مسجد عباسقلی خان با همکاری شهرداری ایروان بازسازی می شود

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، مسجد عباسقلی خان با همکاری شهرداری ایروان بازسازی می شود.

مسجد عباسقلی خان بنایی متعلق به قرون 17 یا 18 میلادی است که تا معاهده ترکمانچای و جدایی خانات ایروان از قلمرو ایران در دوره قاجار پابرجا بوده است. این مسجد با دو گنبد کوچک و بزرگ در سال 1840 کاملا فعال بوده و قرار است از سوی نمایندگی مؤسسه گوته در ارمنستان با همکاری شهرداری ایروان بازسازی شود.

پا که به این بخش از شهر ایروان میگذاری انگار سالها به عقب بازگشته ای؛ به روزگارانی که ایروان با کوچه های تنگ و باریک و خانه های حیاط دار مشجر چهره ای دیگر داشت. چهره ای که به قصبه های قرن 18 و 19 می مانست نه به شهری امروزی با ساختمان های بلند و خیابان های عریض که «الکساندر تامانیان» با ذوق و سلیقه خود و به بهای تخریب بناهای تاریخی متعدد از شهری باستانی چون ایروان، شهری پدید آورد که قدیمی ترین ساختمان زنده و فعال آن مسجد کبود ایروان است و سایر بناهای تاریخی بویژه هفت مسجد دیگر و کلیساهای پرشمارش قربانی نوسازی آن شده اند.

کوند منطقه ای است در دل شهر ایروان با شکل و شمایلی متفاوت که غبار قرنهای متمادی گذشته بر سر و روی آن نشسته است. کوچه های دراز و تنگ که به زحمت امکان گذر دو خودرو کنار هم را می دهند، با ساختمان هایی آجری که نشانی آشکار از حضور ایرانیان در قدیمی ترین بخش ایروان کنونی است.

جای جای این منطقه در مرکز ایروان نشانه هایی از زیست ایرانیان در سالهای دور در آن دارد که آشکارترین نشانه آن همان ساختمانهایی است با دیوارها و هلالی های آجری که بی تردید از عناصر معماری ایرانی اند و نمونه ای دیگر از آنها در بناهای ارمنی ایروان بچشم نمیخورد.

در دل این منطقه و در خیابانی که نام «شوتا روستاولی» نویسنده بزرگ گرجی را بر خود دارد، بنای نیمه مخروبه ای با نماهای آجری توجه هر علاقمندی که گذارش به این ناحیه افتاده باشد را به خود جلب می کند.

براساس مقاله مسجد عباسقلی خان با همکاری شهرداری ایروان بازسازی می شود باید بدانید که در نگاه اول، این بنا به هر چیزی شبیه است بجز باقی مانده یکی از مساجد هشتگانه ایروان ولی با ورود به آن و بازدید دقیق اتاق ها و سالن های آن که در حال حاضر میزبان هشت خانوار است، عناصر معماری مسجد ایرانی در جای جای آن بچشم میخورد. طاق های ضربی و هلالی های ورودی اتاق ها همه گویای حجره های مسجدی هستند که زمانی در این منطقه ایروان فعال بوده است.

مسجد عباسقلی خان که به سبب واقع شدن بر بلندی به نام تپه باشی هم مشهور بوده است، بنا به گفته منابع ارمنی بنایی متعلق به قرون 17 یا 18 میلادی است که تا معاهده ترکمانچای و جدایی خانات ایروان از قلمرو ایران دوره قاجار پابرجا بوده است. آنچه مسلم است این مسجد در سال 1840 کاملا فعال بوده و پاره ای از منابع ارمنی، سال ساخت آن را 1678 میلادی ذکر کرده اند.

مسجد کوند دارای دو گنبد کوچک و بزرگ بوده است که فقط بخشی از گنبد کوچک آن باقی مانده است و دیگر گنبد بر اثر زلزله کاملا فروریخته و از بین رفته است. در منابع ارمنی از مناره های این مسجد سخنی به میان نیامده که یا به علت این بوده است که اصولا مسجد فوق فاقد مناره بوده یا مناره های آن در وضعیتی بوده اند که چندان توجهی بر نمی انگیخته اند. در تصاویری که از مسجد کوند باقی مانده است مناره ای بچشم نمیخورد که البته با توجه به اینکه مسجد در همه منابع ارمنی به عنوان «مسجد شیعی» ذکر شده است قدری عجیب به نظر می رسد.

این مسجد پس از جدایی خانات ایروان از ایران و کوچ تدریجی ایرانیان غالبا آذری زبان از آن به تدریج کاربری خود را از دست داده و در سالهای پس از قتل عام ارامنه و کوچ دسته جمعی ارمنیان به ارمنستان، به محل سکونت چند خانواده تبدیل شده است.

زلزله های سالهای 1988 و 1997 اندک یادگارهای باقی مانده از دوران مسجد بودن این بنا را تخریب کرده است. عدم رسیدگی و کاربری مسکونی از آن، مزید بر علت شده و بر سرعت تغییر شکل این بنا از یکی از مساجد قدیمی ایروان به مخروبه ای با اندک نشانه هایی از یک مسجد افزوده است.

نمایندگی مؤسسه گوته در ارمنستان با همکاری شهرداری ایروان به منظور جلب توجه بیشتر علاقمندان به بافت تاریخی منطقه کوند ارمنستان، برنامه ای را با عنوان «جشنواره کوند» ترتیب داده اند که روزهای دهم، هفدهم و بیست و چهارم سپتامبر در این منطقه از ایروان برگزار می شود.

یکی از مکانهای در نظر گرفته شده برای این جشنواره «مسجد عباسقلی خان» است. جشنواره در بردارنده نمایشگاه عکس، اجرای برنامه های موسیقی سنتی و نمایشگاه غذاهای سنتی اهالی منطقه کوند است. بنا به گفته برگزارکنندگان این رویداد، درب برخی خانه های سنتی کوند در روزهای برگزاری جشنواره به روی میهمانان و بازدیدکنندگان گشوده خوهد شد تا امکان آشنایی علاقمندان با معماری قدیمی این خانه ها فراهم شود.

پیشگام شدن مؤسسه گوته در برگزاری این رویداد فی نفسه اتفاق جالبی است که به نوعی موجب جلب توجه دوباره به این منطقه تاریخی مانده در اعصار پیشین خواهد شد و فرصتی برای ایران تا موضوع بازسازی مسجد کوند را که چندی است مطمح نظر قرار گرفته است، مجددا در دستور کار قرار دهد.

بتازگی بنیادی خیریه در دیدار با رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان آمادگی خود را برای بازسازی مسجد کوند به عنوان یکی از قدیمی ترین مساجد شهر ایروان اعلام کرده که این درخواست طی جلسات متعدد در محل رایزنی فرهنگی و نیز در سفارت کشورمان با حضور سفیر جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان بررسی شده و در حال طی مراحل حقوقی و قانونی مربوطه است.

بنابر گزارش ارسالی از رایزنی فرهنگی کشورمان در ارمنستان؛ آنچه مسلم است بازسازی این بنا بدون مشارکت محتوایی نهادهایی از کشورمان از جمله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی امکان پذیر نخواهد بود. امری که مورد تاکید طرف ارمنی نیز قرار گرفته است.

شهرداری ایروان نوید احیای منطقه تاریخی کوند ایروان و درآوردن آن به صورت قطب گردشگری شهر را داده است. این امر بدون منظور ساختن احیای مسجد کوند بی تردید میسر نخواهد شد و این شرایط فرصت گرانبهایی برای استفاده و اهتمام جدی در بازسازی و احیای مسجد عباسقلی خان ایروان فراهم خواهد آورد. چه بسا در آینده ای نه چندان دور با همت همه آنان که دل در گرو احیای آثار ایرانی در ارمنستان دارند شمار مساجد ایروان به دو مسجد افزایش یابد و منطقه قدیمی شهر مزین به حضور مسجدی با معماری ایرانی و اسلامی شود.