کشف شواهدی از دیواره دفاعی در اردبیل

روستای آتشگاه از توابع شهرستان سرعین استان اردبیل است. روستای آتشگاه یا آغ امام در غرب شهر اردبیل در فاصله 25 کیلومتری قرار دارد. در روستای آتشگاه با ایستادن به سمت شهر اردبیل، کوه سبلان را در پشت سرتان مشاهده خواهید کرد.

بر اساس شواهد بدست آمده از گمانه زنی های باستان شناسی، آغاز استقرار در محوطه آتشگاه اردبیل به اواسط هزاره اول پیش از میلاد بازمی گردد و بقایای دیواره های سنگی مستحکمی که در چند گمانه این محوطه شناسایی شده، احتمالا مربوط به دیواره دفاعی یک قلعه استقراری است.

محمد علیزاده سولا (سرپرست هیأت گمانه زنی محوطه تپه آتشگاه) با اعلام خبر کشف شواهدی از دیواره دفاعی یک قلعه استقراری در محوطه آتشگاه اردبیل گفت: روستای آتشگاه یا آغ امام از توابع بخش سبلان در 7 کیلو متری شمال سرعین و در فاصله 18 کیلومتری شمال شرق اردبیل و در دامنه قله سبلان واقع شده است.

او افزود: تپه آتشگاه در مرکز روستای آتشگاه و روبروی مسجد جدید این روستا با ارتفاع حدودا 8 متری از سطح زمین های پیرامون مسجد و ارتفاع 25 متری از دره ضلع شرقی قرار گرفته است.

این باستان شناس اظهار داشت: برجستگی این تپه نسبت به زمین های مجاور که دور تا دور آن را خانه های روستایی در برگرفته و از سمت جنوب محدود به دره است، کاملا آشکار بوده و سطح آن از بقایای خانه های قدیمی و تخریب شده روستائیان در جریان زلزله دهه 70 پوشیده شده است.

او گفت: دیوارهای سنگ چین، نخاله های ساختمانی و فضولات حیوانی سطح گسترده ای از محوطه را پوشانیده و فقط بخش کوچکی از شمال و غرب محوطه سالم به نظر می رسد.

سرپرست هیأت باستان شناسی با بیان اینکه بر اساس شواهد سفالی موجود در سطح محوطه قدمت این تپه را به دوران تاریخی تا قرون میانی اسلامی نسبت داده اند، تصریح کرد: وسعت این محوطه در حدود 140 متر طول شمالی - جنوبی و 130 متر عرض شرقی – غربی است.

علیزاده سولا گفت: بیشتر دانسته های ما از دوران مختلف شمال غرب براساس کاوش های صورت گرفته پیرامون دریاچه ارومیه است.

وی تصریح کرد: به جز چند مورد کاوش بصورت پراکنده در گورستان های استان اردبیل، هنوز پروژه های مطالعاتی چندانی نظیر کاوش یا بررسی و شناسایی به صورت سیستماتیک در این منطقه (شهرستان سرعین) صورت نگرفته و می توان با اتکا به داده های باستان شناختی دست اول حاصل از انجام بررسی باستان شناختی در شهرستان سرعین و کاوش محوطه های شاخص مانند آتشگاه خلاهای مطالعاتی موجود در شرق شمال غرب را تا حدودی پر کرد.

وی از دیگر ضرورت های انجام این پروژه را در شناسایی آثار و محوطه های در بردارنده شواهد مربوط به دوران تاریخی و یا بقایای آتشکده و یا آتشگاه های مربوط به آن دوران در شرق آذربایجان دانست و گفت: همچنان که اشاره شد این منطقه از فقیرترین مناطق ایران از منظر مطالعات باستان شناسی است و با توجه به عدم انجام مطالعات، بررسی و شناسایی و گمانه زنی باستان شناسی در منطقه، این موضوع اهمیت ویژه ای پیدا کرد.

او خاطرنشان کرد که محوطه آتشگاه محصور در میان خانه های روستا بوده و سطح آن نیز از بقایای معماری دوران اخیر که براثر زلزله دهه 70 شمسی تخریب و متروک شده اند، پوشیده شده و همواره توسط اهالی مورد خاکبرداری و دخل و تصرف قرار می گیرد؛ از طرف دیگر با توجه به شواهد موجود بخش عمده ای از خانه های فعلی نیز بر روی قسمت هایی از محوطه که دارای بقایای فرهنگی هستند، واقع شده است.

وی گفت: در مجموع شاهد ورود آسیب بسیار جدی و همچنین تهدیدات پیرامونی بر این محوطه مهم و شاخص هستیم که لزوم انجام پژوهش های جدی و نیز انجام گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم این محوطه را برای حفاظت بیشتر از این محوطه و کسب اطلاعات تکمیلی، دو چندان می کند.

سرپرست هیأت باستان شناسی با بیان اینکه در این فصل از کار میدانی باتوجه به وسعت محوطه و اشغال سطح گسترده ای از محوطه توسط خانه های روستایی 26 گمانه آزمایشی ایجاد شد، افزود: براساس داده های فرهنگی حاصل از این گمانه زنی ضمن مشخص شدن محدوده کلی عرصه و حریم محوطه تاریخی، دو دوره اصلی استقراری نیز شناسایی شد.

این باستان شناس افزود: براساس شواهد موجود آغاز استقرار در این محوطه به اواسط هزاره اول ق.م باز می گردد که بقایای دیواره های سنگی مستحکمی در چند گمانه در جهات شمالی و شمال شرقی شناسایی شده که احتمالا مربوط به دیواره دفاعی یک قلعه استقراری باشد.

وی شاخص ترین داده های سفالی بدست آمده از این محوطه را مربوط به این دوران، بقایای ظروف لاله ای شکل و سفال های منقوش دارای نقوش مثلثی دانست و گفت: همچنین قطعات بسیاری از سفال های منسوب به سفال های سبک اردبیل از این گمانه ها بدست آمد.

به گفته او، از بیشتر گمانه های بخش شرقی و جنوبی محوطه نیز سفال های مربوط به قرون میانی (4 تا 8) اسلامی شناسایی شد که پراکندگی آن ها در بخش گسترده تری از محوطه قابل مشاهده بود.

سرپرست هیأت باستان شناسی با بیان اینکه این پروژه با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام گرفته، گفت: نتایج اولیه این گمانه زنی نمایانگر این موضوع است که محوطه در اواسط هزاره اول ق.م شکل گرفته و تا دوران اسلامی مسکونی بوده و پس از اسلام از سده 4 تا 8 ه.ق نیز استقراری بزرگتر و وسیع تر در این منطقه شکل می گیرد.

منبع: ایلنا