به محل دفن خود اختصاص داد. ارتفاع بنای گنبد سلطانیه 5/48 متر و قطر دهانه گنبد 26 متر است و دارای هشت مناره می باشد. تزئیناتی نظیر ترنج های بزرگ شبکه ای، گلهای یاقوتی، کاشی کاری منقوش و کتیبه هایی به خط کوفی و نسبت های هماهنگ و رنگهای درخشان که در تعادل کامل با یکدیگر هستند به بنا، ظاهری یگانه بخشیده و در ساختار شاهکاری را خلق نموده است. گنبد سلطانیه با شماره 166، تاریخ 1310/10/15 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1384/4/24 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

بم و منظر فرهنگی آن

بم در 193 کیلومتری جنوب غربی کرمان و در دشتی حد فاصل جبار بارز و کوههای کبودی واقع شده و دارای 1050 متر ارتفاع از سطح دریا می باشد. وسعت بم حدود 19480 کیلومتر مربع و جمعیت آن 182040 نفر است. قدیمی ترین مواد فرهنگی و آثار و شواهد تاریخی فرهنگی یافته شده از محدوده بم مربوط به تپه های «بیدورن» در 15 کیلومتری شهر است که دارای قدمتی حدود هزاره چهارم قبل از میلاد می باشد. در ادوار گذشته مردم بم در قلعه ای زندگی می کردند که امروزه آن را «ارگ بم» می نامند و یکی از جذاب ترین نقاط دیدنی دنیا به شمار می رود که در فهرست آثار باستانی ایران جای گرفته. قدمت ارگ بم حداقل به دوره اشکانیان باز می گردد و بزرگترین بنای خشتی دنیا محسوب شده و با وسعتی بالغ بر 6 کیلومتر مربع بر فراز تپه ای به ارتفاع 61 متر ارتفاع واقع شده است. نقل است که بنیاد ارگ بم را بهمن پر گشتاسب بنا نهاده و از آن زمان تا حدود 180 سال قبل (دوران حکومت قاجار) مردم در آن زندگی می کردند. مهم ترین اجزای ارگ بم شامل: ارگ یا حاکم نشین، بازار که در جهت طولی و شمالی- جنوبی واقع شده، دروازه اصلی، میدان تکیه، مسجد بزرگ ارگ، مجموعه میرزا نعیم، مسجد کوچک، کاروانسرا، زورخانه، حمام ارگ، دروازه حصار دوم، مدرسه، اصطبل، قورخانه، آسیای بادی، خانه میرزا نظام، خانه حاکم و ...می باشد که تمامی آنها با خشت خام احداث شده اند. گرداگرد ارگ بم را دیوار قطور، بلند و سرتاسری را در برگرفته و در فواصل مختلف آن حدود 50 برج نگهبانی تعبیه شده است و امنیت شهر را در زمان سکونت مردم تأمین می نمود. متاسفانه در سال 1382 زلزله ای با قدرت حدود 7 ریشتر شهر جدید بم و ارگ تاریخی آن را تخریب نمود و همه مردم جهان را متأثر کرد. ارگ بم با شماره 519، تاریخ 1345/1/1 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1383/4/16 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

قره کلیسا

برخی گمانه ها حکایت از آن دارد که کلیسای طاطاوس نخستین کلیسایی است که به دستور مبشرین و حواریون حضرت مسیح در دنیا ساخته شده است. این کلیسا بر اثر زلزله ویران شده و در سال 1329 م بازسازی می شود. قره کلیسا در سال 1691م به وسیله اسقف ماکو با نصب سنگ های سفید و در زمان قاجاریه بوسیله عباس میرزا تعمیر و مرمت گردید. کلیسای طاطاوس یا قره کلیسا که نزد ارامنه به تادی مقدس ( سنت طادئوس) مشهور است در 20 کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به نام قره کلیسا جای گرفته است.

کتیبه بیستون

بزرگترین کتیبه جهان در 32 کیلومتری شرق شهر کرمانشاه قرار دارد و از برترین فهرست آثار باستانی ایران می باشد. نام این منطقه در پارسی باستان، بغستان یا بگستان یعنی جایگاه خدایان آورده شده است. این کتیبه به سه خط و زبان (پارسی باستان، عیلامی و آکدی) نگاشته و در آن مبارزات داریوش برای رسیدن به سلطنت در سال 522ق.م شرح داده شده است. در نقشی که از داریوش در بیستون دیده می شود، وی تاجی کنگره دار بر سر دارد و پای چپ خود را بر سینه گئومات (بردیای دروغین) گزارده است و بالای سرش تصویر فروهر نقش شده است. در محوطه 5 کیلومتری کتیبه بیستون آثار دیگری وجود دارد از جمله کتیبه مهرداد اشکانی- غار شکارچیان غار مرتاریک غار مرآفتاب مجسمه هرکول و نقشه برجسته گودرز. کتیبه بیستون با شماره 70، تاریخ 1310/10/15 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1385/4/22 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

سازه های آبی شوشتر

تعیین قدمت این مجموعه تاریخی که گواه دانش مهندسی آب ایرانیان در دوره باستان است، به درستی مشخص نیست اما برخی گمانه ها حکایت از ساخته شدن این مجموعه در دوره ساسانیان است. مجموعه علاوه بر شبکه عظیم آبیاری منطقه، امور مربوط به آرد کردن گندم، تهیه شکر و ادویه جات بوسیله نیروی آب و به حرکت درآوردن 44 سنگ آسیاب آن را انجام می داده است. مادام دیولا فوا باستان شناس نامدار فرانسوی در سفرنامه خود از این مجموعه به عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد می کند که در فهرست آثار باستانی ایران به ثبت رسیده. سازه های آبی شوشتر با شماره 2180، تاریخ 1377/09/17 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1388/4/1 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

بازار بزرگ تبریز

بازار تبریز از بازارهای تاریخی و زیبای ایران است و آن را بزرگترین بازار زنده جهان نامیده اند. سبک معماری، آرایش مغازه ها و تعداد تیمچه ها، کاروانسراها و راسته ها و وجود چند مدرسه و مسجد، این بازار را به عنوان یک اثر تاریخی که کماکان محل تجارت و زندگی است مورد توجه قرار می دهد. اینکه مارکوپولو، کلاویخو، جان کارت رایت، تاورنیه، شاردن، ابن بطوطه، حمداله مستوفی، یاقوت حمودی و... در آثار و سفرنامه های خود از بازار تبریز یاد کرده اند، نشان از اهمیت این مجموعه دارد. قدمت اغلب بازارچه ها و تیمچه های موجود در این مجموعه به دوره قاجار برمی گردد؛ و از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بازار امیر؛ که در سال 1255ق به دستور میرزا محمدخان امیرنظام زنگنه ساخته شده است.
تیمچه مظفریه؛ نیز در سال 1305ق در زمان ولیعهدی مظفرالدین شاه و توسط حاج شیخ جعفر قزوینی ساخته شده است. راسته بازار و کهنه بازار از دیگر قسمتهای مجموعه بازار تبریز هستند. بازار بزرگ تبریز با شماره 1097، تاریخ 1384/6/25 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1389/5/10 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

بقعه شیخ صفی

محل دفن شیخ صفی الدین اردبیلی عارف قرن هفتم که قبل از فوت، خانقاهش بود، از زمان به خاکسپاری در سال 735 ق رفته رفته و به مرور زمان شکل و وضع بهتری به خصوص در زمان صفویه به خود گرفت. در محوطه، محلی است که در آن جمعی از شهیدان جنگ چالدران مدفون هستند و به شهیدگاه معروف است. همچنین مقبره شاه اسماعیل صفوی، چله خانه، حرمخانه، و چینی خانه از دیگر آثار موجود در مجموعه هستند. مجموعه ای از هنرهای سنتی ایرانی شامل معرق، کاشیکاری، منبت کاری و خاتم کاری در هریک از آثار موجود خودنمایی می کند. بقعه شیخ صفی با شماره 64، تاریخ 1310/10/15 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1389/5/10 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

باغ ایرانی

در تیرماه 1390 پرونده "باغ ایرانی" به ثبت جهانی رسید و در فهرست آثار باستانی ایران قرار گرفت. جهت مصادیق باغ ایرانی هم 9 نمونه زیر معرفی گردید؛ باغ ارم شیراز، باغ عباس آباد بهشهر، باغ فین کاشان، باغ چهلستون اصفهان، باغ شاهزاده ماهان کرمان، باغ پهلوان پوریزد، باغ اکبریه بیرجند، باغ دولت آباد یزد و باغ پاسارگاد. شاید شما هم از نزدیک حداقل یکی از باغ هارا دیده باشد یا تصویری از آنهارا در ذهن داشته باشید. در این صورت اگر خوب دقت کنید به مختصات باغ ایرانی پی خواهید برد. در باغ ایرانی بر اساس ترتیب ورود به آن و پس از گذر از سر در ورودی، به میدان یا آبنمایی خواهیم رسید و بعد از گذشتن از هشتی و محور اصلی، کوشک یا بنای مرکزی قرار دارد. باغ های ایرانی شامل 9 اثر است و در تاریخ 1390/5/15 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.
در واقع ویژگی های مشترک باغ ایرانی را می توان به شرح زیر برشمرد:
1) وجود یک کوشک یا بنا در مرکز یا بلندترین قسمت باغ
2) استفاده از یک جوی آب اصلی
3) استفاده از استخر نسبتا بزرگ به عنوان آینه و چشم انداز مقابل موشک
4) وجود درخت در قسمتهای عمده ای از باغ

برج قابوس

بنای این برج آجری در زمره بزرگ ترین مفاخر معماری قرن چهارم ه.ق و از زیباترین و باشکوه ترین بناهای اوایل دوران اسلامی بوده و دارای ساختارهای متناسب، موزون، مستحکم و زیباست. بنا متشکل از سه قسمت شالوده، ساقه و گنبد مخروطی است که روی هم 55 متر ارتفاع دارد. بدنه بنا سراسر از آجر پخته قرمز رنگ ساخته شده و در نهایت استحکام است. این اثر در سال 397 ه.ق توسط قابوس بن وشمگیراز پادشاهان آل زیار ساخته شده و به بلندترین برج آجری جهان معروف است که در فهرست آثار باستانی ایران به ثبت رسیده. برج قابوس با شماره 86، تاریخ 1310/10/15 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1391/4/10 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

مسجد جامع اصفهان

این مسجد مجموعه ای از بناها و آثار هنری در دوره های مختلف دوران اسلامی در ایران است و در حقیقت بخشی از تحولات معماری دوره های اسلامی تاریخ ایران را نشان می دهد. از مهم ترین بخشهای این مسجد که هریک مربوط به دوره ای خاص است می توان به موارد زیر اشاره کرد؛ صفه های کوچک مربوط به دوره دیلمیان (قرن4) گنبد خواجه نظام الملک مربوط به دوره ملکشاه سلجوقی (465ه.ق) قسمت معروف به چهلستون در دالان ورودی مسجد مربوط ب دوره آل مظفر (قرن 6) و گچبری عالی محراب ایوان غربی مسجد، معروف به محراب الجایتو (710ه.ق). مسجد جامع اصفهان با شماره 95، تاریخ 1310/1/15 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1391/4/10 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.

مجموعه کاخ گلستان

مجموعه کاخ گلستان یادگاری به جا مانده از ارگ تاریخی تهران است که شاه عباس صفوی و کریم خان زند آن را پایه گذاری و تکمیل نمودند و در نهایت محل اقامت شاهان قاجار شد. از زیباترین و کهن ترین بناهای تهران است که دارای بناهای متعدد و با ارزشی می باشد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد. تالار آئینه، تالار عاج، تالار الماس، تالار برلیان، عمارت خوابگاه، چادرخانه، خلوت کریمخانی، عمارت بادگیر، ایوان تخت مرمر، کاخ ابیض. این بنا در میدان ارگ 15 خرداد واقع شده است. بنای خورشید، شمس العماره: یکی از بناهای موجود در کاخ گلستان که ناصرالدین شاه پس از سفری که به اروپا داشت، با مشاهده ساختمانهای بلند دستور به ساخت آن داد (کاخی بلند ساخته شود که از بالای آن دورنمای شهر و مناظر اطراف تهران نمایان باشد) و این شد که کاخی با 30 متر ارتفاع و حدود 40 هزارتومان در سال 1282ه.ق ساخت آن آغاز و پس از 2 سال به پایان رسید. در ساخت بنا از مهندسین و معماران اروپایی استفاده نشده و تا آن زمان در تهران چنین بنای مرتفعی وجود نداشته است. در حال حاضر از دوران کلاه فرنگی می توان کل تهران را دید. مجموعه کاخ گلستان با شماره 417، تاریخ 1334/11/11 در فهرست آثار ملی ثبت شده و در تاریخ 1392/4/2 در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده.