سرمایه گذاری که شروع یک فاجعه در میراث استان بوشهر خواهد بود

ایسنا/ این خبر پیرامون سرمایه گذاری که شروع یک فاجعه در میراث استان بوشهر خواهد بود، برای شما نگارش شده است.

تلاش برای گرفتن حق آلایندگی صنایع برای استان بوشهر

اسماعیل حسام مقدم پیرامون سرمایه گذاری که شروع یک فاجعه در میراث استان بوشهر خواهد بود، عنوان کرد: «قبل از اینکه بتوان درباره استان بوشهر و میزبانی صنایع بزرگ در آن حرف بزنیم لازم است در باب چند گزاره زیر با هم مداقه کنیم: طبق مرکز آمار ایران در سال 1397 کسب رتبه سوم فقر با جمعیتی معادل 59% زیر خط فقر در سال 1391 محدود کرد. درآمد یک خانوار روستایی ساکن استان بوشهر، بطور میانگین حدود 20 میلیون ریال کمتر از هزینه هایش است. از این جهت، بعد از استانهای خراسان رضوی و هرمزگان، خانوارهای روستایی ساکن استان بوشهر نامناسب ترین وضعیت را دارند.»

وی افزود: «همچنین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سال 1395 اعلام کرده است نرخ بیکاری جمعیت جوان 15 تا 29 سال به 17.9 درصد می رسد.»

این نویسنده و روزنامه نگار اظهار کرد: بحران آب، آلودگی محیط زیست و دریا، راندمان پایین کشاورزی در استان بوشهر مسائل جدی و پرتبعاتی هستند. گزارش مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری در سال 1397 می گوید 90 درصد آب مصرفی استان، توسط استانهای همجوار تامین می شود.

مجری طرح گفتگوی ملی خانواده در استان بوشهر تاکید کرد: «استان بوشهر از نظر اجتماعی و فرهنگی مشکلاتی از قبیل بالا رفتن نرخ طلاق (رتبه 12)، بیکاری و فقر بومیان، مشکلات وخیم حوزه سلامت زنان و به دلیل هجوم صنعت باعث تضعیف فرهنگ و هویت بومی شده است. (طرح ملی گفتگوی خانواده – 1398)»

حسام مقدم تصریح کرد: «با وجود درآمدهای سرشار نفتی و وجود فرصت های درآمدزایی در حوزه هایی از قبیل شیلات و گردشگری، استان بوشهر در بسیاری از شاخص های خاص اقتصادی و زیست محیطی از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. بی توجهی به وضعیت استان، نبود برنامه ریزی فارغ از سیاست های نفتی و شتاب در استحصال منابع نفتی و گازی، سهم استان از این درآمدها را تنها به بروز مسائل زیست محیطی، تهدید سلامت ساکنان، شکل گیری حس محرومیت و تبعیض محدود کرده است.»

وی خاطرنشان کرد: «نگرش تک ساحتی صنعت نفت و پتروشیمی به سرزمین استان بوشهر که صرفا به عنوان بهره بردار از ذخایر زیزمینی آن معطوف شده، بی شک در طول دو دهه اخیر باعث چالش های اجتماعی و فرهنگی فراوانی شده است. این نکته حائز اهمیت است که این چالش های اجتماعی- فرهنگی- بهداشتی -زیست محیطی خواه ناخواه بوجود می آمد و در صورت عدم توجه بیشتر به این پیامدها، چه بسا این چالش ها به بحران های سیاسی و منطقه ای مبدل شوند.»

این روزنامه نگار بیان کرد: «در طول چند سال اخیر و رشد کمی و کیفی تشکل های غیردولتی به طور عام و انجمن های زیست محیطی و گروه های هویتی به طور خاص، شاهد شکل گیری شخصیت حقوقی برای اعتراض و انتقاد از این رویه و نگرش طولانی مدت به استان بوشهر بوده ایم. به لحاظ جامعه شناختی این رخداد، طبیعی ترین شکل مواجهه با نگرش تک بعدی به یک سرزمین و ذخایر آن است. مواردی که در ابتدا برشمردم را در کنار شاخص های دیگر اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی این استان قرار دهید، متوجه می شویم که صنایع بزرگ در استان بوشهر به هیچ وجه نسبت به مسئولیت های اجتماعی خود واقف نبوده یا بی اهمیت بوده اند.»

دبیر انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات استان بوشهر گفت: «چه در رخداد اعتراض به کلنگ زنی پتروشیمی دشتستان، چه در کمپین نجات بیرمی، چه در کمپین نجات جنگل حرا دیر و چه در ماجرای نجات ساحل نایبند، به طور خیلی واضحی می شود این مواجهه کالبد سرزمینی با بهره برداران صنعتی را مشاهده کرد. در موارد بالا اگر به صورت کلی به این مواجهات بنگریم و وارد مصادیق و جزییات تخصصی نشویم، متوجه یک برخورد اجتماعی و فرهنگی با مقوله صنعت در اذهان مردمان این سرزمین می شویم. بالتبع باید در سطوح کلان مدیریتی صنایع نفت و گاز و پتروشیمی در سطح ملی و استانی به این نکته توجه شود که این مواجهات می تواند چه پیامدهایی را برای توسعه پایدار و سرزمینی این استان رقم زند و آینده زندگی و زیست مردمان این استان را با چه مخاطرات جدی اجتماعی و فرهنگی مواجه سازد.»

اسماعیل حسام مقدم تصریح کرد: «در مقالات متعددی که در اوایل دهه نود شمسی با عنوان "سندروم عسلویه" به نگارش درآورده ام، این ایده را شکل داده ام که مدل و الگوی توسعه صنعت نفت-گاز-پتروشیمی در استان بوشهر، در نهایت اگر بخواهیم بطور استعاری یا تشبیهی بیان کنیم به ترکیب “سندروم عسلویه” خواهیم رسید که میتوان از آن برای اشاره به وضعیتی خاص استفاده نمود. وضعیتی خاص که می تواند در هرجای جهان به این شکل اگر ایجاد شود، آن را سندروم عسلویه نامید.»

وی یادآور شد: «بی شک در استان بوشهر با این ناهنجاری ساختاری مواجه هستیم و به نوعی کالبد سرزمینی و هویت اجتماعی-فرهنگی و معیشت اقتصادی مردم این استان را با سندروم روبه رو کرده است؛ نشانه های این سندروم را می شود در ماجراهای پتروشیمی دشتستان، کوه بیرمی، تالاب دیر و سواحل نای بند ردگیری کرد.»

این فعال محیط زیست تاکید کرد: «هجوم صنعت نفت و گاز و پتروشیمی و معادن به کالبد این استان بدون وجود سند آمایش سرزمین و مطالعات ارزیابی زیست محیطی و بهداشت و همچنین فقدان پیوست های اجتماعی و فرهنگی طرح های بزرگ صنعتی و معادن، همگی باعث شده که سرمایه گذاری هنگفتی برای صنعت و معدن در مکانی شکل بگیرد که هیچ شناختی از مختصات و مولفه های اجتماعی-فرهنگی-سیاسی-اقتصادی-جمعیتی-جغرافیایی وجود نداشته باشد و این آغاز یک فاجعه در میراث فرهنگی و میراث طبیعی استان بوشهر خواهد بود.»

حسام مقدم افزود: «نگرش تک بعدی که در سطح مدیران کلان حاکمیت و دولت به استان بوشهر در طول این دو دهه شده است، کالبد این استان را به یک کارگاه بزرگ تبدیل نموده و از جنوب تا شمال این استان با مخاطرات محیطی گسترده ای مواجه است. حال باید دید که آیا دانشگاه های استان بوشهر نسبت به این مخاطرات صنعت متذکر هستند. آیا اساسا رشته هایی مانند جامعه شناسی صنعتی یا توسعه یا توسعه اقتصادی و یا جامعه شناسی محیط زیست یا اقتصاد محیط زیست یا رشته هایی از این دست در این دانشگاه ها بنا به ضرورت شکل گرفته اند؟ آیا اساسا طرح های مطالعاتی در گروه ها و دپارتمان های دانشگاهی این استان در باب این موضوعات صورت بندی شده اند؟ آنچه شکل گرفته نشان از آن دارد که نخبگان و دانشگاهیان استان نیز نسبت به این شرایط بحرانی بی توجه بوده اند و هیچ برنامه مشخصی هم در بین جامعه نخبگان استان بوشهر نسبت به این شرایط وجود نداشته و ندارد.»

وی تاکید کرد: «متاسفانه بیشترین حجم تلاش ها در بین نخبگان استان تا به حال این بوده که حق آلایندگی صنایع را برای استان بوشهر بیشتر کسب نمایند که خود همین داستان، نقص غرض هم داشته است. درگیری بین شهرستان های استان بوشهر در به دست آوردن سهم بیشتری از حق آلایندگی، همواره باعث شده فراموش کنیم که اساسا این حق برای کدام موضوع و مقوله باید صرف شود. و همچنین تجربه ثابت کرده که این در کاهش میزان آلایندگی تاثیر خاصی نمی گذارد و همچنان هجوم آلودگی بیشتر و بیشتر می شود.»

به گفته این جامعه شناس «همواره در جریان توسعه صنایع و معادن در یک نقطه جغرافیایی تلاش می شود که مبتنی بر مسئولیت اجتماعی، تمدنی متناسب با آن صنعت پایه ریزی شود که بر آن اساس بشود پایداری سرزمینی ایجاد شود تا امکان حیات آن صنایع و مردمان آن سرزمین فراهم بیاید، تا کارایی و بهره وری و اثربخشی آن صنایع نیز ارتقا یابد و در یک جریان متقابل بین آن سرزمین، آن مردم و آن صنایع، بشود تمدنی شکل بگیرد. ولی آیا آنچه در استان بوشهر در دو دهه اخیر شکل گرفته و درحال پیشروی است، نشانه های یک تمدن بر پایه صنعت را از خود نشان داده است؟ آنچه که من می بینم چیزی جز نا-تمدن نبوده است. نا-تمدنی که میراث فرهنگی و میراث طبیعی این سرزمین را به باد داده و از خود میراثی شوم بر جای گذاشته است.»

دبیر انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات استان بوشهر تصریح کرد: «اما با این میراث شوم برای این سرزمین چه می توان کرد؟ نهادهای مدنی و مردم در یک گفتگوی بزرگ فرهنگی و اجتماعی در سطح جنوب ایران قرار بگیرند و شبکه ای از فعالان مدنی و نهادها و رسانه ها و اصناف و احزاب به فهم و درک آنچه که بر سر این سرزمین آمده، اهتمام بورزند. بالتبع تجربه دو دهه هجوم صنایع و معادن به کالبد این استان می تواند نشان بدهد که نتایج و پیامدها چه بوده اند. نخبگان و دانشگاه های استان در یک برنامه و طرح مطالعاتی گسترده و عمیق به تحلیل و تفسیر این پیامدها و نتایج بپردازند. هنرمندان و ادیبان به بازنمایی هنری و ادبی این نا-تمدن صنعتی اقدام نمایند. شاید از پس این گفتگوی منطقه ای و مفاهمه جمعی بتوان راهی را برای اصلاح و تجدیدنظر در برخی تصمیمات یافت.»