قرار داشتن آیین های عزاداری فارس در زمره آثار ناملموس ایران

ایرنا/ براساس سخنان مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، قرار داشتن آیین های عزاداری فارس در زمره آثار ناملموس ایران مشاهده می شود.

داستان چیست؟

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس، آیین های مذهبی در این استان را نمایانگر شکوه و ادای احترام به خاندان پیامبر (ص) دانست و از این منظر فارس را در زمره کانون های مهم آیین های مذهبی برشمرد.

مصیب امیری پیرامون قرار داشتن آیین های عزاداری فارس در زمره آثار ناملموس ایران اظهار کرد: تاکنون آیین چارچوگردانی و چک چکو در استهبان، عم کبار و تعزیه در خرم بید، خیمه های برافراشته و تعزیه در زرقان، تعزیه در صحرا رود فسا، مراسم عاشورا در روستای دوان کازرون، تعزیه در مرودشت، مراسم پرچم سرخ حسینی در فورگ داراب، مراسم عزاداری در لار، مراسم سینه زنی قطاری در شهر شیراز در زمره آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده اند.

وی علت فراوانی در ثبت این آیین ها را سبک ویژه برگزاری آنها و قدمت و تداوم آنها دانست و گفت: آیین عزاداری سالار شهیدان برای مردم فارس تنها به آذین بندی هیئت ها، سیاه بندی تکیه ها محدود نمی شود و ریشه های اعتقادی دیرین و قدیمی ویژه ای دارد که آن را متمایز ساخته است.

با توجه به آنچه مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس عنوان کرد، شناخت و تداوم این رویدادها بر غنای فعالیت های مذهبی در فارس افزوده است.

امیری اظهار داشت: افزون بر آیین های به ثبت رسیده، در همه شهرها و روستاهای فارس مراسمی برگزار می شود که ریشه در فرهنگ ارادت و دوستی اهل بیت (ع) دارد.

سینه زنی قطاری در شیراز

در شیراز آیین سینه زنی قطاری از شهرت ویژه ای برخوردار است. این مراسم نوعی سینه زنی خاص شیرازی ها است که به صورت دسته جمعی اجرا می شود و مسیر حرکت عزاداران دایره ای حلزونی و پیچ درپیچ است؛ بدین معنا، ابتدا عزاداران می ایستند، دو گام برمی دارند و بر سینه می زنند و می گویند حَسیِن، پس از آن در نیمه سینه زنی نفرات اول به نفرات آخر می رسند و چون به شکل حلزونی حرکت می کنند به رأس که رسید سینه زنی تمام می شود. این نوع سینه زنی در مسجد بغدادی برگزار می شود.

استهبان و دو مراسم ویژه

استهبان یکی از خاستگاه های مهم عزاداری محرم در استان فارس بشمار می رود. مردم این شهرستان با آیین های چک چکو، چارچو یا نخل گردانی ایام محرم را گرامی می دارند. چک چکو و چارچوگردانی در امامزاده پیرمراد (ع) برگزار می شود. چک چکو در واقع عنوانی است که به صدای چکاچاک شمشیر اشقیا و ضرب سم اسبان در عصر عاشورا اطلاق می شود.

قدمت این آیین به 200 سال پیش باز می گردد و بدین گونه است که افرادی به شکل نمادین در سوگ اتفاقاتی که در عصر عاشورا برای امام حسین (ع) و یاران ایشان رخ داد، به صورت دایره حلقه می زنند و دو قطعه چوب یا سنگ به دست می گیرند و با نوحه خوان همنوایی می کنند.

صدایی که از بر هم خوردن قطعات چوب و سنگ حاصل می شود، تداعی گر نوای سم اسبان و برخورد شمشیرها در عصر عاشوراست.

آیین چارچو یا نخل گردانی نیز در حسینیه محله اَهر همین شهر برگزار می شود. چارچو اتاقکی است چوبی با کف مستطیل شکل که بدنه آن از شیشه پوشیده شده است. در این مراسم از ابتدای شب دسته های عزادار، زنجیرزن و سینه زن به حسینیه محل چارچوگردانی می روند.

معمولاً این عزاداری ها با سینه زنی دایره وار آغاز می شود و پس از آن گروهی از جوانان در حالیکه بر سر می زنند، نوحه ای را تکرار می کنند، پس از آن 16 نفر از جوانان چهار طرف چارچو را بلند می کنند و وسط میدان می چرخانند و پس از سه بار چرخش، چارچو را به جای خود در ساختمان حسینیه منتقل می کنند و تا سال بعد در همان جا باقی می ماند.

تعزیه صحرارود با قدمتی 200 ساله

تعزیه صحرا رود شهرستان فسا که در زمره بزرگترین تعزیه های کشور بشمار می رود، در صحرارود این شهرستان برگزار می شود؛ البته این نمایش در دیگر مناطق فارس همچون لامرد، فسا، زرقان و شیراز نیز اجرا می شود؛ اما با توجه به قدمت مجالس شبیه خوانی در شهرستان فسا و با توجه به آثار باقی مانده از آنکه دو سده دیرینگی دارد، با نام این شهرستان به ثبت ملی رسیده است.

خیمه های زرقان نماد آغاز محرم

در همین زمینه باید به آیین برافراشتن خیمه در زرقان نیز اشاره کرد. در شهر زرقان مردم در تاریخ 27 ذی الحجه با برافراشتن چادرهای بزرگ به پیشواز محرم می روند.

سینه زنی دوار در دوان

مراسم عزاداری در روستای تاریخی دوان نیز شایان توجه است. غبارروبی و سیاه پوشی شهر از ویژگی های مهم این مراسم بشمار می رود.

دوان از دو محله دوان پایین و دوان بالا تشکیل شده است. سینه زنی از شب هفتم محرم شروع می شود و گروه سنج و دمام زن در محل تجمع شروع به نواختن سنج و دمام می کنند، پس از آن، مردم محله پایین در میدان کنار بقعه شاه سلیمان و مردم محله بالا در میدان کنار مسجد جامع دوان جمع می شوند.

محل تجمع عزاداران میدانی است که وسط آن را سه دایره متحدالمرکز به فاصله چند متر تشکیل می دهد. دایره کوچکتر که در مرکز قرارگرفته محل سینه زنی کودکان، دایره دوم محل سینه زنی جوانان و دایره سوم که بزرگ تر است به بزرگان و ریش سفیدان اختصاص دارد. در این مراسم یک نفر تک خوان اشعار مراثی است و بقیه به او جواب می دهند.

خرم بید و آیین عم کبار در سوگ حضرت زینب (ع)

آیین عم کبار در خرم بید از دیگر مراسمهای استان فارسی ها در ماه محرم بشمار می رود که قدمت آن به 150 سال پیش باز می گردد و از شکوه ویژه ای برخوردار است.

عبارت "عم کبار" که درواقع تغییر یافته عبارت "غم کویار" است. بنابر اعتقاد عوام، خطاب به حضرت زینب (س) بوده و منظور از یار، یار حضرت امام حسین (ع) یعنی حضرت ابوالفضل العباس (ع) است.

در این مراسم علم هایی به مسجد جامع شهر آورده می شود و عزاداران اشعار خود را می خوانند و یک نفر در وسط ایستاده و چند نفر دور علم حلقه می زنند و با حرکاتی خاص و خواندن اشعار مذهبی، بصورت گروهی دور علم می چرخند.

لارستان و نمایش عزاداری آهنگین

مردم جنوب فارس نیز در ماه محرم مراسمی ویژه دارند. از جمله آیین های سنتی عزاداری مردم لارستان است. این آیین با زمزمه نوحه های جان سوز همراه هست.

عزاداری محرم در لارستان غالباً در مناطق مختلف بنا بر ویژگی های اقلیمی، فرهنگی یا جغرافیایی، متکثر و متنوع می شود. در بعضی مناطق دسته های سینه زنی ایستا و بی حرکت و در بعضی دیگر متحرک و درحرکت هستند، بعضی جاها ریتم ضربه به سینه، تخت است و بعضی جاها رقصان و مواج، در شهر لار که سینه زنی اش بعنوان نمونه کلی سینه زنی سنتی لارستان شناخته می شود، قریب به ده محله در قالب دو دسته جداگانه در مسیری مشخص حرکت و در یک مکان مشخص مراسم ختم را برگزار می کنند.

داراب و استقبال از محرم

مراسم پرچم در فورگ داراب را نیز باید در زمره مراسم های بسیار مهم در فارس بشمار آورد.

در این آیین، مردم شهر دوبرجی بخش فورگ بر اساس رسم دیرینه بیرق عزا را با چاووشی خوانی و نوحه سرایی روی پشت بام مهدیه شهر نصب می کنند و به استقبال ماه محرم می روند.

چاووش خوانی آغازی برای ماه عزاداری

اما چاووش خوانی اول محرم در سوریان بوانات مراسمی مفصل تر دارد، این آیین از سوی چاوش خوانان و پیر غلامان سه مسجد امام حسین (ع)، مسجد صاحب الزمان (عج) و مسجد جامع برگزار می شود و طی آن دسته های عزاداری به طرف حسینیه امام صادق (ع) حرکت می کنند و در بین راه به گروهی از چاوش خوانان و همراهان که به عنوان سفیران محرم هستند، می رسند. سپس با چاوشی خوانی و اهدای بیرق مشکی به اهالی و بازاریان برای نصب در سر در منازل و مغازه ها، خبر از شروع ماه محرم و عزای حسینی می دهند.

اگرچه انتظار برای برگزاری آیین های پرشور محرم در روح و روان استان فارسی هاست و ارادت به خاندان اهل بیت ریشه در باورهای دیرینه دارد، امسال بنابر توصیه علما و ستاد ملی مبارزه با بیماری کرونا فارس در شرایطی متفاوت به استقبال ماه محرم رفت.

آیت الله لطف الله دژکام، نماینده ولی فقیه در استان فارس پیامی خطاب به مردم از متدینان جامعه درخواست کرد که با توصیه پذیری از بزرگان خود، به زیباترین وجه جلوه های همدلی، ایثار و مودت را در همراهی با کادر درمانی و بهداشتی کشور به تصویر کشند و در این ایام نیز که عزادار سالار شهیدان هستند بیش از دیگران به توصیه های بهداشتی عمل کنند و اجازه ندهند مجالس ذکر و عزای امام حسین علیه السلام نیز کم فروغ شود.