معروف ترین گنبدهای جهان و تجلی هنر معماری

سازه و ساختمان های گنبدی از دیرباز در شهر و کشورهای مختلف دنیا به چشم می آمدند. شاید منظور از ساخت برخی این ساختمان های گنبدی برجسته نمایاندن آن بوده که در انظار عموم، ویژه بودنشان را گوشزد کند. وجود چنین بناهایی با داشتن گنبد، مختص جا و مکان خاصی نبوده و نیست و در شرق و غرب، هم خاورمیانه و هم اروپا وجود داشته اند. جنس این سازه ها مختف بوده و گاه از خشت و گل و گاه از تشکیلات فلزی بنا می گردند و در اندازه های کوچک و بزرگ و کم ارتفاع و بلند دیده می شوند. ما را همراهی کنید تا در مطلب بزرگترین گنبدهای جهان شما را با چند نمونه از معروف ترین گنبدهای جهان آشنا گردانیم.

پیدایش سقف های گنبدی شکل

علیرغم اینکه تاریخ دقیق پیدایش اولین سقف های گنبدی شکل به درستی معلوم نیست، ولی از بقایای بجا مانده از دیرینه ترین سازه ها در دزفول و در محوطه تپه چغامیش چنین بر می آید که این سازه با بهره گیری از خشت، گل و آجر و به صورت منحنی و گنبدی شکل ایجاد شد. همچنین از آثار بجا مانده از قلعه دختر و همچنین کاخ اردشیر بابکان و وجود گنبد در معماری این بناها بخوبی گواه این مسئله هست که احتمالا اولین گنبد در سازه های دوره اردشیر اول و توسط حکومت ساسانی بنا نهاده شد. در دوره و تمدن های گوناگون از بنای گنبد در ساختمان ها استفاده شده که بطور مثال خانه اسکیموها می تواند نمونه ای ارزشمند از اینگونه معماری به حساب آید. در روم کهن نیز رومیان سازه های مهم خود را با سقف هایی به شکل گنبد می ساختند، ولی در ایران بنابر شواهد موجود، احداث گنبد ساختمان ها از دوره ساسانی آغاز شد.

معروف ترین گنبدهای جهان

مسجد شیخ لطف الله

یکی از بزرگترین گنبدهای جهان در سرزمین زیبای خودمان ایران قرار دارد. کاشیکاری و گنبد زیبای این بنای حیرت انگیز جز یکی از شاهکارهایی بوده که از بطن معماری سنتی ایران برخاسته است. مسجد شیخ لطف الله در قرن 16 به دستور شاه عباس جهت استفاده خصوصی خانواده سلطنتی بنا گردید. اندازه آن کمی کوچک و بدون مناره ای ساخته شده است.

بیت المقدس

این مورد از معروف ترین گنبدهای جهان بر روی بنایی مستقر است و جز یکی از اساسی ترین مکان های مذهبی شمرده می شود. یکی از بناهای مذهبی مسلمانان بعد از مسجد الحرام در مکه و مسجد النبی واقع در مدینه، این مکان است. مسجد الاقصی واقع در شهر اورشلیم با نام حرم الشریف نیز مشهور بوده و جز گنبدهایی است که در اوایل ساخت این قسم از سقف ها، با موفقیت ساخته شد، با روکشی از طلا که بر روی ردیفی از موزاییک و سرامیک کشیده شده است. در زیر این گنبد طلایی از یک سنگ مقدس نگهداری می شود که برای سه دین اسلام و مسیحیت و یهودیت مقدس محسوب می شود. ابتدا مسلمانان بسوی این مسجد عبادت به جای می آوردند، ولی بعدها پیامبر به فرمان وحی قبله مسلمانان را بسوی مکه عوض شد.

مسجد ایاصوفیه

در حقیقت بنای مذکور با کاربری یک کلیسا و به دست معماران بیزانس ساخته و بنا گردید، ولی بعدها به دست عثمانی ها افتاد و به مسجد بدل گشت. به مسجد ایاصوفیه بوسیله معماران چند مناره، یک کتابخانه و چند مقبره و همینطور چند فواره افزوده شد و در حال حاضر هم به یکی از موزه های دیدنی این منطقه بدل شده است. این بنای حیرت انگیز تا 1000 سال دارای یکی از بزرگترین گنبدهای جهان با قطر 33 متر بود. این مسجد باشکوه اکنون یکی از نمادهای زیبای ترکیه هست.

معبد پانتئون

معبد پانتئون، معبدی با ابهت بوده که هنوز هم با گذر حدود 2000 سال از شکوه خاصی برخوردار است. این بنای عظیم در میان توریست ها طرفداران زیادی دارد و در ساخت بناهای زیادی از این عمارت الگوبرداری نموده اند. در حال حاضر، معبد پانتئون بزرگترین گنبدهای جهان را با قطر 43 متر دارد. در میان این گنبد نیم کره ای، دایره کوچکتر دیگری با قطر 8/8 متر به منظور نوردهی به محوطه داخل تعبیه شده است. ساخت این معبد با منظور پرستش تمام خدایان در سال 126 پس از میلاد و به فرمان امپراطوری روم صورت گرفت و از قرن 7 تاکنون به عنوان کلیسایی برای پیروان کاتولیک مورد بهره برداری قرار می گیرد. لازم هست بدانید که توریست های زیادی از سراسر دنیا مشتاق بازدید از این معماری باشکوه و زیبای روم باستان و همینطور این مورد از بزرگترین گنبدهای جهان هستند.

تاج محل

بنایی که در همه دنیا و الاخصوص در میان توریست های جهانگرد به بنای یادبود عشق و وفاداری به همسر معروف است، یکی از عجایب هفتگانه دنیای مدرن نامیده می شود و دارای یکی از معروف ترین گنبدهای جهان است. تاج محل یکی از رمانتیک ترین بناهای جهان نیز نامیده می شود و به امر پنجمین شاه گورکانی، شاه جهان و به جهت گرامیداشت همسر ایرانیش بنا گردید. همانطور که اسم این عمارت ایرانی است، در ایجاد آنهم از معماری ایرانی، اسلامی و هندی بهره برداری شد و حدود 16 سال تداوم داشت تا ایجاد آن به اتمام برسد. در جای جای این بنا از اشعار ایرانی استفاده شده و به خط نستعلیق فارسی نگارش گشت و مضمون عاشقانه این اشعار علاقه وافر این شاه را نسبت به همسرش کاملا به بیننده القا می کند. بعدها طبق وصیت شاه او را نیز در کنار همسر محبوبش به خاک سپردند. تاج محل با 57 متر بلندی و 56 متر عرض، روی سنگی از جنس مرمر و در اندازه های 100 در 100 بنا گردیده است. نکته ای که بر عجیب بودن این محل افزود، این بود که این بنا در شبانه روز به رنگ های مختلف در می آید. در آغاز روز و قبل از ظهر به رنگ صورتی، در بعدازظهر به رنگ سفید یا شیری و در غروب، شب یا وقتی روشنایی روز کم می شود به رنگ طلایی در می آید که بنا به اعتقاد باستان شناسان این مسئله به ذات تغییر پذیر و مهربان انسان برمی گردد و همسر شاه جهان نیز طبق گفته ها چنین بود. این امر سبب شده تا گردشگران بسیاری به تماشای این بنا با یکی از بزرگترین گنبدهای جهان بیایند.

سانتا ماریا دل فیوره

سانتا ماریا دل فیوره کلیسای اصلی شهر فلورانس بوده و شروع بنای این کلیسا همزمان با دورانی است که شهرهای مختلف کشور ایتالیا جدال شدیدی را برای ساختن کلیسا با هم آغاز کرده بودند. در این رقابت، شهر فلورانس چون شهر ثروتمندی بشمار می آمد، تصمیم گرفت تا برای ساخت کلیسایی منحصر بفرد سنگ تمام بگذارد و از شهرهای دیگر گوی سبقت را برباید. از همین رو تصمیم به ساخت عمارتی گرفت که گنجایش هر صد هزار نفر جمعیت شهر را داشته باشد. با اینکه این کلیسا تنها با گنجایش سی هزار نفر ساخته شد، ولی در نهایت باشکوه و پرعظمت از کار در آمد. اگر شانس دیدار از این کلیسا را داشتید، روی یکی از معروف ترین گنبدهای جهان رفته و شاهد منظره ای بی نظیر از شهر باشید، چون زاویه ای 360 درجه ای خواهید داشت و کل شهر در زیر پایتان قرار خواهد گرفت. گنبد این کلیسا همچنان دارای یکی از بزرگترین گنبدهای جهان بوده و خود کلیسا هم نشان بارز شهر فلورانس شمرده می شود.

عمارت پارلمان

این بنا مهمترین عمارت در کشور آمریکا بوده و بدان کاخ کنگره هم گفته می شود که نمادی از کشور آمریکا هست. از زمان ساخت آن تاکنون تغییرات زیادی روی آن صورت گرفته و گنبد قبلی آن به مراتب کوچکتر و کم عمقتر از گنبد کنونی است. نقاشی های زیبای مجللی در داخل این کاخ ترسیم شده اند که بر شکوه و جلال این عمارت می افزایند. زیر گنبد عظیم و زیبای عمارت، توسط نقاش معروف کنستانتینو برومیدی به زیبایی نقاشی شده است. از جمله هنرمندی هایی که در دیوارهای این کاخ دیده می شوند، می توان به صحنه های تاریخی و بیاد ماندنی تاریخ آمریکا اشاره کرد.

گنبد بزرگ سانچی

یکی از کهن ترین معبدهای سنگی کشور هندوستان که برای پیروان بودا ارزش والایی دارد، در قرن سوم بعد از میلاد و به دستور امپراطور آشوکا بنا گردید. بر فراز گنبدش محفظه ای چهار گوش تعبیه شده که با نرده هایی به صورت چهار گوش محصور گشته و بر بالای آن چهار چتر ساخته شده اند. در هر چهار سوی این گنبد هم نمادهایی قرار داده شده که هر کدام معنا و مفهموم خاصی دارند. معنای این نمادها عبارتند از اعتماد، عشق، صلح و شجاعت. این مورد از بزرگترین گنبدهای جهان از این جهت مورد ارادت بودائیان قرار گرفت و تصور می شد از یادگاران بوداست.

مسجد امام

علت ساخت این مسجد نذر شاه طهماسب صفوی است. زمانیکه در جنگ بود، نذر کرد بشرط بازگشت پیروزمندانه از جنگ مسجدی بنا خواهد نمود، ولی بعد از موفقیت در این جنگ، با ازبک ها به ستیز پرداخت و پس از آن نیز جنگ های دیگر امان ادای این نذر را به شاه طهماسب ندادند. بجا آوردن این نذر به درازا کشید و در نهایت عمر شاه به ساخت مسجد کفاف نداد. لاجرم این نذر بر گردن نوه او، شاه عباس افتاد. برای ادای نذر پدر بزرگ، شاه عباس قصد کرد تا مسجدی باشکوه و جلال و در خور مقام پدر بزرگ بنا کند و به همین سبب، مسجدی مجلل در قلب شهر یعنی میدان نقش جهان بنان گذاشت که رنگی از بطن آسمان یعنی فیروزه ای داشت. گنبد فیروزه ای رنگ مسجد امام اصفهان را از هر نقطه از میدان نقش جهان به سادگی می توان نظاره گر بود. این گنبد پیازی شکل به استادانه ترین اثر معماری در قرن یازدهم شهرت دارد و کتیبه هایی از قرآن به رنگ لاجوردی در گردن گنبد و کمی پایین تر از آن، صلوت بر چهارده معصوم بر شمسه ها نقش بسته اند.

پروژه عدن

پروژ عدن وسیع ترین گلخانه دنیا بوده که در انگلیس قرار دارد. گیاهان گوناگون از سراسر جهان در یک جا گردآوری شده تا محیطی زیبا جهت جذب توریست های دنیا را به وجود آورده باشند. در حدود دو سال جمع آوری و افتتاح آن طول کشید و یکی از جدیدترین و جالبترین ها در نوع خود بشمار می آید. در زمینی پهناور و به شکل سه سازه حبابی بسیار بزرگ با سه نوع شرایط آب و هوایی جدا از هم ساخته و اجرا شد و با وجود اندازه عظیم این گنبدهای حبابی، هیچ ستونی درونشان استفاده نشده است. شاید برایتان عجیب باشد اگر بگوییم این حباب ها از دیدنی های دنیای معماری محسوب شده و در کتاب گینس هم ثبت شده اند. در این گلخانه عظیم و منحصر بفرد، یک آبشار هم به زیبایی شبیه سازی نموده اند. همچنین، فضای بازی جهت کودکان و رستوران هم جز دیگر بخش های این تفریحگاه بی مثال هستند. اینک عدن به یک جاذبه گردشگری برای کشور انگلیس بدل شده که افراد زیادی با اشتیاق از آن دیدن می کنند.

کلیسای جامع سنت باسیل

کلیسایی متفاوت با الوانی حیرت آور که در پایتخت کشور روسیه یعنی مسکو واقع است. کلیسای جامع سنت باسیل برای بزرگ دانستن پیروزی توسط تزار ساخته و در میدان سرخ جای گرفت. همین رنگ های زیبایش باعث شده تا توریست های زیادی علاقمند و کنجکاو دیدن این محل باشند. هر کدام از این گنبدها با طرح و رنگ مخصوص ساخته شده و هیچ کدام شبیه دیگری نیست و همین تفاوت در رنگ و طرح، آن ها را کنار هم زیباتر نموده است. در حال حاضر، کلیسا در روزهای بخصوص و محدودی استفاده شده و در باقی ایام تبدیل به موزه ای جهت بازدید توریست ها می شود. درون این کلیسا مملو از نقاشی و تزئینات بی مثال بوده که با استادی تمام خلق شده اند. همانطور که ظاهر و نمای این ساختمان از تنوع رنگ برخوردار است، در داخل آن هم شاهد چینش رنگ های دلپذیر در کنار هم خواهید بود. تنوع این گنبدها بعدها الگویی شد تا دیگر معماران هم از این شکل گنبد برای ساخت کلیساهای دیگر الهام گیرند. این ساختمان دارای 9 گنبد با رنگ، طرح و اندازه گوناگون بوده و حیرت انگیز هست.