مسجد کبود ایروان | زیباترین نمای ارمنستان

مسجد مکانی مقدس و آرامش بخش است؛ محلی برای تعظیم در برابر پروردگار، خلوت کردن با او و دیدار و همدلی با بندگانش. از زمان ساخت اولین مسجد در مدینه تا ساخت مساجد جدید و مدرن امروزی، معماری این مکانهای مقدس دستخوش تغییرات بسیاری شده است. یکی از مساجد بسیار زیبا، مسجد کبود ایروان بوده که بازدید از آن به هر مسافر یا گردشگری که گذرش به این کشور بیفتد، پیشنهاد می شود. با ما در مقاله مسجد جامع کبود ایروان همراه شوید تا شما را هرچه بیشتر با دیدنی های مسجد آبی در ایروان آشنا کنیم.

تاریخچه مسجد

مسجد جامع کبود ایروان که اسامی دیگری همچون مسجد پارسی، آبی آسمانی و مسجد گک جامی دارد، در قرن 18 میلادی بنا شد. در تاریخ این چنین آمد که این مسجد با معماری نسبتا ساده و بدون هرگونه نمادی از تجمل، به وسیله فرمانروای محلی یعنی حسین علی خان در دوره سلطنت نادرشاه ساخته شد. ساخت این مسجد در سال 1760 آغاز و بین سالهای 1764 تا 1768 به اتمام رسیده است. در عصر صفویان که مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی اعلام شد، مسجد آبی در ایروان از زیر شاخه 12 امامی تبعیت می کرد.

مسجد کبود ایروان که بدلیل رنگ آبی فیروزه ای که در کاشی های ورودیش به کار رفته، به این نام نامیده شد، بیش از 21300 متر مربع از بهترین زمینهای اطراف را پوشش داده و دارای محوطه محصور داخلی، چند صحن اصلی سرپوشیده به عنوان سالن ملاقات و مدرسه علمیه هست. لازم است بدانید که محوطه اصلی دارای فواره بوده و ساختمانش توسط درختان نارون سرخ احاطه شد.

تاریخ بنای مسجد جامع کبود ایروان حاکی از حکومت پارسیان بر ارمنستان شرقی هست. در آن زمان، ایروان با 20000 نفر جمعیت مرکز بود. در اثر جنگ میان روسها و ایرانیان در حدود سالهای 1827 تا 1828، ایروان و ارمنستان شرقی تحت کنترل مستقیم امپراطوری روس در آمدند. در آن زمان و پس از امضای عهدنامه ترکمانچای میان روس و ایران، رود ارس به عنوان خط مرزی بین این دو کشور شناخته شد. بعد از استقرار قوانین و احکام روسی در این سرزمین، مسجد آبی در ایروان به بزرگترین مسجد تبدیل شد و مورد توجه قرار گرفت.

مسجد کبود در شوروی سابق

منابع معتبر بر این باورند که قبل از رسیدن روسها، در ایروان 10 مسجد فعال وجود داشت که یا تخریب یا به حال خود رها شده اند که از این تعداد، مسجد جامع کبود ایروان باقی ماند که در زمان حکومت شوروی سابق تبدیل به موزه شد. این مسجد تحت سیاستهای سکولار که توسط حکومت کمونیستی شوروی وضع شده بودند، به طرز بدی نگهداری می شد و به همین خاطر، آسیب های بسیاری دید.

مسجد کبود بعد از دوره شوروی

پس از سقوط حکومت کمونیستی شوروی، در این بنا مرمتهای پایه ای و اساسی با استفاده از آجر و کاشی های براق انجام شدند. این بازسازی ها که سرمایه گذاری آن توسط کشور ایران صورت گرفت، مورد انتقاد بسیاری از منتقدین واقع شد، زیرا آنان بر این اعتقاد بودند که اصالت این مسجد حفظ نشده است. از این پس، مسجد کبود ایروان خدمات دینی اسلامی را ارائه می داد. با تمام این اوصاف، مسئولین شهر ایروان علاقه ای به ادامه این بازسازی ها به عنوان مسجد نداشتند و تمایل به این داشتند که این محل همچنان به عنوان مرکزی فرهنگی به فعالیت خود ادامه دهد. اما، مسلمانان ایروان بر این عقیده بودند که بهتر است مرکز فرهنگی در مکان دیگری برپا شود.

در سال 1999، مرمت مسجد کبود ایروان به پایان رسید. در روزهای کاری هفته، نمایشگاه عکسی شامل عکسهای قدیمی ایروان در این مسجد برگزار می شود. همچنین، برای تردد در این مجموعه قوانین سختی معین شده اند که مشخص می کنند حق ورود به کدام قسمت را دارید.

آیا مسجد کبود به عمد پنهان شده است؟

ساختار شهری اطراف این مسجد بگونه ای است که توسط آپارتمانها محصور شده و آن را از دیده ها پنهان کرده است و تنها ورودی آن از خیابانی به نام مشتوتس هست. در یک نگاه کلی اینگونه به نظر می رسد که مسجد را مسلمانان بطور عمد کم رنگ کرده اند. این مسجد به صورت واقعا عجیبی در حصار ساختمانها قرار گرفته و امکان اینکه یک عابر خارجی متوجه آن شود، وجود ندارد. نقشه شهری ایروان در دوره شوروی سابق بازسازی و مرکز این شهر بطور کامل از نو بنا شد. طرح مدرن شهر توسط معماران معروف آن دوران از جمله الکساندر تامانیان طراحی گشت که سعی در مدرن کردن این شهر داشتند. پس، از این متن برداشت می شود که عمدی در کار نبوده و از این مسجد تاریخی بصورت کامل محافظت می شود.

نمای داخلی مسجد

بدلیل سادگی و خلوص زیاد از هیچ لحاظی نمی توان مسجد کبود را با مسجد آبی استانبول که دارای 6 مناره عظیم است، قیاس کرد. طرح پشت مسجد ایروان برگرفته شده از معماری پارسی هست البته، با درجه خلوص کمتر و در بخش درونی طرح قالب، معماری مینیمال است. در معماری بخش داخلی این مسجد، هیچ کاشی یا خطاطی که در زمان اسلامی رایج بود، دیده نمی شود و سادگی در جای جای این مسجد حتی محراب و منبرش کاملا دیده می شود. محراب همانند فرورفتگی در دیوار است که جهت مکه را به ما نشان می دهد و منبرش نیز سکویی پله دار است که امام جماعت برای موعظه بر روی آن قرار می گیرد.

مسجد ایروان را نمی توانیم به عنوان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی _ شیعی _ اسلامی نام ببریم اما، وجودش بسیار موثر و ارزشمند است، زیرا این مسجد باعث شده که ایروان به شهری غنی و جذاب تبدیل گردد. مسجد کبود یکی از مکانهای تاریخی است که باید از آن بازدید کرد و زیبایی آن را مورد توجه و تحسین قرار داد.