جشن حکومت زنان در افوس | آیین دیرین در جشن افوس

شاید تا کنون نام جشن حکومت زنان را شنیده باشید و یا حتی در آن شرکت نیز کرده باشید. این جشن که مخصوص منطقه افوس که یکی از توابع اصفهان است حدود 80 روز بعد از فروردین برگزار میشود. علت گرفتن چنین جشنی نیز بخاطر این است که زمان برداشت محصول فرا رسیده است. اگر تا به اینجا مشتاق شدید در رابطه با جزئیات و نحوه برگزاری این جشن بیشتر بدانید با ما و همگردی همراه شوید تا با هم طی سفری به افوس مهمان این جشن افوس مهیج باشیم و اطلاعاتی در این زمینه کسب کنیم.مقدمات برگزاری این جشن جالب در روزهای اواخر بهار چیده میشود. برای برگزاری این جشن باید حاکمی از میان زنان روستا انتخاب شود از ویژگی های زن حاکم میتوان به رشید و بلند قامت بودن، جذبه و شهامت و حسن خلق و نیکوکاری اشاره کرد. چرا که این حاکم باید چنان محبوبیتی بین زنان داشته باشد که بتواند خوب حرف بزند و امر و نهی کند و در فرمانش ثابت قدم باشد ودیگران نیز حرف او را بخوانند. این انتخاب توسط گروهی انجام میشود که توسط عده ای از ریش سفیدان و سرد و گرم چشیدگان روزگار انتخاب شده اند. در واقع انجمنی مشکل از این افراد مسن طی جلسه ای علاوه بر تعیین روز قطعی برگزاری جشن حکومت زنان در افوس ،اعضای گروه برگزار کننده جشن را نیز انتخاب میکنند. گروهی که علاوه بر حاکم باید «رجال دولت» و «اعیان مملکت» را نیز انتخاب و جایگاه شان را در بارگاه معین کنند. ضمن اینکه قراولانی نیز برای بارگاه و دروازه ها انتخاب می شوند. که همه انها زیر نظر حاکم هستند. پس با این حساب حاکم جایگاهی بس والا داشته و باعث فخر و مباهات خانواده و علی الخصوص همسر خود خواهد بود.

موقعیت جغرافیایی افوس

منطقه افوس در 38 کیلومتری غرب شهر داران مرکز فرمانداری فریدن بین روستاهای شش جوان، بوئین، داش گسن و خویگان واقع است. افوس در دامنه کوه قوسی شکل به همین نام ایجاد شده که بلند و برف گیر است و برفش همگی و بدین علت جویبارهای زیادی از این کوه سرچشمه می گیرد.

وضعیت آب و هوایی افوس

اگر مشتاق شده اید تا در مورد افوس ، جشن حکومت زنان در افوس و آب و هوای آن بیشتر بدانید و در صورت مطلوب بودن آن، سفری به این منطقه داشته باشید، باید بگوییم همین حالا چمدان هایتان را ببندید. چرا که علاوه بر دشت لاله های واژگون افوس و ارتفاعات پربرف آن ، با وجود آب و هوای معتدل کوهستانی در این منطقه، زمستانش سرد و پر برف و تابستانی ملایم و مطبوع دارد. گیاهان علفی و بوته ای خودرو نیز که مدیون تنوع آب و هوایی و جنس خاک این منطقه هستند، سبزی و خرمی را در فصل گرم و برای صحرا و بیابان های منطقه افوس به ارمغان می آورند. اما چیزی که باعث شده است تا این منطقه متمایز به نظر برسد ، وزش بادهایی به نام های قبله، توغان، وزمه باد، باد مشرق و باد مغرب است. که محبوب ترین و مفید ترین آنها وزمه باد بوده بطوریکه اهالی افوس شعری نیز در وصف این باد سراییده اند:

غم ز دل برداری و برف از نساران

وزمه باد ای وزمه باد ای شاه بادان

این باد بسیار خوش یمن از اواخر اسفند ماه تا اوایل فروردین ماه بیش از 20 روز در این منطقه وزیده و باعث بارور کردن درختان و آب شدن برف ها می شود که این مهم خود لطف و صفایی به بهار این منطقه داده و باعث خرمی آن میشود.

نحوه و مراحل برگزاری مراسم جشن حکومت زنان در افوس

شاید بشود گفت دلیل زیبایی و ویژگی منحصربفرد این جشن حکومت زنان در منطقه افوس این است که تنها زنان در آن شرکت میکنند. در واقع در این روز زنان رییس هستند و مردان باید از صبح خیلی زود وسایل خواب و خوراک خود را بر دارند و هر چه سریع تر ده را ترک کنند. که البته خیلی از آنها خیلی هم بهشان بد نمیگذرد . چرا که بعد از خروج از ده راهی سرچشمه شده و در آنجا به تفریح میپردازند و مراسمی جداگانه نیز برگزار میکنند.اما بشنوید از طرز برگزاری جشن افوس آن هم زمانی که زن ها عهده دارش هستند. پس از اینکه شخصی چند روز در ده جار زد و تاریخ روز جشن افوس را به مردم و اهالی ده اطلاع داد، شور و حال ده بطور کلی عوض شده و همه به فکر روزی خواهند بود که قرار است تنها خوش بگذرانند . البته میتوانند بستگان خود را نیز به این جشن مهیج دعوت کنند. در این روز مهم میدان بزرگ ده را چراغانی کرده وبه تن دیوارها و کف میدانفرش و قالی پوشانده وروی کرسی ها ، تخت و البته بارگاه را به زیبایی هر چه تمام تر می آرایند.

شروع جشن افوس و روز برگزاری جشن حکومت زنان در منطقه افوس

بدون شک تا به اینجا بسیار مشتاق شده اید که از کیفیت برگزاری جشن افوس مطلع شوید. این جشن مهم در میدان اصلی ده منطقه افوس برگزار شده و همه زنان در حالیکه بهترین لباس های خود را بر تن کرده اند، خود را به آنجا رسانده و یا به بام خانه ها مشرف به میدان می روند. همانطور که گفته شد در این مراسم حاکم که در واقع یکی از زنان خود ده است، بسیار نقش تعییین کننده ای دارد بطوریکه در این روز که همه زنان شاد و بسیار مسرورند، به جلال و جبروت حاکم یک روزه غبطه خورده ، کف می زنند و شادی می کنند، با صدای بلند شادباش میکویند. همچنین دسته رامشگران زن در گوشه ای از بارگاه می نوازند و حتی به رقص میپردازند. این رقص با زنان مسن شروع شده و با دختران جوان که لباس متحدالشکلی نیز به تن ندارند، پایان می یابد. البته زنان دیگر هم در این میان رقصشان را انجام میدهند. به این صورت که ابتدا زنان مسن که رقص چوبی را بهخوبی بلد هستند در وسط میدان منطقه افوس حاضر شده و دست در دست یکدیگر حلقه زده و با آهنگ ملایم، رقص چوبی را آغاز می کنند. بعد از تمام شدن رقصشان ابتدا زنان دیگر را به میدان رقص دعوت کرده و بعد از همه اینها دختران جوانی که هر یک لباس متفاوتی به تن دارند وارد عرصه رقص میشوند. این تفائت نشات گرفته از این است که برخی لباس محلی روستایی و برخی دیگر لباس شهری و مدرن بهتن کرده اند که این خود جای بسی شگفتی دارد.اما این را هم باید اضافه کرد که قبل از شروع جشن افوس دروازه های ده هیچ مرد یا پسری حق ورود به ده را ندارد. اما اگر مردی ندانسته وار ده شود مورد بازجویی دستگاه حاکم قرار گرفته و پس از پرسیدن علت حضورش از او این سوال را میپرسند : مگر نمی دانستی امروز جشن حکومت زن است و هیچ مردی حق ورود ندارد؟ و پس از پاسخ دادن حکم در منطقه افوس صادر میکنند که او را تنبیه کرده و یا مورد عفو قرار دهند. ضمنا در این روز بساط پذیرایی نیز بسیار مهیا است و مدعوین و درباریان به دستور حاکم با چای و شربت پذیرایی می شوند تا به همگان خوش گذشته و روز بی نظیری را در منطقه افوس تجربه کنند.

زمان و چگونگی اتمام جشن حکومت زنان در افوس

همانطورکه گفته شد ، مدت حاکمیت حاکم در منطقه افوس تنها یک روز است . در واقع این مراسم بعد از ظهر و وقت ناهار به پایان رسیده تا مدعوین به منزل هایشان رفته وناهار میل کنند.البته وزراء و درباریان نیز از این قاعده مستثنی نیستند و آنها نیز به دستور حاکم مرخص میشوند. در این میان فقط حاکم می ماند و ندیمه های مخصوص و قراولانِ که آنها هم تاج و تخت را به نگهبانان میسپارند و همراه او به منزل می روند. با این تفاسیرجشن افوس زنان به پایان خود میرسد.و اما بشنوید از اوضاع مردان ده در سرچشمه. همانطور که گفته شد، مردان نیز خیلی بهشان بد نگذشته و با مراجعت به سرچشمه که در 5 کیلومتری روستا در دل کوهستان قرار دارد و جایگاه مخصوص خانوادگی انهاست، ابتدا آنجا را آب و جارو کرده و سپس به علم کردن چادر هایی مبادرت میورزند. تصور کنید تعداد زیادی چادر در کنار آب منطقه افوس برپا شده است. چنین صحنه ای شما را یاد چه چیزی می اندازد؟ بله درست است با دیدن این منظره بسیار زیبا ، بدون شک به یاد پلاژهای سواحل دریا افتتاده اید و دلتان میخواهد سفری به آنجا داشته باشید. اما جشن افوس هنوز تمام نشده و باید تا پایان آن صبر کنید. چه بسا مناظری برایتان توصیف شوند که شما را بیخیال ساحل کنند.باز هم باید قوه خیالتان را بکار گیرید و چادر های رنگارنگی را تصور کنید که در این طرف و آن طرف دره و در امتداد سیصد متر در شیب زمین به طور مطبق نصب شده اند، درون این چادر ها مردان دهاتی را میبینید که در کنار منقل و قوری و سماور و درحالیکه شلوارهای گشادبه پا دارند ، لم داده اند و به تماشای مناظر زیبا از جمله ، منظره کوهستان پر برف و استخری که در قسمت شمال سرچشمه از انباشته شدن آب به وجود آمده نشسته اند. با این که همچنان سرو صدای مردمی را میشنوید که بدنبال محلی برای استقرار چادر هستند، ولی در داخل چادر های دیگر از افراد مسن گرفته تا جوانان و پسربچه هایی که بخاطر جشن از ده خارج شده و به پدرانشان سپرده شده اند و در داخل چادر چمباتمه زنان نشسته اند. به همه این مناظر بدیع صدای جوشش آب از زمین و بوی دل انگیز و فراگیر غذا را نیز اضافه کنید که در کنار نسیم ملایم و خنک کوهستان دیگر چنین جایی به بهشت می ماند نه یک سرچشمه معمولی.

جشن افوس تاریخی

باید بگویم این جشن افوس گرچه نام جشن زنان را با خود یدک میکشد، اما شاید از جهاتی برای مردان دلنشین تر باشد. چرا که مردان ناهارشان را نیز که از شب پیش آماده شده در سرچشمه گرم کرده و در همان جا میل میکنند و البته انقدر دست و دلباز و مهمان نواز هستند که مهمان هم دعوت کرده و با کمال خلوص و بدون ریا از آنها به نیکی و با غذا و چای و میوه پذیرایی کنند. صرف ناهار که به اتمام رسید جوانان چادر را به قصد بازدید از قسمت های مختلف دره کوهستانی سرچشمه ، ترک کرده و حتی بدنبال یافتن برف سر از کوهستان ها و ارتفاعات در می آورند. در این هنگام افرادی که سن و سالی ازشان گذشته وتوان گشت و گذار ندارند، همچنان داخل چادر ها نشسته و از گذشته های این جشن صحبت می کنند وگه گاهی به نوشیدن چای میپردازند. اما جشن مردان نیز باید زمانی به پایان برسد. این زمان با شنیدن صدای تکبیر و اللّه اکبر اذان اعلام شده و معنای آن این است که بعد از اقامه نماز ، دروازه های ده باز شده و مردان میتوانند وارد ده شوند. البته اگر دلشان بخواهد، چرا که بعضی از آنها تا غروب همچنان مشغول گشت و گذار هستند. اما اگر تصمیم به ترک سرچشمه را بگیرند ، زنانشان تا دروازه ده به استقبالشان رفته و به آنها یاری میرسانند تا اثاثیه و باری را که با خود به سرچشمه برده بودند، پیاده کنند. پس از استقرار مردان و در رفتن خستگی همه اعضا، وقت آن میرسد که همگی بنشینند و از روزی که گذرانده اند برای یکدیگر تعریف کنند. کسی چه میداند شاید مردان در جشن حکومت زنان چیزهای بیشتری برای نقل قول داشته باشند و حتی بیتر خوش گذرانده باشند. چرا که همیشه حکومت با خود شادی به همراه نخواهد آورد.با این حساب و با پایان روز جشن دیگر ماندن ما نیز در منطقه افوس بی مورد است و بهتر است تا همگی به شهر خود بازگشته و از آنچه دیده و شنیده ایم برای همشهریان خود تعریف کنیم. باشد که آنها نیز مشتاق چنین سفر مهیج و شگفت انگیزی شوند.امید است با نگارش این مطلب نقشی در آگاهی رسانی به شما ایفا کرده و موجبات شادی و رضایت شما عزیزان و خوانندگان همیشه همراه همگردی را فراهم آورده باشیم.