آیا ویروس کرونا ضعیف می شود؟

فارس/ دکتر خلیل علی محمدزاده گفت: اگر در طول یکسال به سمت ایمنی جمعی حرکت کنیم، جای امیدواری فراوان از بابت بسیاری مسائل مانند ضعیف شدن آرام آرام ویروس و کاهش شدت بیماری زایی و مرگ و میر آن وجود دارد.

دکتر خلیل علی محمدزاده پزشک و استاد دانشگاه طی گفت و گویی به سوالات مختلف در رابطه با بیماری کرونا پاسخ گفت.

در رابطه با تمام شدن کووید 19 و یا بیماری کرونای جدید پیش بینی های مختلفی شده، به نظر شما این بیماری کی تمام می شود؟

این بیماری نوپدید است و پایانی در کار نیست، متاسفانه باید بگویم آمده است که بماند. آنچه که بالاخره تمام می شود، همه گیری این بیماری است.

یعنی این وضعیت قرنطینه و فاصله اجتماعی و رعایت موازین بهداشتی و شستشوی مرتب دستها و … را همینطور خواهیم داشت؟

رعایت موازین بهداشتی و شستشوی مرتب دستها و دست به منطقه به اصطلاح T صورت نزدن، اینها که درس های خوب کروناست و بهتر است در شکل متعارفش در زندگی ما دایمی شود، تاکید بر رعایت موازین بهداشتی به عنوان یادگاری کرونا اشکالی ندارد. اما برای برچیدن سایر دستورالعمل ها مثل فاصله اجتماعی، باید شرایط خیلی تغییر کند و اطمینان کامل حاصل شود. تازه در میانه راه هستیم و نباید تصمیم گیری ها بعضا ناقص و یا گهگاه اجرایی شوند.

برای تغییر وضعیت چه شرایط دیگری مطرح است؟

وقتی که داروی موثر برای درمان پیدا شود. زمانی که واکسن اختصاصی برای بیماری تولید شود. یا اینکه در اثر ابتلا جمعیت قابل توجهی به تدریج، ایمنی جمعی به وجود آید.

هم اکنون از تولید واکسن و یا دارو در برخی از کشورهای دنیا اخباری منتشر می شود. اینها چه موقع به ثمر می نشیند؟

بله، موارد نسبتا زیادی ذکر می شود. دارو و واکسن دغدغه خیلی کشورها هست. در کشور ما هم تحرکات خوبی دیده می شود، لکن همه اینها در مراحل مختلف تحقیقاتی و آزمایشات بالینی است و تا به نتیجه برسد و برای انسان قابل استفاده باشد، مدتی به طول می انجامد.

معمولا تولید دارو و واکسن چه مدت طول می کشد؟

حداقل یکسال دیگر زمان لازم است که به ضریب اطمینانی برای بهره برداری برسد.

منظورتان از ایمنی جمعی چیست؟

ایمنی یا مصونیت (Immunity) به مقاومتی اطلاق می شود که معمولا در بدن انسان و یا حیوان در برابر عوامل عفونی بیماری زا یا سموم آنها به وجود می آید و حاصلش این است که دیگر به آن بیماری مبتلا نمی شوند که این مصونیت می تواند ذاتی و یا اکتسابی باشد. وقتی این ایمنی در درصد زیادی از جمعیت به وجود آید، ایمنی جمعی (Herd immunity) حاصل شده است.

در رابطه با این دو ایمنی توضیح می دهید؟

مصونیت یا ایمنی بر دو نوع است. طبیعی و اکتسابی، در مصونیت طبیعی (ذاتی) بسیاری از افراد نسبت به بعضی از بیماری ها از ابتدا مصونیت دارند و به آن ها دچار نمی شوند مثلا انسان خود بخودی به طاعون گاوی مبتلا نمی شود.

مصونیت اکتسابی در اصل وجود ندارد و بعدا در انسان بوجود می آید. مصونیت اکتسابی بر دو قسم است فعال و غیرفعال. مصونیت اکتسابی فعال و غیر فعال ممکن است طبیعی و یا مصنوعی باشد.

پس از ورود میکروب به بدن و ایجاد بیماری، یک نوع ایمنی در بدن ایجاد می شود که به آن مصونیت اکتسابی فعال طبیعی می گویند و مصونیت اکتسابی فعال مصنوعی نیز همان واکسیناسیون است.

زمانی که انسان ایمنی خود را از طریق تزریق گاماگلوبولین و سرم های اختصاصی مانند تتابولین (سرم ضد کزاز) بدست آورد به این نوع ایمنی، مصونیت اکتسابی غیر فعال مصنوعی می گویند. این نوع مصونیت به سبب عدم فعالیت سیستم دفاعی بدن پایدار نبوده و در نتیجه بسیار کوتاه مدت است. بنابر این واکسیناسیون مصونیت اکتسابی فعال مصنوعی است، که از عامل بیماری (میکروب) کشته شده (مانند واکسن سیاه سرفه)، زنده ضعیف شده (ب ث ژ) یا سم ضعیف شده بیماری (کزاز) است.

پس اینکه گفته می شود که مبتلایان بهبود یافته از کرونا پلاسمای خود را اهدا کنند، تا برای سایر بیماران استفاده شود، به همین دلیل است؟

بله، دقیقا، چون در این افراد در اثر ابتلا به بیمـــاری، مصونیت اکتسابی فعال طبیعی ایجاد شده است. بنابر این پلاسمای خون این افراد برای سایر بیماران مفید است. اینکه در برخی کشورها مانند آلمان هم اکنون حتی در همه افراد سالم دنبال تست آنتی بادی رایگان هستند. در واقع می خواهند از این طریق ببینند آیا او کرونا گرفته یا نه؟ و در ضمن آن، در صورت ابتلا و تمایل از پلاسمای او برای درمان مبتلایان استفاده گردد.

آقای دکتر برگردیم به ایمنی جمعی، حالا که واکسن موثر نداریم، در رابطه با کووید 19 فرمودید این ایمنی در چه حالتی ایجاد می شود؟

در حالتی که 55 تا 70 درصد جامعه به این بیماری مبتلا شوند، ایمنی جمعی ایجاد می شود.

الان با توجه به روند ابتلا و فوتی کووید 19 در ایران و سایر کشورها، همین مسئله را قدری بیشتر تبیین می کنید؟

شما فرض کنید ایمنی جمعی در کشور ما در این بیماری با حداقل ممکن یعنی یک سوم جمعیت ایجاد شود. این یک سوم یعنی حدود 27 میلیون نفر ابتلا مثلا در مدت سه ماه، خدمات رسانی به این همه چگونه ممکن است. نه اینکه برای ما ممکن نباشد ولی سایر کشورها بتوانند. هیچ کشوری نمی تواند. اگر فقط 20 درصد این بیماران نیازمند بستری در بیمارستان در طی این مدت باشند، وضعیت فاجعه باری ایجاد می شود. اینها تازه بخشی از بعد بهداشتی درمانی قضیه است. خسارت های جبران ناپذیر دیگری هم در بقیه ابعاد دارد که بنده فعلا خیلی به آن ها نمی پردازم.

اما اگر مثلا در طول یکسال به سمت ایمنی جمعی حرکت کنیم، جای امیدواری فراوان است از بابت بسیاری مسائل از جمله اینکه؛ رفته رفته ویروس ضعیف می شود و شدت بیماریزایی و مرگ و میر آن کاهش می یابد. امکان کشف داروی موثر در آینده فراوان است. تولید واکسن اختصاصی انتظار می رود. امکان پیدایش روش های درمانی اثربخش وجود دارد. سیستم های مراقبتی می توانند ردیابی های بهتری انجام دهند. دانش و تحقیقات در مورد این ویروس و راه های مبارزه با آن ارتقاء یابد. مراکز بهداشتی و درمانی هم می توانند اولا فرصت بازسازی پیدا کنند و ثانیا از تجارب و منابع بهتری برای انجام وظایف برخوردار شوند.

تعریف شما از قرنطینه چیست؟

قرنطینه محدودیت جابجایی و فعالیت افراد سالمی است که در دوره کمون یک بیماری واگیر در معرض آن قرار گرفته اند. قرنطینه به مدتی معادل طولانی ترین دوره کمون بیماری اعمال می شود و به صورت کامل و یا تعدیل شده اجرا می گردد. در واقع قرنطینه به منظور پیشگیری از انتقال بیماری در دوره کمون است.

دوره کمون در بیماری کووید 19 چه مدت است؟

یک بیماری دوره های مختلف دارد. مثلا دوره نقاهت، دوره واکیری و …، یکی از دوره ها در هر بیماری، دوره کمون است. دوره کمون (Incubation Period) به فاصله بین تماس با یک عامل عفونت و بروز اولین نشانه های بیماری ناشی از آن گفته می شود. دوره کمون کووید 19 از 2 تا 14 روز در اغلب منابع ذکر شده و باید به طور کلی گفت دوره کمون این بیماری نوع نسبتا متوسطی است. دوره کمون یک بیماری مثل بوتولینیوم در حد خیلی کوتاه و چند ساعت است و یک بیماری مانند هپاتیت B بلند و در حد چند ماه است و یک بیماری مثل ایدز می تواند چند سال باشد.

امید است اهداف عالی وزارت بهداشت در ارتقای سلامت آحاد مختلف مردم با استفاده از نظرات مشورتی متخصصان و مراکزی چون فرهنگستان علوم پزشکی که انباشته از مطلعین و خبرگان علوم بهداشتی کشور است، در جریان سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها تقویت شود و همچنین با همکاری جدی و فراگیر مردم و مشارکت همه دستگاه ها و نیز تدارک تمهیدات لازم و همسویی و قاطعیت هر چه بیشتر دولت در اجرای تصمیمات، در تمام مراحل کار شاهد دستاوردهای فراوانی باشیم.