آشنایی با صنایع دستی و معماری در کشور اتیوپی

خبرگزاری مهر/ این خبر پیرامون آشنایی با صنایع دستی و معماری در کشور اتیوپی برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

از کدو قلیایی تا حفر کوهستان

کشور اتیوپی سابقه ای طولانی در تولید آثار ماندگار و منحصر به فرد در زمینه هنرهای دستی دارد و از این نظر در سرتاسر قاره آفریقا از شهرت بالایی برخوردار است. پیشینه صنایع دستی و معماری در کشور اتیوپی به هزاران سال پیش باز می گردد و در حال حاضر برای فروش به گردشگران خارجی ساخته می شوند.

مشهورترین صنایع دستی اتیوپی از دیرباز تاکنون عبارتند از: ماسک، مجسمه، سه پایه های معروف به سه پایه های جیما (که از چوبی یک تکه ساخته می شوند)، تابلوهای نقاشی، سبدهای حصیری، سبدها و حصیربافی، آثار نقره ای (صلیب و نشانه های مذهبی) پارچه، نقاشی ها و خط نوشته های تزئینی مذهبی، کدو قلیایی های نقاشی شده، ظرف های سفالی، کوزه های گلی، سپر و نیزه، کمان و … ساخت مجسمه های سنگی و چوبی دربرگیرنده تمثیل ها و نمادهایی مختلف همچون انسان، حیوانات، طبیعت و بخش هایی از زندگی روزمره که معمولاً با ابزارهایی بسیار ساده همچون تیشه، قلم، درفش و سوهان ساخته می شوند.

اتیوپیایی ها از مهارت فراوانی در حصیربافی و سبد بافی نیز برخوردارند و از الیاف های گیاهی مختلفی برای این کار استفاده می کنند. براساس مقاله صنایع دستی و معماری در کشور اتیوپی باید بدانید که سبک بافت حصیرها و سبدهای سنتی در این کشور با اتصال مفتول های باریک از گیاهان به هم بسیار هنرمندانه است و قدمت این هنر را که نسل به نسل انتقال یافته به نمایش می گذارد. ظرف ها و کوزه های ساخته شده از الیاف گیاهی نیز در این کشور شهرت دارند و هنوز در روستاها از این ظروف برای نگهداری غذا استفاده می شود.

شهر تاریخی حرار به عنوان مرکز بافت بهترین سبدهای سنتی در نظر گرفته می شود و در بین مردمان حرار، از قدیم مرسوم بوده است که 14 نوع سبد به عنوان جهیزیه به فرزندان خود اهدا نمایند. در منازل شهری و روستایی شمال اتیوپی معمولاً قطعاتی از حصیر های رنگین و قدیمی نیز به عنوان تفاخر به دیوارها آویخته می شوند که از قیمت بالایی برخوردارند.

صلیب های نقره ای با نقوش پیچیده از دیگر صنایع دستی اتیوپی بشمار می روند که از اهمیت بسیاری برای مسیحیان امهارا و تیگرای برخوردارند. هرچند این صلیب ها امروزه بیشتر جنبه تزئینی یافته اند با این حال صلیب های کوچک نقره ای هنوز در مراسم مذهبی کلیساها مورد استفاده قرار می گیرند. طراحی های خلاقانه بکار رفته بر روی این صلیب ها از زیبایی خیره کننده ای برخوردار است. اکثر این صلیب ها از قدیم الایام تاکنون در شهرهای قدیمی اتیوپی نظیر آکسوم، لالی بالا و گوندار ساخته می شوند و برای فروش به گردشگران خارجی عرضه می شوند.

پارچه های دست باف کتانی این کشور نیز از دیگر هنرهای دستی اتیوپی بشمار می روند و معمولاً برای دوخت لباسهای سنتی مردان و زنان شهری و روستایی تولید می شوند.

فرش های تزئینی که در کارگاه ها و بوسیله نخ های پشمی عمدتاً به رنگهای قهوه ای کمرنگ و تیره بافته می شوند و با دارا بودن طرحهای اغلب ساده و اشکالی های شبیه به شیر یا آب نیز از دیگر صنایع دستی ارزشمند اتیوپی محسوب می شوند. البته ذائقه مردم اتیوپی در استفاده از فرش کمی متفاوت از ذهنیت ماست یعنی هر چه فرش دارای بافت درشت تری باشد از دید مردم اتیوپی فرش مناسب تری است.

کدو قلیایی های خشک شده از دیگر هنرهای سنتی اتیوپی بشمار می روند که هنوز در روستاهای نواحی جنوبی و غربی اتیوپی برای حمل و نگهداری مواد خوراکی یا مایعات مورد استفاده قرار می گیرند. روستاییان قسمت بالایی این کدوها را قطع کرده و از تلفیق کدوها با سبدها و مهره های شیشه ای به همراه نقوش هندسی، اشیای زیبایی را خلق می کنند.

جواهرات، ظروف سنگی منقش به تصاویر خیالی از حضرت سلیمان و ملکه سبا، کهربا و شیشه های رنگی- در قالب زیور آلات زنان و مردان - از دیگر هنرهای سنتی این کشور محسوب می شوند.

مجسمه‏‬ سازی

هرچند هنر مجسمه سازی در این کشور از پیشینه درخشانی برخوردار است و خرابه ها و آثار تاریخی عظیم سنگی برجای مانده در آکسوم و دیگر شهرهای اتیوپی حکایت از اوج هنر مجسمه سازان این سرزمین باستانی در خلق آثاری بی بدیل در هزاره های قبل دارد با این حال هنر ساخت مجسمه های سنگی بزرگ و کوچک در قرون اخیر دچار افول تدریجی شده و تقریباً منسوخ شده است.

جدای از مجسمه های سنگی؛ تراشیدن قطعاتی از چوب های جنگلی و ساخت مجسمه های چوبی نیز از دیرباز در بین قبایل و اقوام مختلف این کشور رواج داشته و هرچند تا اوایل قرن بیستم به عنوان نمادی از هنر اصیل این سرزمین درنظر گرفته می شده ولی هم اکنون بیشتر برای فروش به گردشگران خارجی تولید می شوند. مجسمه های چوبی اتیوپی از ظرافت خاصی برخوردارند و هنرمندان بومی با ابزارهایی ساده مجسمه هایی بسیار زیبا از انسان، حیوانات مختلف، طبیعت و زندگی روزمره بوجود می آورند.

ساخت و ساز

در کشور اتیوپی سه نوع معماری وجود دارد. نوع اول احداث بناها و عمارات مجلل با معماری و مهندسی مذهبی است که امروزه کاربرد چندانی ندارد و در گذشته ها بیشتر در ساخت کلیساها و برخی مساجد و قصرهای پادشاهان قدیم مورد استفاده قرار می گرفته است. بقایایی از این نوع معماری در کاخ های باستانی سلاطین اتیوپی در آکسوم بچشم می خورند.

نوع دیگر معماری در اتیوپی استفاده از سنگ های تراشیده شده از کوه ها است که در اصطلاح به آن معماری سنگی گفته می شود. در این نوع خاص از معماری گاه بخشهایی از کوهستان حفر شده و منازل یا کلیساهای کوچکی بطور کاملاً هنرمندانه در داخل کوه احداث می شود.

این نوع معماری در اتیوپی، معماری سنگ تراشیده نام دارد و منازل و کلیساهایی که بدین گونه احداث می شوند از زیبایی طبیعی خاصی برخوردارند. تردد در منازل و کلیساهای سنگ تراشیده معمولاً از طریق نردبان های خاص ساخته شده از طناب و یا چوب صورت می گیرد. تعدادی از کلیساها و صومعه ها در مناطق شمالی اتیوپی، از صخره های سخت و بزرگ تراشیده و ساخته شده اند که به عنوان نمونه می توان به دوازه کلیسایی که از صخره های یکپارچه در لالی بالا بنا گردیده ، اشاره کرد.

نوع سوم معماری در این کشور که بیشتر در مناطق صحرایی و بیابانی مورد استفاده قرار می گیرد بهره گیری از خشت و خاک رس و ساخت کلبه ها و منازل گلی است که از استحکام خوبی برخوردار است. این نوع معماری تاثیرپذیر از معماری سنتی کشورهای مالی و نیجر است و سقف های گنبدی و دیوارهای کلفت آن مانع نفوذ گرمای محیط به داخل منازل می شود.

در روستاهای این کشور ساخت کلبه های مخروطی با سقف حصیری نیز کاربرد وسیعی دارد. این خانه های سنتی دایره وار با دیوارهای استوانه ای شکل از شاخه و جگن اندود و درزگیری شده اند. سقف این کلبه ها مخروطی شکل و پوشیده از کاه و پوشال هستند که بر دیرک استوار شده اند. دیرک های مرکزی در میان بیشتر قبایل از جمله ارومو، گوراگه، امهارا و تیگرینیا مفهومی مقدس دارند. در این شیوه معماری سنتی که در دیگر کشورهای آفریقای سیاه نیز رایج است معمولاً چند کلبه در کنار یکدیگر ساخته می شوند که به زن و شوهر و فرزندان آنها اختصاص دارند.

در بیشتر مناطق شهری اتیوپی آمیزه ای از روش های سنتی و مدرن معماری بچشم می خورند. منازل محقر فقرا اغلب خانه هایی بسیار محقرانه با سقف هایی از جنس ورقه های حلبی یا فولادی و دیوارهایی گلی هستند، در مقابل اشخاص ثروتمند در حومه آدیس آبابا صاحب خانه هایی چند طبقه و ساخته شده از بتن و آجر به سبک کاملاً غربی هستند.

نقاشی

نقاشی در کشور اتیوپی عمدتاً نمایانگر بخش مهمی از آداب و رسوم این کشور است که از قدیم الایام در مناطق استقرار قبایل و اقوام اتیوپی وجود داشته و در گذشته های دور به نوعی زبان نوشتاری مردمان قبایل مختلف کشور را تشکیل می داده و اقوام کهن اتیوپی از این طریق سنتهای خود را برای نسل های آینده به یادگار گذاشته اند. هنر نقاشی در این کشور عمدتاً به چند بخش مجزا شامل نقاشی عامیانه، نقاشی صخره ای، نقاشی دیواری و نقاشی مذهبی تقسیم می شود.

سبک نقاشی عامیانه اتیوپی که در کلیساها و سایر مناطق این کشور به وفور بچشم می خورد دربرگیرنده صحنه هایی از زندگی روزمره اقوام گوناگون از گذشته های دور تاکنون است. این سبک نقاشی در طول قرنهای گذشته تغییر چندانی نکرده است.

نقاشی های صخره ای نیز از سبک های بسیار قدیمی هنری این کشور است که عمدتاً بر روی صخره های مرتفع و کوهستان ها ترسیم شده و صحنه هایی از زندگی مردمان اتیوپی در گذر زمان اعم از شکار، جشن، عبادت، سوگواری و … را به تصویر کشیده اند.

نقاشی مذهبی اتیوپی نیز دارای پیشینه ای طولانی بوده و با ترسیم داستانهایی مذهبی از کتاب مقدس و سایر منابع بومی، مفاهیم عمیقی را به سادگی برای آشنا کردن مردم با سنت های مذهبی و میراث فرهنگی خود به تصویر می کشند.

سابقه نقاشی دیواری در اتیوپی به چند دهه اخیر باز می گردد و دولتهای وقت از طریق خلق صحنه هایی حماسی از جنگ های اتیوپی با ایتالیا، مبارزات مردم با نظامیان حاکم بر کشور در دهه های 1970 و 1980 و سازندگی در دهه های 1990 و 2000 تلاش کرده اند بخشهایی از تاریخ معاصر اتیوپی را ترسیم نمایند.

اتیوپی در دهه های اخیر شاهد ظهور نقاشان بزرگی بوده است. آفورک تکه از نقاشان برجسته معاصر این کشور است که بدلیل آثار ارزشمند خود شهرتی جهانی کسب کرد.

نقاشی های پر طراوت تکه که بیشتر بر روی بومهای بسیار بزرگ کشیده شده اند در موزه ها، گالری ها و همچنین تمبرهای پستی و کارت پستال های اتیوپی بچشم می خورند.

اسکندر بغوسیان از دیگر نقاشان معاصر اتیوپی است که در لندن و پاریس تحصیل کرده و قبل از مهاجرت به آمریکا در اوایل دهه 1970، چهارسال در اتیوپی به تدریس اشتغال داشته است. یکی از روشهای منحصر بفرد این نقاش برجسته بداهه سازی بر روی طومارهای پوستی با حروف گیز یا امهریک است.