مقایسه صنعت گردشگری ایران با سه کشور همسایه

صنعت گردشگری در ایران از ظرفیت های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم جاذبه های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه های طبیعی را در جهان دارا است، اما باید از این جاذبه های طبیعی و تاریخی همچون کشورهای همسایه نهایت استفاده را برده و همچون یک فرصت به آن نگاه کند.

براساس آخرین گزارش رقابت پذیری جهانی سفر و گردشگری در سال 2017، امارات متحده عربی و ترکیه به ترتیب با رتبه های 29 و 44، دو کشور اول منطقه در بین 136 کشور مورد بررسی مجمع جهانی اقتصاد بوده اند. همچنین دو شاخص مهم گردشگری شامل سهم مستقیم گردشگری بر اشتغال و تولید ناخالص داخلی بر اساس آمارهای منتشرشده توسط شورای جهانی سفر و گردشگری حاکی از بهبود رشد گرجستان در سال های 2017 و 2018 است و پیش بینی می شود این رشد تا سال 2025 افزایش یابد؛ به طوریکه حتی بالاتر از کشورهای امارات و ترکیه قرار گیرد.

هر سه کشور که در جوار ایران قرار دارند، سال گذشته جز 10 مقصد گردشگر خروجی ایران بوده اند، کشورهایی که توانسته اند با به کارگیری استراتژی ها و برنامه های اجرایی مناسب در مسیر توسعه گردشگری قرار بگیرند. معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی ایران در گزارشی ضمن بررسی سیاست های گردشگری این سه کشور، وضعیت گردشگری در ایران را با این کشورها مقایسه کرده است. طبق این گزارش، نکته مهم درباره این کشورها آن است که هر سه با یک برنامه ریزی بلندمدت و استراتژی دقیق به توسعه گردشگری ورود پیدا کرده و نقش دولت در این میان بسیار حائز اهمیت بوده است. در واقع فصل مشترک میان تجربه هر سه کشور، «عزم جدی دولت برای توسعه صنعت گردشگری»، «داشتن استراتژی توسعه گردشگری و پایبندی به اجرای آن»، «ارائه مشوق های کارآمد دولتی»، «همکاری موثر میان بخش دولتی و خصوصی» و «تبلیغات و بازاریابی در سطح بین المللی» بود.

اما براساس گزارش پارلمان بخش خصوصی، وضعیت ایران در هر چهار شاخص «سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی»، «سهم مستقیم سفر و گردشگری از اشتغال»، «سهم صادرات بازدیدکننده از صادرات کل» و «سهم سفر و گردشگری از سرمایه گذاری کل» از هر سه کشور مورد بررسی پایین تر است. در واقع، ایران به جز در ارکان رقابت پذیری قیمتی و منابع فرهنگی، در سایر ارکان تشکیل دهنده شاخص رقابت پذیری سفر و گردشگری از جایگاه مناسبی برخوردار نیست. این آمارها از سوی دیگر نشان می دهند به دلیل ضعف در بخش گردشگری در ایران، سهم این بخش از اقتصاد از متوسط کشورهای موفق در این منطقه نیز کمتر است. در شاخص رقابت پذیری جهانی سفر و گردشگری در سال 2017 ایران رتبه 93 از 136 کشور مورد بررسی و امتیاز 4/ 3 را کسب کرده که در مقایسه با رتبه 97 ( از 141 کشور) و امتیاز 3/ 3 در سال 2015 اندکی بهبود داشته است. گزارش رقابت پذیری جهانی سفر و گردشگری در سال 2017 نشان می دهد ایران در رکن رقابت پذیری قیمتی همانند سال 2015 همچنان رتبه اول را کسب کرده است.

بررسی چهار زیرشاخص رقابت پذیری سفر و گردشگری، یعنی توانمندسازی محیط، سیاست های سفر و گردشگری، زیرساخت ها ومنابع طبیعی و فرهنگی نشان می دهد ایران به طور متوسط در زیر شاخص توانمندسازی محیط و پس از آن سیاست های سفر و گردشگری امتیاز بهتری نسبت به دو زیرشاخص دیگر کسب کرده است. از سوی دیگر، در سال 2018 در بین کشورهای منطقه سند چشم انداز 1404، صنعت توریسم گرجستان با داشتن سهم مستقیم 6/ 8 درصد در اشتغال این کشور و سهم مستقیم 1/ 10 درصدی در GDP آن بالاترین جایگاه را در منطقه داشته است. دلایل زیادی برای این رشد قابل ملاحظه می تواند وجود داشته باشد. به طور مثال بیشتر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در گرجستان در بخش های گردشگری و پروژه های تولید برق صورت گرفته است. اقدامات دولت در زمینه جذب گردشگر، از جمله تلاش و تعهد به حفظ امنیت گردشگران، توسعه زیرساخت های حمل و نقل و تسهیلات جدید در صدور روادید، موجب توسعه بخش گردشگری در سال های گذشته شده است. خصوصی سازی امکانات توریستی از جمله هتل ها، امکانات رفاهی، شبکه های حمل و نقل، رستوران ها و خطوط ارتباطی، از دیگر اقدامات موفق دولت در این زمینه بود.

اعمال این سیاست ها طی سال های اخیر تاثیر زیادی در توسعه بخش گردشگری کشور گرجستان داشت. در همین حال، در شرایطی که گردشگری 5/ 6 درصد از کل GDP ایران سهم داشته، این نسبت برای امارات متحده عربی 1/ 11 درصد، برای ترکیه 1/ 12 درصد و برای گرجستان 7/ 33 درصد بوده است. سهم گردشگری از کل اشتغال ایران نیز براساس گزارش سال 2018، 4/ 5درصد بوده؛ نسبتی که برای ترکیه 7/ 7 درصد، برای امارات 6/ 9درصد و برای گرجستان 5/ 29درصد ثبت شده، اما نسبت صادرات گردشگری (جذب گردشگر خارجی به کشور) به کل صادرات در ایران اختلاف محسوسی با سه کشور مورد نظر دارد. این نسبت برای ایران 4درصد، برای امارات متحده عربی 6/ 8درصد، برای ترکیه 4/ 6 درصد و برای گرجستان چیزی نزدیک به نیمی از کل صادرات این کشور، معادل 5/ 43درصد بوده است. وضعیت سرمایه گذاری گردشگری به نسبت کل سرمایه گذاری ها البته در هیچ کدام از چهار کشور به یک دهم از کل سرمایه گذاری ها نمی رسد. به این ترتیب، سرمایه گذاری های گردشگری در ایران 4/ 3 درصد، در گرجستان 2/ 4درصد، در ترکیه 8/ 6 درصد و در امارات 8/ 7درصد از کل سرمایه گذاری ها بوده است. مقایسه رتبه ایران با کشورهای مورد مطالعه در رقابت پذیری سفر و گردشگری موید این نکته است که کشورمان در میان رقبای خود در منطقه به شکلی محسوس از جایگاه پایین تری برخوردار بوده و راه طولانی برای به دست گرفتن بازار گردشگری در این منطقه پیش رو دارد؛ مسیری که جز با برنامه پیش نخواهد رفت.

منبع: دنیای اقتصاد