تورهای گردشگری چقدر معرف فرهنگ ایران هستند؟

خبرگزاری مهر/ بدنبال خبر و گزارشات منتشر شده، این سوال مطرح می شود که تورهای گردشگری چقدر معرف فرهنگ ایران هستند؟

داستان چیست؟

تورهای گردشگری در ایران از دیرباز تنها یک مسیر را طی می کرده اند. معمولاً گردشگران خارجی به تهران می آمده و از آنجا به دیدن سه شهر یزد و اصفهان و شیراز می رفتند. هیچ وقت این مسیر تغییر محسوسی نکرد بلکه امکانات بیشتری در جاده های این شهرها ایجاد شد تا گردشگران مشکلات کمتری برای طی این مسیر داشته باشند.

شاید در این بین برخی از تورهای گردشگری به سمت شهرهای دیگر هدایت می شد، اما عمده تورها در همین مسیر و دیدن جاذبه های تاریخی ایران بوده است بنابراین معرفی هنر و تاریخ ایران بیشترین فعالیت تورهای گردشگری است. در میان گردشگران خارجی همیشه افرادی بوده اند که تنها دیدن موزه و آثار باستانی برایشان جذاب نبوده، بلکه مسیرهایی غیر از مسیرهای شناخته شده و دیدن جاذبه های بکر را می پسندیده اند این افراد یا خودشان به صورت مستقل به ایران سفر داشتند یا تورهای گردشگری خاص را انتخاب می کردند و به شهرهایی می رفتند که خارج از مسیر کلاسیک تورها بود.

اما برنامه تورهای گردشگری برای گردشگران خارجی بیشتر، دیدن مساجد، میادین، موزه ها، بناهای تاریخی و سایتهای باستانی، ارائه غذای محلی در رستوران های سنتی، بازدید از بازارچه های صنایع دستی و کارگاه های فرش بافی بود. گاهی نیز گردشگران آزاد بودند تا خودشان به خیابانها و کوچه ها بروند شاید بخواهند با فرهنگ ایرانی بیشتر آشنا شوند.

اگرچه تورهای گردشگری نام فرهنگی را بر خود داشتند، اما تا قبل از شیوع ویروس کرونا و لغو همه سفرهای ورودی چه چیزی را از فرهنگ ایران نمایش می دادند؟

در واقع فرهنگ مفهوم گسترده ای شامل رفتارهای اجتماعی و هنجارهای موجود در جوامع بشری، دانش، اعتقادات، هنرها، قوانین، آداب و رسوم، قابلیت ها و عادات افراد در این گروه هاست هر منطقه از کشور فرهنگ متفاوتی با مناطق دیگر دارد همچنین از آنجا که ایران مملو از اقوام و فرهنگ های مختلفی از شمال تا جنوب، شرق تا غرب است این تفاوت برای بسیاری از افراد به خصوص گردشگرانی که اطلاعات کمتری از ایران دارند، جذاب است.

تفاوت فرهنگی جاذبه قوی برای گردشگران خارجی

قاسم الله یاری، از کارشناسان گردشگری پیرامون تورهای گردشگری چقدر معرف فرهنگ ایران هستند؟، می گوید: تفاوت فرهنگی مردم ایران را گردشگران مسیرهای کلاسیک در تهران اصفهان و یزد و شیراز کمتر می بینند آنها به جنوب ایران سفر نمی کنند که بدانند تفاوت لباس، گویش و غذای مردم جنوب چه تفاوتی با مردمی دارد که در کنار دریای خزر و جنگلهای هیرکانی زندگی می کنند و یا به کویر نمی روند تا بدانند مردم ایران چگونه در بیابان برهوت باغ ایجاد کرده اند. ما فقط گردشگران را با موزه و مسجد و بناهای تاریخیمان آشنا می کنیم و فکر می کنیم چون این بناها نشان دهند بخشی از فرهنگ ما هستند کافی است درصورتی که ما از فرهنگ تنها هنر معماری را معرفی کرده ایم.

الله یاری ادامه می دهد: موسیقی، پوشش لباس، زبان، دین و زندگی معمولی افراد غیر از آنچه که در هتل ها و بوم گردی ها مشاهده می شود نیز بخشی از همین فرهنگ هست. منتها از آنجا که دیدن زندگی عادی مردم برای ما معمولی شده تصور می کنیم جذابیتی برای مردم کشورهای دیگر نخواهد داشت با این وجود به تازگی تورهای گردشگری غذا راه افتاده که توانسته گردشگران خارجی را تنها به بهانه پخت غذا و تست طعم ها و آشپزی در آشپزخانه های ایرانی، به ایران بیاورد. این موضوعی است که نشان می دهد ایران کم کم از مرحله برگزاری تورهای کلاسیک پا را فراتر می گذارد و به سمت بخش های دیگر گردشگری نیز می رود. منکر این نمی شوم که تورهای کلاسیک هم طرفداران زیادی دارد. اما این تورها تنها بیان کننده هنر ایرانی است. هر چند که در سالهای اخیر شاهد تغییراتی در سلیقه گردشگران خارجی شده ایم و می بینیم که تعداد افراد کوهنورد و ادونچر بیشتر شده و افراد می خواهند که به جاذبه های دیگر ایران نیز سری بزنند.

تمایل برای خروج از مثلث طلایی ایران

در تعاریف مختلف؛ عناصر فرهنگ ایرانی که فراتر از مرزهای سیاسی ایران است، زبان پارسی و گویش ها و لهجه های پارسی، جشن های ملی از جمله نوروز و شب یلدا، ادیان، هنر ایرانی (ادبیات و شعر پارسی، معماری ایرانی و خوراک ایرانی)، فرهنگ های محلی اقوام ایرانی و موسیقی سنتی است.

در سالهای اخیر گردشگران خارجی مثلث طلایی ایران تمایل دارند در مراسم عزاداری دهه اول محرم شرکت کنند. ولی ایران هنوز برای حضور این افراد در عید نوروز برنامه ای ندارد. با وجود اینکه ایران پرونده چند ملیتی ثبت جهانی را تدوین کرده و کشورهای دیگر زیر نظر آن به این پرونده پیوسته اند. بسیاری از جشنواره های موسیقی و فیلم حتی نمایشگاه های گردشگری نیز در ایران قابلیت جذب گردشگر را دارند، اما اگر این برنامه ها با سفر گردشگران خارجی همزمان هم باشد باز هم دفاتر مسافرتی تصور می کنند که نباید گردشگران را به این جاذبه ها برد.

اشکان سالاری، از راهنمایان گردشگری می گوید: خیلی از گردشگران می خواهند که به جای رفتن به موزه، کنار جوانان بنشینند و هم صحبت شوند حتی به خانه ای معمولی بروند و یا فقط به زندگی خیلی عادی مردم ایران نگاه کنند. می توان برای آنها برنامه بازدید از یک مراسم عروسی سنتی و یا یکی از آئین های مناسبی را اجرا کرد و به آنها روش تهیه غذای ایرانی را آموخت یا به تئاتر و کنسرت موسیقی برد. این روزها دیگر آژانسهای مسافرتی سلیقه مسافران را تعیین نمی کنند، بلکه طبق سلیقه آنها تور می بندند.

با شیوع ویروس کرونا اکنون گردشگران خارجی به ایران ورود نمی کنند و سفرها به شدت کاهش یافته است، به نحوی که وزارت میراث فرهنگی اعلام کرد که ایران از اول سال تا مرداد تنها 74 گردشگر خارجی داشت که البته همین افراد نیز گردشگر تجاری بوده اند. به نظر می رسد نبود گردشگر و تورهای ورودی خارجی فرصت مناسبی برای آژانس داران باشد تا بتوانند در زمینه جذب گردشگران علاقمند به شاخه های دیگر فرهنگ ایرانیان، پس از بازگشایی مرزها فعالیت کنند.