آرامگاه کوروش کبیر | قدیمی ترین سازه مقاوم در برابر زلزله

بلایای طبیعی مانند سیل، طوفان و زلزله همواره به عنوان "خشم خداوند" در تاریخ یاد شده اند. با این حال اجداد ما برای سال ها در مقابل این بلایای طبیعی ایستادگی کرده اند. سیل شکن ها برای محافظت خانه ها در برابر سیل ساخته می شدند و این کار، اقدامی برای مقاومت در برابر نیروهای طبیعی بود. شواهد تاریخی و معماری نشان می دهد که گذشتگان طرز ساخت خانه هایی که در برابر زلزله مقاوم هستند را بلد بوده اند و روش های مخصوص به خود را برای این کار داشتند. یکی از این بنا ها مقبره کوروش کبیر است که از معماری بی نظیر و متفاوتی برخوردار است.
سال ها قبل، در جزیره کرت، برای ساخت دیوارهای خانه ها از سنگ هایی استفاده می کردند که توسط شاخه های درختان به یک دیگر متصل می شدند. وجود شاخه درخت میان سنگ ها، به دیوار انعطاف پذیری می داد و این انعطاف پذیری باعث جلوگیری از ترک خوردن و ریزش دیوار در زمان زلزله می شد. برای جذب نیروی زلزله، معمولا خانه های روی ماسه یا هر خاک شل دیگری که در منطقه یافت می شد، ساخته می شدند. معبد آتنا در تروی (1500 سال قبل از میلاد) و معبد دوریک (273 سال قبل از میلاد) روی لایه ضخیمی از ماسه ساخته شده اند.
در یونان قدیم و کشور ایران، معمارها از تکنیک جدیدی استفاده می کردند. آن ها ماده متفاوتی مانند سرامیک و یا گل را میان زمین و زیرساخت سازه قرار می دادند تا در هنگام زلزله، حرکت لایه ها روی هم از شدت خسارات وارد شده به سازه بکاهد.این روش که "سازه ایزوله شده" نام دارد، یکی از روش های کارآمد در مقاوم سازی سازه ها در برابر زلزله است. امروزه از طناب ها و توپ های کشسان و سیستم های جهش به جای شاخه های چوب استفاده می کنند تا سازه را از زمین جدا کنند. با همگردی همراه باشید تا با قدیمی ترین سازه مقاوم در برابر زلزله یعنی آرامگاه کوروش کبیر آشنا شوید.

تاریخچه ساخت مقبره کوروش

یکی از سازه های تاریخی که این روش مقاوم سازی در برابر زلزله در آن به کار رفته، مقبره کوروش کبیر در پاسارگاد، قدیمی ترین سازه مقاوم در برابر زلزله است که پایتخت حکومت هخامنشی (559- 530 قبل از میلاد) بوده است. با وجود حکومت بر سرزمین هایی که از دریای مدیترانه تا رود ایندوس وسعت داشت، آرامگاه کوروش بسیار ساده است. این آرامگاه مکعبی شکل، ابعادی 6 متر در 5 متر دارد. در کوچکی وجود دارد که به اتاق اصلی باز می شود. سازه اصلی روی ساختار هرمی شکل با 6 پله سنگی، قرار گرفته است. همه چیز از تکه سنگ های بزرگ ساخته شده است.
زیرساخت این سازه از سنگ های آهکی ساخته شده است. لایه اول از سنگ هایی است که توسط ملات شن و آهک کنار هم محکم شده اند. بقیه لایه ها از سنگ هایی تشکیل شده اند که توسط میله های آهنی به هم وصل شده اند اما هیچ کدام از این لایه ها به لایه اول وصل نیست. در هنگام زلزله، لایه های بالایی به راحتی می توانند روی لایه اول تکان بخورند.

همه چیز درباره این بنا مقاوم

مشخص است که در طول 2500 سال گذشته، آرامگاه کوروش در مقابل زلزله های زیادی مقاومت کرده است. گرچه مطمئن نیستیم که قدرت این زلزله ها چند ریشتر بوده است و آیا اصلا به اندازه ای بودند که لایه اول این سازه را تکان دهند یا نه. اثری از تکان خوردن لایه های روی هم وجود ندارد. همین باعث می شود که باستان شناسان در مورد این سازه ابهامات زیادی داشته باشند. آیا سازنده های مقبره کوروش واقعا می دانستند که دارند چه کار می کنند؟ و آیا تمام سازه هرمی شکل به عنوان پایه ایزوله کننده عمل می کند یا نه؟ بگذارید حقیقت را بگوییم، ما حتی مطمئن نیستیم که کوروش کبیر واقعا در اینجا دفن شده است یا نه.
طبق گفته های تاریخ دان یونانی، آرین از نیکومدیا که فرمانده کل قوای اسکندر نیز بود، بعد از این که اسکندر به پرسپولیس حمله کرد و آن را غارت کرد، به آرامگاه کوروش آمد. اسکندر به یکی از جنگجوهای خود دستور ورود به مقبره کوروش را داد. در داخل آرامگاه، او تختی طلایی، میزی که انواع نوشیدنی روی آن قرار داشت، تابوتی طلایی، چند مجسمه که به سنگ های گرانبهایی مزین شده بودند و نوشته ای که روی یکی از دیوارهای داخلی حکاکی شده بود را دید.
هیچ مدرک باستان شناسی مبنی بر وجود این نوشته روی دیوار داخلی آرامگاه وجود ندارد. حتی میان تاریخ دانانی که به وجود این نوشته اعتقاد دارند نیز بر سر کلمات دقیق این نوشته، اختلاف وجود دارد. مطمئن هستیم که پس از دیدار اسکندر از آرامگاه، تمامی وسایل درون آرامگاه به تاراج برده شدند. زمانی که اسکندر دوباره به دیدن آرامگاه آمد، از دیدن وضعیت آن ناراحت شد و دستور بازسازی آن را داد. اگر نوشته روی دیوار نابود شده بود، او قطعا آن را دوباره بازسازی می کرد.
تنها یک تحقیق بر روی سیستم مقاومت زلزله آرامگاه کوروش کبیر، توسط دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده است. طبق گفته های محققین، آن ها سازه را در کامپیوترهای خود شبیه سازی کردند و آن را در مقابل شدیدترین زلزله های شبیه سازی شده قرار دادند تا مقاومت آن را بسنجند. متاسفانه نتایج این تحقیقات برای عموم قابل نمایش نیست و نمی توانیم به آن ها دسترسی داشته باشیم.