آیا در دوران قاعدگی نباید ورزش کرد؟

ایسنا/ دکتر معصومه هلالی زاده قاعدگی زنان ورزشکار را عاملی برای کاهش عملکرد ورزشی آنها نمی داند بلکه معتقد است که شاهد بهبود رکورد آنها هستیم.

معصومه هلالی زاده، فوق دکترای فیزیولوژی ورزشی از دانشگاه ایلینویز آمریکا و عضو هیات علمی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی ایران به نحوه فعالیت زنان ورزشکار در دوران قاعدگی اشاره کرد و گفت: زنان در این دوران به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی معمولا احساس درد، ناراحتی و خون ریزی دارند. این باور غلط در جامعه جا افتاده که ورزش در دوره قاعدگی درد و خونریزی را افزایش می دهد در نتیجه بسیاری از زنان فعالیت های ورزشی و حتی فعالیت های جسمانی روزانه خود را محدود می کنند، در حالی که به هیچ عنوان باعث افزایش درد و خونریزی نمی شود. افزایش سطح فعالیت و افزایش میزان کالری مصرفی، سرعت تخلیه خون را در خانم ها افزایش می دهد. البته میزان خونی که هر ماه از بدن یک خانم خارج می شود یکسان و از پیش تعیین شده است و هیچ ارتباطی به سطح فعالیت آنها ندارد، حتی افزایش سرعت تخلیه خون باعث کاهش درد می شود.

او در پاسخ به این سوال که آیا افزایش سرعت تخلیه خون، دوره زمانی قاعدگی را کاهش می دهد؟ بیان کرد: خیر، افزایش سرعت تخلیه خون به معنی کوتاه یا بلند شدن دوره قاعدگی نیست بلکه میزان خونی که باید در طول یک روز خارج شود، حین و پس از فعالیت ورزشی نوسان دارد و سرعت تخلیه بیشتر می شود که در نتیجه آن زنان حس راحتی بیشتری را تجربه می کنند چون درد ناشی از انقباضات عضلات ناحیه رحم، کمر و شکم کمتر می شود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی ایران در مورد انقباضات عضلانی در دوره قاعدگی گفت: این انقباضات نوعی گرفتگی عضلانی محسوب می شوند که ناشی از هیپوکسی یا کمبود اکسیژن است اما در حین فعالیت ورزشی شاهد افزایش خون رسانی و اکسیژن رسانی به نواحی مختلف بدن از جمله عضلات ناحیه شکم و کمر هستیم، بنابراین گرفتگی عضلانی در این به نواحی به شکل مطلوبی کاهش پیدا می کند و به نبال آن درد را هم کاهش می دهد.

دکتر هلالی زاده در مورد بی نظمی قاعدگی به دلیل فعالیت های ورزشی سنگین گفت: فعالیت های ورزشی بسیار سنگین و شدید که ورزشکاران حرفه ای تجربه می کنند، تا حدودی ریتم قاعدگی را بهم می ریزد؛ با ترشحات استروژن ناشی از فعالیت های ورزشی بسیار سنگینن، نوسانات قاعدگی هم اتفاق می افتد یعنی ریتم قاعدگی مختل می شود. بسیاری از ورزشکاران حرفه ای این بی نظمی را تجربه می کنند اما در سلامت فیزیولوژی آنها و مواردی مثل قدرت باروری تاثیری نمی گذارد. البته در صورت تکرار این بی نظمی باید به پزشک مراجعه و بر اساس نظر پزشک دارو مصرف کنند.

او در این مورد افزود: منظور از بی نظمی قاعدگی این است که سیکل 28 روزه رعایت نمی شود و احتمال پس و پیش شدن قاعدگی وجود دارد. این موضوع در ورزشکاران حرفه ای و رده قهرمانی بسیار شایع است اما نگران کننده نیست. برخی حس می کنند تحت چنین شریطی قدرت باروری شان کاهش پیدا می کند و زنانگی شان تحت تاثیر قرار می گیرد اما اصلا اینگونه نیست.

فوق دکترای فیزیولوژی ورزشی در مورد دردهای شدید ناشی از فعالیت های ورزشی سنگین گفت: ورزشکاران حرفه ای مواردی از آمنوره و دیسمنوره یا همان بی نظمی و درد را تجربه می کنند اما این ماهیت ورزش قهرمانی است. گاهی هدف ورزش، توسعه سلامت جسمانی و برای برخی هدف کسب مدال و افتخارآفرینی است پس اگر ورزشکاران حرفه ای در دوران قاعدگی مشکل دارند، نمی توانیم این نسخه را بپیچیم که در این دوره ورزش را کنار بگذارند. بهترین ایده انجام فعالیت های ورزشی سبک در این دوران است چون به کاهش درد کمک می کند و به دلیل افزایش خون رسانی و اکسیژن رسانی به نواحی مختلف بدن، کیفیت قاعدگی را بالاتر می برد.

دکتر هلالی زاده در مورد بهبود عملکرد ورزشی زنان در روز دوم قاعدگی بیان کرد: مطابق با تحقیقات، تغییرات هورمونی که در بدن زنان قاعده اتفاق می افتد باعث ثبت بهترین رکوردهای ورزشی به ویژه در روز دوم قاعدگی می شود یعنی بدن زنان در روز دوم قاعدگی در شرایطی مانند دوپینگ قرار دارد و از نظر فاکتورهایی چون قدرت، توان، چابکی و سایر فاکتورهای آمادگی جسمانی میزان قابل توجهی از پیشرفت و بهبود را نشان می دهد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی ایران به افزایش سطح هورمون اندورفین و تاثیر آن در نشاط زنان در دوران قاعدگی اشاره کرد و گفت: زنان در دوران قاعدگی حالات متفاوتی را تجربه می کنند اما به طور کلی حالاتی چون خونریزی، درد، نوسانات خلقی، افزایش سطح اضطراب و در برخی موارد افسردگی یکسان است. معمولا نوسانات خلقی، تحریک پذیری و حالات روحی نامساعد در خانم هایی که درد بیشتری دارند، بیشتر است. به طور کلی فعالیت ورزشی در این دوره و در کل یک ماه باعث می شود که سطح هورمون های نشاط آور که یکی از آنها اندورفین است و تاثیر بسیار مطلوبی در کاهش نوسانات خلقی، استرس و افسردگی دارد، افزایش پیدا کند. برای مثال افزایش سطح استروژن در فاکتورهای آمادگی جسمانی و عملکرد ورزشکاران تاثیرگذار است و خانم ها که در سیکل زنانه بالاترین سطح این هورمون را دارند، رکوردهای ورزشی خیلی بهتری را ثبت می کنند.

او در ادامه افزود: در روز دوم قاعدگی به دلیل افزایش این هورمون رکوردهای بهتری را ثبت می کنند. روز اول معمولا با درد بیشتری همراه است و خانم ها به خاطر نوسان خلقی حس مطلوبی ندارند اما در روز دوم با کاهش درد، بهبود عملکرد ورزشی به خوبی نمایان می شود، به طوری که اغلب خانم های ورزشکار همین بازخورد را به مربیان می دهند البته همه خانم ها اینگونه نیستند اما بسیاری از آنها پیشرفت می کنند.

دکتر هلالی زاده در مورد قرص های که برخی از ورزشکاران در دوران قاعدگی برای جابه جایی سیکل زمانی خود مصرف می کنند، گفت: به طور کلی هر عامل بیرونی و مداخله ای که نظم فیزیولوژی بدن را به هم بزند، عامل مزاحم است و سلامت بدن مخصوصا در زنان که از نظر خلق و خوی و ویژگی های فیزیولوژی حساس تر هستند، را به مخاطره می اندازد. تاثیرات منفی هورمون درمانی یا مصرف داروهای مختلف به منظور بهبود عملکرد ورزشی یا تغییرات ترکیب بدنی برای زنان نسبت به مردان بیشتر است. زنان باید بیشتر مراقب سلامت فیزیولوژی خود باشند چون علاوه بر خود، پرورش دهنده نسل آینده هم هستند. یک زن در وهله اول زن و در آینده مادر است و باید مراقب بدن خود باشد، بنابراین هیچ چیز ارزش این را ندارد که با سلامتی خود بازی و دارویی را مصرف کند که در آینده باوری او را تحت تاثیر قرار بدهد یا زمینه ساز مشکلاتی چون انواع سرطان ها باشد. به طور کلی توصیه نمی کنم که سیکل قاعدگی خود را جا به جا کنند. هرچند ممکن است در برهه ای از زندگی به این کار نیاز پیدا شود اما از نظر عملکرد ورزشی نگرانی وجود ندارد چون در این دوران عملکرد بهتری نشان می دهند.

فوق دکترای فیزیولوژی ورزشی برای جلوگیری از کاهش عملکرد ورزشکارانی که دچار نوسانات خلقی شدید می شوند، توصیه های را ارائه داد و گفت: در این دوران از ورزش های سنگین بپرهیزند و تنها فعالیت های ورزشی مفرح مثل یوگا، پیاده روی، تمرینات پلانک و تمریناتی که باعث افزایش ترشح هورمون های نشاط آور و خون رسانی به عضلات ناحیه شکم و کمر می شوند، را انجام دهند. علاوه بر این گیاهان دارویی مثل دمنوش بابونه، زعفران و گیاهان ضد التهاب و ضد درد، آثار کوفتگی عضلانی و التهاب را کاهش می دهند و آثاری شبیه به داروی ایبوپروفن دارد.

او در مورد ورزشکاران حرفه ای که نمی توانند فعالیت خود را کاهش دهند، گفت: به هر حال ورزش دو شاخه با هدف سلامتی و قهرمانی دارد که در ورزش قهرمانی ممکن است مسائل سلامتی و تندرستی تحت شعاع قرار بگیرد اما توصیه کلی این است که تقویم ورزشی خود را به نوعی تغییر بدهند که در این دوران از فعالیت های ورزشی خود بکاهند تا سیکل قاعدگی خود را با آرامش بیشتری سپری کنند.

دکتر هلالی زاده در مورد لزوم همراهی مسئولان ورزشی تیم ها با زنان در دوران قاعدگی گفت: در برخی از کشورها قوانین قضایی به گونه ای بنیان گذاری شده که اگر خانم ها در دوران قاعدگی جرمی مرتکب شوند با تخفیف مجازات مواجه می شوند، پس باید از نظر اجتماعی به این نکته توجه شود. خانواده ها و اطرافیان زنان باید این نکته را در نظر داشته باشند که شرایط فیزیولوژیک زنان با مردان متفاوت است؛ مردان ممکن است در کل یک ماه هیچ تغییر خلق وخویی نداشته باشند اما در خانم ها به وضوح این تغییرات ایجاد می شود. در مورد جامعه ورزشکاران هم توجه به خلق و خوی آنها مخصوصا خانم هایی که نوسانات خلق و خویی بیشتری دارند، بسیار با اهمیت است. مربیان و سرپرستان تیم ها باید در مورد ورزشکاران خانم خود این حساسیت و دقت نظر را داشته باشند. از طرف دیگر ورزشکاران هم باید این موضوع را با مربیان و روانشناس تیم در میان بگذارند و نوسانات خلقی خود را شرح بدهند، یعنی یک موضوع دوطرفه از سمت ورزشکار و مربیان است.