آیا ثبت ملی کارت شانس شیوشگان می شود؟

ایسنا/ بدنبال خبرهای مطرح شده، این سوال پیش می آید که آیا ثبت ملی کارت شانس شیوشگان می شود؟

داستان چیست؟

13 سال بعد از برنامه ریزی ها، تصویب و اجرایی کردن طرحهایی که شیون شیوشگان را درآورده، بالاخره شیوشگان تاریخی در کرمان را در فهرست آثار ملی ثبت کردند، اما این قدم به تنهایی به نجات آن محوطه تاریخی کمکی نمی کند. در این شرایط به نظر می رسد نخست باید دید ثبت ملی این محوطه، چه اندازه از آسیبهای واردشده به آن را برطرف می کند؟

آنهم در شرایطی که دادستان کل کشور، به دادستانهای عمومی کشور ماموریت داده تا مراقب «ضوابط ارتفاعی حریم بناهای ثبت شده در فهرست آثار ملی در محدوده املاک مجاور عرصه آثار» باشند و از سوی دیگر با توجه به تعیین نشدن عرصه و حریم این قلعه تاریخی از یک سو و تصویب طرح ضوابط ارتفاعی بناهای ثبت شده؛ «فاصله ای به عمق دوبرابر بالاترین ارتفاع بنای ثبت شده از حد بیرونی عرصه و در محدوده املاک مجاور عرصه آثار ملی» در نظر گرفته شود، اما برای محوطه ای مانند شیوشگان قرار است چه چیزی ملاک قرار گیرد.

شیوشگان و آسیبهایی که از حدود 13 سال قبل به این بنای تاریخی وارد شده خود روایت متفاوتی دارد، داستانی که دیگر بناهای تاریخی از کوه صفه در اصفهان و طاق بستان کرمانشاه گرفته تا قلعه سموران کرمان که با حکم دادگاه از تخریب بیشتر نجات پیدا کرد، هر کدام به نوعی آن را چشیده اند.

حالا این محوطه تاریخی بعد از گذشت 13 سال از بلاهایی که سرش آورده اند - چه تله کابین در بالاترین نقطه شیوشگان تا هتلی که سرمایه گذارش هر روز روند کارش را بررسی کند که همه چیز به خوبی پیش برود و چه آسیبهایی که به مرور بخش زیادی از عرصه و حریم قلعه را مخدوش کرده - و چهار سال بعد از تهیه پرونده ثبتی بالاخره حکم ملی شدن از شورای ثبت وزارتخانه میراث فرهنگی را گرفت.

پیرامون مطلب آیا ثبت ملی کارت شانس شیوشگان می شود؟ باید بدانید که همان حدود چهار سال قبل بود که با آغاز مطرح شدن هشدارها، شهردار وقت کرمان در برابر نخستین اعتراضات گفت که «دلش برای بام کرمان می سوزد»، اما این دلسوزی کاری برای نجات شیوشگان نکرد، بلکه گویا ورق را جور دیگری حرکت داد؛ پروژه احداث هتل و تله کابین سریعترین راه خود را پیدا کرد و گویا به نتیجه رسید.

هر چند فعالان میراثی کرمان چند بار با تشکیل زنجیره های انسانی در حمایت از این میراث تاریخی، مخالفتشان را با تسطیح کوه و ساخت مرکز اقامتی روی کوه صاحب الزمان نشان دادند، که اگر تاثیر داشت در همان زمان که هنوز زیرساخت های کمی برای ساخت هتل و نصب تله کابین روی این محوطه چندهزار ساله ایجاد شده بودند، توقف هر کاری در آن به راحتی انجام می شد. در همان زمان رسانه ها پیگیری کردند و نوشتند تا دست کم این کوه را به یادگار گذشتگانتان نگه دارند تا مکانی برای جذب گردشگران باشد و ایجاد اشتغال بیشتر برای جوانان، اما گویا هتل سودش بیشتر بود و تله کابینی که با بحران های این چند ساله در هر زلزله و رخداد طبیعی می تواند به راحتی از پا دربیاید!

در میان همهمه خبرهایی که به طور دائم منتشر می شدند، اما می توان بی توجهی در ثبت ملی این اثر را تا همین یکی دو روز قبل از مهمترین عواملی دانست که باعث وارد شدن آسیبهای زیادی به این محوطه شده است.

دی ماه دو سال قبل بود که تعدادی از پایه های تله کابین در حریم منظری برخی بناهای تاریخی اطراف این کوه نصب شد و در آن زمان نخستین اظهارنظرهای میراث فرهنگی کرمان در این زمینه مطرح شدند.

محمدمهدی افضلی، مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان پیرامون آیا ثبت ملی کارت شانس شیوشگان می شود؟ می گوید: «برای ساخت هتل بام کرمان تنها یک موافقت اصولی در تاریخ 23 فروردین ماه 1394 با اعتبار شش ماهه از سوی معاونت سرمایه گذاری اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان صادر شده که این موافقت اصولی براساس نظر موافق مدیر کل وقت استان، علی مهاجری انجام شده بود.

بخشهایی از جاده دسترسی هتل بام کرمان با حریم تخت دریاقلی بیگ و باغ بیرم آباد تداخل دارد. بعد از این موافقت اصولی و اتمام اعتبار آن و همچنین عدم تمدید از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان برای ساخت هتل بام و همچنین تله کابین کرمان دیگر هیچ مجوزی صادر نشده است. در زمان آغاز مراحل احداث خط پروژه تله کابین کرمان هیچ استعلامی از میراث فرهنگی اخذ نشده است، در حال حاضر نیز تعدادی از پایه های تله کابین در حریم منظری برخی بناهای تاریخی اطراف آن قرار گرفت.»

وی ادامه داد: «در حال حاضر تعدادی از پایه های تله کابین، در حریم منظری قلعه دختر و قلعه اردشیر قرار دارد، که در زمان آغاز احداث آن کارشناسان این اداره کل از خط پروژه بازدید می کنند و قرار می شود، طرح مجددا بعد از اصلاح و بازنگری برای استعلام به این اداره کل ارسال شود که متاسفانه بدون انجام این مراحل اقدام به احداث پروژه می شود. متاسفانه، مدیران وقت شهرداری کرمان بدون اخذ استعلام و انجام سایر مراحل اداری اقدام به احداث این خط پروژه کرده اند.»

چند ماه بعد یعنی 11 اسفند 97 رحمت الله رئوف، مدیر کل وقت دفتر بررسی عملکرد، بازرسی و رسیدگی به شکایات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: براساس اعلامی که به مدیر کل میراث فرهنگی استان کرمان داشته، این استان موظف است تا یک هفته آینده موقعیت خود را نسبت به پیگیری پرونده ساخت وساز در بافت تاریخی کرمان و محوطه شیوشگان اعلام کند .براساس پیگیری هایی که از اداره کل استان و دفتر حقوقی داشته ام، ما به عنوان متولیان میراث فرهنگی کشور موظف هستیم در نقطه ای که مدیر یک استان امکان برخورد با تخلفات و جلوگیری از یک اتفاق را ندارد، تخلف در حوزه میراث فرهنگی را از ستاد مرکزی سازمان دنبال کنیم. هر چند رئوف در آن زمان، مهلتی یک هفته ای اعلام کرده بود، اما باز هم خبری خوش از شیوشگان نرسید.

18 اردیبهشت 1398 خبرهای دیگری از شیوشگان رسید؛ امید ابراهیمی، فعال میراث فرهنگی استان در آن زمان از وضعیت نامناسب این محوطه تاریخی خبر داد؛ «ساخت و سازهای در حال انجام برای ساخت هتل و نصب تله کابینی که هر روز پیشرفت آن چشم گیر است، نه تنها منظر غارهای محوطه از بین رفته و تخریب شده اند، بلکه مشکلات و معضلات زیست محیطی و میراث تاریخی و طبیعی آن هر روز بیشتر از قبل می شود.

ساخت اتاقکی جدید در حریم قلعه و محوطه تاریخی شیوشگان انجام شد. بخش جنوبی کوه که هیچ ربطی به جاده کشی این پروژه نیز نداشته، کاملا تخریب شده است، حتی قسمت پشت باغ بیرم آباد و منظر جنوبی کوه قلعه شیوشگان را نیز از بین برده اند. از سوی دیگر در نمای شمالی این محوطه نیز جاده کشی و تخریب گسترده کوه باستانی در حریم و عرصه بناهای تاریخی شکل گرفته است.»

هر چند امروز بخش هایی از این محوطه تاریخی را در فهرست آثار ملی به ثبت رسانده اند، اما ساخت تله کابین و هتل روی عرصه و محوطه «شیوشگان» از اولویت هایی است که گویا مسئولان شهری نسبت به آن توجه ویژه تری دارند تا حفاظت از این محوطه تاریخی!

مرداد سال گذشته محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در نامه ای به فعالی، رئیس سازمان میراث فرهنگی استان کرمان نسبت به ضرورت حفاظت از کوه صاحب الزمان کرمان به مثابه یک اثر فرهنگی و طبیعی تاکید کرد و خواست تا «طرح های گردشگری در پهنه فرهنگی و طبیعی این کوه با درنظر گرفتن اولویت های حفاظتی تهیه شود و به مرحله اجرا درآید.»

حدود 11 ماه بعد یعنی دوم تیر امسال؛ سیدمهران عالم زاده، شهردار کرمان دوم تیر ماه در نشست خبری با رسانه های استانی کرمان درباره آخرین وضعیت پروژه بام کرمان اعلام می کند که «هتل بام کرمان در مرحله تایید نقشه ها از سوی میراث فرهنگی کشور است اما عملیات محوطه سازی و کاشت درخت در بالای کوه در حال انجام است.»

روایت شیوشگان، داستان امروز و دیروز نیست، 13 سال از نخستین تصمیم ها برای ساخت و ساز در این محوطه می گذرد. داستانی که میرحسینی، رئیس کمیسیون گردشگری شورای شهر کرمان در نشست عمومی شورای شهر کرمان پرده از ادامه اتفاقات آن برداشت. او در آن جلسه با اشاره به حضور مسئولان موسسه ملل و بازدید از پروژه های این موسسه در کرمان اظهار کرد: «در نشستی که با حضور استاندار برگزار شد، رئیس موسسه ملل اعلام کرد همه تجهیزات پروژه تله کابین در کرمان تخلیه شده و منتظر برقراری پروازهای خارجی برای حضور مشاور طرح و نظارت بر نصب دستگاه ها هستند و صورت جلسه شد که حداکثر در پاییز امسال پروژه تله کابین بهره برداری شود. اعلام شد 1300 متر فضای رستوران، کافی شاپ و فضای خدماتی در بالای کوه ساخته و همزمان با بهره برداری از تله کابین بهره برداری می شود. همچنین گزارش شد پروژه بام کرمان شامل ساختمان هتل، دریاچه و پنج هکتار فضای سبز است که بخشی از فضای سبز و دیواره حفاظتی اطراف پروژه نیز اجرا شد.»

حالا چند روز بعد از این همه خبر و حرف، شیوشگان یکی از 26 اثر ثبت ملی شده از شش استان کشور بود که هفتم مرداد با رای اعضای شورای ثبت وزارتخانه میراث فرهنگی به ثبت رسید؛ اما آیا سرانجام تیغ های بی مهری هم از تن این محوطه و قلعه پاک می شود؟ آیا می توان غارهای تاریخی شیوشگان را که در اثر انفجار و بیل مکانیکی از تاریخ شیوَشگان حذف شده اند بار دیگر برگرداند؟ و آیا ملی شدن این محوطه از تخریب های بیشتر که ادامه پروژه هتل و تله کابین برای محوطه و آثار تاریخی شیوشگان را بدنبال دارد، جلوگیری می کند؟