درباره سنندج: خوردنی ها، شنیدنی ها و دیدنی های سنندج

سفر به سنندج سفر به تاریخ است، نه تنها برای قدمت تاریخی شهر، جاذبه های سنندج و دیدنی های سنندج، که حتی زبان مردم سنندج زبانی متعلق تاریخ است. زبان کردی و فارسی هر دو از مجموعه زبان های هند و اروپایی اند و هر دو متاثر از زبان اوستایی. زبان مردم سنندج، کردی مرکزی با گویش اردلانی است که با گذشت زمان تغییراتی در لهجه داشته. اما به طور کلی زبان های کردی از زبان های ایرانی شاخه غربی است و به گفته بعضی از اندیشمندان، بازمانده زبان پهلوی پارسی که با زبان فارسی و بلوچی خویشاوندی دارند. خلاصه که در سنندج همیشه به گوش باشید و هر کلامی را که مردم این منطقه با زبان و لهجه خود می گویند مثل آواز و ترانه ای اساطیری بشنوید تا سنندج را شنیده باشید. اگر پیش از سفر به سنندج این گزارش را بخوانید، می توانید مثل یکی از اهالی آنجا شهر را بگردید و درباره سنندج بدانید؛ همان قدر دور، همانقدر نزدیک.

دیدنی های سنندج: درخت زردآلو گفت خوش آمدید

به گردنه صلوات آباد که برسید، یعنی تا سنندج و دیدنی های سنندج راهی نمانده، همان شهری که از فراز گردنه و در دره می بینید. اما برای اینکه مشهورترین مکان گردشگری و یکی از دیدنی های سنندج را ببینید باید همان راهی که شما را به سنندج رسانده به سمت غرب، آنسوی شهر ادامه دهید تا به میدان گاز برسید. درباره سنندج، میدان گاز، یعنی ابتدای تفرجگاه مردم سنندج. میدانی که وجه تسمیه نامش ستون بلند گازی است که پیش تر روشن می شد و فواره های آب در پایین ستون، آن را همراهی می کرد. از آنجا که این میدان در ابتدای منطقه تفریحی آبیدر قرار دارد، حتی دور دور کردن در آن از تفریح های مردم سنندج به حساب می آید، مخصوصا اگر اهل بستنی باشید و بروید سراغ راسته بستنی فروشی ها. منطقه تفریحی آبیدر اما که سال های زیادی از شکل امروزی اش نمی گذرد، اصل داستان است و جایی برای تاریخ گردی، زیارت و سیاحت. جاده آسفالت را که به سمت آبیدر بالا بروید و برسید به آخرین جایی که ماشین رو است، می رسید به جایی که سنندجی ها «شلان» یا «دار شلان» می خوانندش، یعنی درخت زردآلو، درباره سنندج همین درخت زردآلو هم می تواند جزو این اسم از زمانی به اینجا داده شد که فقط یک درخت زردآلو به مهمانان آبیدر خوش آمد می گفت. آبیدر هم آبیدر شد چون سنندجی ها به این منطقه می گویند «آوْدَر» یعنی اینجا از هر جایی آب زده بیرون. در آبیدر هم پیست دوچرخه سواری هست که قرار است تا چند وقت دیگر دوچرخه برای اجاره هم داشته باشند، هم منطقه «هفت آسیاب» که هرچند حالا اثری از هیچ کدام از آسیاب ها نمانده، اما دشتی است برای گشت و گذار. آبیدر یک پرده بزرگ برای نمایش فیلم هم دارد، از همان ها که توی فیلم ها مردم با ماشین جلوی پرده ایستاده اند و از توی ماشین فیلم می بینند. از دیگر جاذبه های سنندج، «نظرگاه خضر زنده» است، جایی برای بخش زیارتی آبیدر، جایی که محلی ها به ««خیر زنه» می شناسند و معتقدند جایی است که زمانی حضرت حضر در آن حضور داشته و اصلا آبادانی آبیدر مرهون همین حضور است.

لک لک های مهمان، لک لک های همسایه

انیمیشن دو بعدی «خداوند لک لک ها را دوست دارد» را نه فقط آنها که کودکی شان را در دهه هفتاد گذرانده اند، بلکه بچه های دهه 60 و بالاتر هم به یاد دارند. کافی است تیتراژ این انیمیشن را در جمعی از همه رده های سنی پخش کنید تا ببینید چطوری همه دارند زمزمه می کنند «دعا کنیم تو شب ها/ که ای خدا، ای خدا/ زودی بیان لک لک ها». موضوع این مجموعه که در سال 79 ساخته شد درباره کوچ لک لک ها به دهکده و ماجرای دوستی آنها با بچه های ده بود. هرچند در این انیمیشن کاراکترها به فارسی معیار حرف می زدند، اما فضای آن چیزی شبیه روستاهایی در کردستان بود و روستایی که داستان انیمیشن در آن می گذشت هم اینطوری معرفی شده بود: «در گوشه ای از سرزمین پهناور ما روستایی بود زیبا، با مردمانی خوب و زحمتکش. این روستا در دامنه کوهی بلند قرار داشت با درهای چوبی زیبا پر از خانه های قشنگ نقلی و کوچه های تنگ و کاهگلی. و پنجره های رنگارنگ». انگار این توصیف درباره سنندج است و درباره یکی از روستاهای استان کردستان که مردم و لک لک ها کنار هم در صلح و آرامش زندگی می کنند. مردمی که برای لک لک ها لانه می سازند و اجازه نمی دهند بچه ها به پرنده ها آزار برسانند و از همین مراقبت است که لک لک ها هم به راحتی با مردم روستا تعامل می کنند و در نزدیک ترین جای ممکن به آدم ها لانه های شان را می سازند. اتفاقی که از دیدنی های سنندج است و درباره سنندج شدنی است. شاید شما هم فیلم مرد روستایی را در فضای مجازی دیده باشید که مثل شاگرد بنایی که برای اوستا آجر می اندازد، برای لک لک چوب می اندازد و اوستای معمار را تشویق می کند. لک لک هم شاخه های خشک درخت را یکی بعد از دیگری با منقار می گیرد و خانه اش را کامل می کند.

اگر هوس دیدن لک لک سفید دارید باید فصل بهار را برای سفر به کردستان انتخاب کنید تا همه جاذبه های سنندج را یکجا ببینید، اما هرچند لک لک سفید در بیشتر نقاط استان دیده می شود، اما درختان بلند بلوط و فراوانی غذا در شهرستان های بانه و مریوان زیستگاه مناسب تری برای این گونه از لک لک ها به وجود آورده. اما اگر بخواهید جایی بروید که میزبان بیشترین لک لک های سفیدند، روستاهای بیلو، دره تقی و قلقله در مریوان -که رتبه اول را روستای بیلو دارد- و روستای سویرو در بانه را انتخاب کنید. در زبان محلی به این پرنده «حاجی له ق له ق» می گویند و مردم استان کردستان حضور این پرندگان را مایه خیر و برکت و خوش اقبالی می دانند.

خمیرهای خوردنی خوشمزه

ترکیب خمیر نان، پیاز و نمک ترکیب ساده ای است، حتی وقتی پیچک کوهی یا پیازچه و سبزی های دیگر با آن مخلوط شود یا با روغن حیوانی و کره چرب، اما سنندجی ها با همین ترکیب ساده نانی درست می کند که روی «ساج» پخته می شود و به آن «که لانه» می گویند، خوراکی ای که فقط نان نیست و مثل غذای کامل می تواند سیرتان کند. این خوراکی آنقدر محبوب است که نه تنها گردشگرها، بلکه اهالی سنندج هم در گردش های آخر هفته و بازارگردی های روزانه، خودشان را مهمان کلانه می کنند، آن هم با دوغ محلی. با این توصیف این خوراکی نه فقط از خوردنی ها که از دیدنی های سنندج هم به حساب می آید. سنندجی ها یک نان خوشمزه دیگر هم دارند به نام «شلکینه» که در تهیه خمیر آن به جای آب از شیر استفاده می شود.

درباره سنندج، خورش ها هم می توانند از جاذبه های سنندج باشند. خورش های محلی که بیشتر به دلایل فراوانی سبزی های کوهی، غذای محلی این شهر و اطراف آن شده اند. مثل خورش ریواس یا خورش گیلاخه که با گیاهی با همین نام که بومی این منطقه است طبخ می شود. اهالی سنندج یک غذای ساده وخوشمزه هم دارند به نام خورش تره کردی، که با تره خرد شده، گوشت چرخ شده، پیاز، رب گوجه فرنگی، زرشک، روغن، پودر لیمو و ادویه های مخصوص پخته می شود.

درباره سنندج خوب است بدانید که یک بازار معروف برای فروش پوشاک دست دوم دارد. بازاری که به رسم همه فروشگاه هایی که کالاهای دست دوم می فروشند به تاناکورا معروف است و یک جورهایی از جاذبه های سنندج. نامی که از سریال «سال های دور از خانه» و نام فروشگاه های زنجیره ای بازیگر اصلی آن یعنی اوشین باقی مانده. برای پیدا کردن این بازار و راسته که حالا دائمی شده، باید به انتهای خیابان شهدا بروید، فقط یادتان باشد که به قول سنندجی ها «سرِ بار» برسید که جنس های خوب تمام نشده باشند.

دف بزن، ذکر بگو

نمی شود درباره سنندج گفت و شنید اما سراغ موسیقی و مهم ترین ساز این منطقه، یعنی دف نرفت. دف برای اهالی سنندج تنها یکی از سازهای موسیقی نیست، مردم سنندج با دف ذکر می گویند و برای شان مقدس است. تا آنجا که ماه ربیع الاول که در سنندج به «ماه مولود» معروف است از مساجد و خانه ها صدای دف می آید و یک جورهایی از جاذبه های سنندج به شمار می رود. اینجا چه ها یادگیری موسیقی را با دف شروع می کنند. اما این همه ی نسبتی نیست که مردم سنندج با ساز و موسیقی دارند. بسیاری از مشاهیر موسیقی از سنندج برآمده اند، مثل خانواده کامکارها که تنها یکی از گروه های خانودگی موسیقی سنندج اند.

اقامت در سنندج

اگر از اقامتگاه های شهری خسته شده اید و می خواهید اقامت در سنندج را متفاوت کنید، اقامت در روستاهای اطراف را تجربه کنید. روستاهایی با خانه های سنگی و کوچه های پلکانی که برخی قدمت تاریخی دارند. پیدا کردن این اقامتگاه در سایت مکانچی کار ساده ای است. چون در صفحه اول سایت مکانچی می توانید شهر یا روستای مورد نظر را جست وجو کنید تا لیستی از این اقامتگاه ها در اختیارتان قرار بگیرد.