طولانی ترین قنات جهان در انتظار گردشگران

به گفته مسئولان برنامه بازدید از مسیرهای مرمت شده قنات زارچ به عنوان طولانی ترین قنات جهان تا اواخر تابستان اعلام می شود و شرکت های گردشگری می توانند تور گردشگری بازدیداز قنات را در برنامه خود قرار دهند.

قنات زارچ طولانی ترین قنات جهان است که طول آن به بیش از 71 کیلومتر می رسد و ساخت آن به بیش از 1300 سال پیش بر می گردد. این قنات این روزها با مشکلات متعددی مواجه است. برای بررسی مشکلات و حل معضلات به وجود آمده در این قنات، با مدیر پایگاه قنات جهانی زارچ گفتگو کردیم.

ابراهیم کاظم نژند، مدیر پایگاه قنات های جهانی زارچ و حسن آباد مهریز در استان یزد در خصوص اقدامات صورت گرفته در جهت احیای مجدد قنات زارچ و مشکلات ناشی از تخلیه فاضلاب ها در این قنات جهانی گفت: طرح حفاظت و مرمت قنات زارچ از ابتدای سال 94 در راستای اهداف ثبت جهانی قنوات ایرانی با احیا و مرمت سازه های وابسته به قنات آغاز شده است. لایروبی قنات، تعریف محور های گردشگری قنات، حفر مادر چاه و حفاری پیشکار کنی در دشت فهرج، ساماندهی و احیای سازه های وابسته به معماری قنات زارچ و قنات حسن آباد مشیر در باغ شهر تاریخی مهریز انجام شد.

وی افزود: نورپردازی و خرید انشعابات برق و آب سازه های وابسته به این قنوات جهانی و حذف فاضلاب ها و پساب های ورودی به آن ها از دیگر اقدامات صورت گرفته بود. انجام مه پاشی در مسیر قنات میراث جهانی زارچ و سازه های وابسته به قنات از جمله پایاب ها و آسیاب برای از بین بردن حشرات به خصوص پشه با همکاری کارشناسان مرکز بهداشت شهرستان یزد انجام شد.

مدیر پایگاه قنات های جهانی زارچ و حسن آباد مهریز درخصوص معرفی قنات یزد گفت: قنات زارچ در یزد دارای سه شاخه جدا از هم است که نام آن ها شیرین، شور و ابراهیم خویدکی است. شاخه شور قنات زارچ در یزد از پایاب مسجد جامع یزد می گذرد و این پایاب نزدیک به 60 پله دارد که دسترسی به آب قنات را نیز میسر می سازد.

وی بیان کرد: در حال حاضر تنها شاخه شور این قنات فعال است و دو سرشاخه دیگر به دلیل افت سطح آب های زیرزمینی، کم آب و خشک شده ‏اند. دلیل شور بودن آب این شاخه نیز این است که مادرچاه در منطقه آب شور قرار گرفته است.

کاظم نژند افزود: درجهت احیا و مرمت قنات زارچ به طور اختصاصی اقداماتی را در سه فاز انجام دادیم. بیش از 30 پایاب زارچ در سطح شهر یزد وجود دارد که در فاز نخست احیای هشت پایاب از مسجد جامع تا آسیاب وزیر و یک آب انبار و یک آسیاب در دستور کار قرار گرفت. در فاز نخست، احیا از مسجد جامع تا آسیاب وزیر هشت پایاب "مسجد جامع کبیر یزد"، "مدرسه علیخانی شاه آبادی سراب"، "آب انبار جنٌـک"، "مدرسه شاه کمال"، "پایاب بزرگ شاه ابوالقاسم قنات زارچ"، "پایاب شاه ابوالقاسم"، "میر عسگرشاهی"، "حاج عباسی "، "کوشکنو قنات زارچ" و "آسیاب آبی وزین قنات زارچ" و یک آب انبار و یک آسیاب در دستور کار قرار گرفته است.

مدیر پایگاه میراث جهانی قنات زارچ اظهار کرد: تخلیه نخاله و ساماندهی دسترسی به سازه ها، نورپردازی مناسب با برق 12 ولت به منظور امنیت بیشتر، استحکام بخشی و مرمت بخش های تخریب شده، شناسایی مکان نورگیر ها برای تخلیه آوار و نخاله، تخلیه و آوار برداری از طریق نورگیرها از عمق 27 متری، ساماندهی و ساخت بدنه تخریب شده نورگیرهای دوگانه با آجر و استحکام بخشی، مرمت پله های آجری، ساماندهی مسیر گالری قنات و بدنه سازی اتاق های موجود در پایاب را از فعالیت های صورت گرفته در قنات زارچ دانست.

او همچنین تاکید کرد: مهمترین بخش از این فعالیت ها، فراهم کردن بستر گردشگری قنات با شناسایی فاضلاب های ورودی در سال اول و انجام اقدامات قانونی برای حذف آن ها بود که به صورت مستمر و با پیگیری های انجام شده از جمله طرح در شورای بهداشت شهرستان و همراهی دستگاه های اجرایی بخش عمده ی آن ها مسدود شده و اکنون امکان بازدید در مسیر قنات فراهم شده است.

وی با بیان اینکه مسیر گردشگری مجزا و مرسومی برای قنات زارچ در حال شکل گیری است، تصریح کرد: بسیاری از مسیرهای قنات زارچ تخریب و مسدود شده بود، به طوریکه لجن و گل و لای موجود در این مسیرها، اجازه جریان گرفتن به آب بیش از پنج لیتر در ثانیه را نمی داد لذا مسیر های شاهدیه، دروازه قرآن و دشت یزد را لایروبی کردیم تا آب پس از گذشت چهار سال از مادر چاه در فهرج به پایاب زارچ به میزان 50 لیتر در ثانیه روانه شود.

کاظم نژند بیان کرد: بیشترین مشکل در احیای قنات زارچ مختص فاضلاب ها بود. رفع چندین فاضلاب دانه درشت و فاضلاب های خانگی منجر به حیات دوباره این قنات شد و حتی گذشته از زندگی مجدد قنات زارچ، در برخی از محدوده های شهری مانند گذر آب قنات در میدان آیت الله خاتمی، برخی از گونه ها مانند ماهی ها در این قنات نیز جانی دوباره گرفته اند.

وی افزود: قنات زارچ در محدوده اکرمیه شهر یزد در عمق 35 متری که با اقدامات صورت گرفته باعث شده که آب زلال و شفاف قابل رویت باشد. در این چند سال گذشته از آنجا که این محدوده لایروبی نشده، بدنه قنات باعث انسداد مسیر شده بود و در صورت ادامه لایروبی آب بیشتری به مظهر روان رسیده است.

کاظم نژند در ادامه از شناسایی برخی از قنوات متصل به فاضلاب های شهری یاد و خاطرنشان کرد: برخی از فاضلاب ها به قنوات متصل شده و البته هنوز هم ممکن است قنواتی متصل به فاضلاب ها وجود داشته باشند، اما تاکنون بیش از 100 قنات که برخی از آن ها به فاضلاب های محلی و از طریق چاه ها متصل شده بودند.

وی افزود: برخی هم که از قبل در دسترس نبودند و محل ورود پساب ها و آب های شست شوی سرشار از مواد آلاینده بودند را شناسایی کردیم و رفع مشکلات آن ها جز تعداد محدودی، در حال پیگیری است. جلسات متعددی با شورای سلامت آب استان به منظور پیگیری و اعلام و انعکاس نتیجه این سری قنوات خواهیم داشت.

کاظم نژند برگزاری جشن و گردهمایی آب را با هدف نشان دادن اهمیت احیای طولانی ترین قنات جهان عنوان کرد و گفت: جاری شدن رگه هایی از آب بعد از گذشت چندین سال در قنات زارچ و نشان دادن اهمیت این موضوع که منتج به حیات دوباره این قنات شده را با برگزاری جشن آب نشان خواهیم داد.

وی با تاکید بر این که قنات و فرهنگ آن رو به فراموشی است، گفت: پایگاه میراث جهانی قنات زارچ و حسن آباد در نظر دارد به منظور احیای فرهنگ قنات، نشست هایی به عنوان شب فرهنگی قنات را با میزبانی از مقنیان و پیشکسوتان و نسل جوان برگزار کند.

این مسئول تامین زیرساخت ها به منظور احیای قنوات را ضروری دانست و گفت: هر چند که احیای این سازه های آبی بر عهده جهادکشاورزی است، اما اداره کل میراث فرهنگی نیز در زمینه احیای فرهنگی این سازه ها ورود کرده است چرا که این سازه ها یکی از بهترین شیوه های با ثبات انتقال آب است.

مدیر پایگاه قنات جهانی زارچ و حسن آباد از نقش و مشارکت دیگر دستگاه ها در احیای قنات زارچ نیز یاد و در این باره بیان کرد: چندین سال، کار جلو نرفت چرا که این اقدام هزینه بر بود، اما با کمک دیگر دستگاه ها و اقداماتی که اخیرا دستگاه های مرتبط در انجام آن مشارکت دارند، این قنات زندگی دوباره یافته است.

وی ادامه داد: بیش از 300 کامیون لجن از این قنات ها استخراج شده است. این قنات قبلا بسیار آلوده بود، اما اکنون 70 تا 80 درصد آب این قنات پاک شده، حداقل 17 چاه فاضلاب در آنجا بسته و جابه جا شده و مابقی نیز درحال شناسایی است.

منبع: باشگاه خبرنگاران